Lee Myung Bak, "Ông ủi đất"

Phóng to

“Ông ủi đất” Lee Myung Bak (cầm cờ)

Được mệnh danh là “ông ủi đất” bởi chiến dịch qui hoạch đô thị thời làm thị trưởng Seoul, Lee Myung Bak và sự nghiệp của ông là tấm gương phản chiếu thu nhỏ của “kỳ tích phát triển Hàn Quốc”...

Trong bài viết của mình, tờ Hankyoreh (22-8-2007) đã gọi Lee Myung Bak là một huyền thoại. Cuộc đời nhân vật này đáng được xem là tấm gương cho thế hệ trẻ Hàn Quốc. Từ một thanh niên khố rách áo ôm, Myung Bak đã nỗ lực vươn lên vị trí điều hành Công ty Hyundai Engineering & Construction rồi tham gia chính trường với những thành công không thể phủ nhận.

Thời làm thị trưởng Seoul nhiệm kỳ 2002-2006, Myung Bak đã bất chấp nhiều ý kiến phản đối khi quyết tâm biến con suối bẩn Cheonggyecheon thành một mạch sống thiên nhiên cho không khí đô thị hiện đại (đây là dự án khôi phục và chỉnh trang bộ mặt đô thị lớn nhất lịch sử Hàn Quốc cho thành phố 600 năm tuổi, với chiều dài 10,92km trên diện tích 50,96km2).

Hai bộ phim truyền hình về cuộc đời thăng trầm của Lee Myung Bak đã cho thấy không ít vết sẹo từng hằn sâu trong cuộc đời của ông (trong đó có sự kiện anh chị em mình bị bom Mỹ giết chết trong cuộc chiến Triều Tiên - The Economist, 23-8-2007).

Năm 1941, khi bán đảo Triều Tiên nằm dưới sự cai trị của đế quốc Nhật, Lee Myung Bak ra đời trong gia đình bảy người con tại Osaka (Nhật). Bố Lee Heung Woo xuất thân từ nghề nông tại Pohang (Hàn Quốc) và mẹ Ban Ya Wol là con của một nông dân trồng cây ăn trái tại Daegu. Cái tên Myung Bak - có nghĩa “sự thông tuệ sáng ngời như ánh trăng rằm” - đã được đặt cho ông ngay sau khi người mẹ mang thai ông và có lần bà mơ thấy mình “gói” cả vầng trăng trong chiếc váy...

Lúc gia đình trở về quê nhà sau khi bán đảo Triều Tiên được giải phóng năm 1945, con tàu chở nhà Lee Myung Bak bị chìm, cuốn đi tất cả gia sản ít ỏi dành dụm và chắt mót từ những ngày sống nơi đất khách quê người. Thế là cả nhà tiếp tục rơi vào cảnh khốn cùng. Thời nhỏ, Myung Bak phải bươn chải kiếm tiền phụ cha mẹ bằng cách bán dạo bánh kẹo, trái cây và kem. Lúc đó, Myung Bak tỏ ra xấu hổ đến nỗi phải đội chiếc mũ rơm to vành để không bị bạn bè nhận ra. Đó cũng là lúc mẹ dạy cho Myung Bak những bài học tự tin đầu tiên (năm 2007, ông bày tỏ lòng biết ơn mẹ khi viết quyển Eomeoni - Người mẹ).

Khi người anh thứ hai Lee Sang Deuk vào Đại học Quốc gia Seoul, Myung Bak xin nghỉ học. Mẹ nhất định không đồng ý và Myung Bak phải học bổ túc lớp đêm (trong hồi ký, Myung Bak cho biết có ba người ảnh hưởng sâu sắc nhất đời mình - đó là mẹ, một giáo viên khuyên ông vào khoa thương mại, và Chung Ju Yung - người sáng lập Tập đoàn Hyundai). Tốt nghiệp phổ thông, Myung Bak lại nuốt nước mắt khi không có tiền vào đại học.

Nghèo khó đã không hạ gục được ông. Thay vì chấp nhận đầu hàng số phận và để cuộc đời trôi theo dòng nước, Lee Myung Bak đã bằng mọi giá quyết bước chân vào giảng đường đại học. Trong hồi ký, Myung Bak kể rằng ông từng bới rác nhặt ve chai và đồ tái chế tại một ngôi chợ ở Itaewon để có thể trả học phí khi theo học thương mại tại Đại học Hàn Quốc thập niên 1960.

Thời điểm đó, Myung Bak luôn sống trong tâm trạng hoang mang, không biết ngày nào mình phải rời ghế nhà trường. Ông tự nhủ: “Nếu không thể học bởi không có tiền, mình thà làm một sinh viên dang dở còn hơn là một học sinh tốt nghiệp trung học”. Tại đại học, Myung Bak từng ngồi tù bốn tháng vì tội “đầu têu” trong các cuộc biểu tình phản đối việc bình thường hóa quan hệ với Nhật.

Thành tích “quậy” thời sinh viên đã khiến Myung Bak gặp khó khăn khi đi xin việc làm. Cuối cùng, Myung Bak đánh liều gửi thư cho Tổng thống Park Chung Hee: “Nếu một quốc gia ngăn cấm một thanh niên đứng trên đôi chân của mình thì đất nước đó vĩnh viễn mắc nợ anh ta”. Năm 1965, Lee Myung Bak được nhận vào Hãng Hyundai Engineering...

Thời của tham vọng

12 năm sau, Lee Myung Bak trở thành tổng giám đốc điều hành Hyundai Engineering ở tuổi 35 và chủ tịch ở tuổi 46! Myung Bak còn giữ vị trí điều hành mười phân nhánh khác thuộc Tập đoàn Hyundai trước khi từ chức để tham gia chính trị năm 1992. Thời làm việc tại Hyundai Engineering, Myung Bak đã biến ông thành một viên chức điều hành đa năng, có thể làm từ việc nhỏ nhất đến việc lớn nhất. Không chỉ biết sử dụng xe ủi đất (bằng cách tự học tháo - ráp nguyên chiếc xe ủi!), ông có lần phải đương đầu với chính phủ độc tài Chun Doo Hwan để bảo vệ Hyundai Motor không bị quốc hữu hóa.

Ở vị trí điều hành tại Hyundai, Lee Myung Bak xây dựng thành công quan hệ với nhiều nguyên thủ trong đó có Thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu, Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamed, Chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch Dân, Tổng thống Liên Xô Mikhail Gorbachev.

Trong hồi ký Không có gì gọi là kỳ diệu trong doanh nghiệp xuất bản năm 1995, Myung Bak viết: “Người ta gọi tôi là kiến trúc sư của một hiện tượng kỳ diệu trên thương trường. Nhìn từ góc độ người thứ ba, thành công của tôi có thể được xem là kết hợp của yếu tố chiến thắng và may mắn. Tôi lại thấy khác. Thế giới doanh nghiệp thật sự luôn phơi mình trước vô vàn hiểm họa. Điều giúp tôi thành công còn là tính quyết đoán và lòng can đảm” (Korea Times nhận định: chính Lee Myung Bak là người đứng sau sự chuyển dịch lột xác toàn diện, đưa phân nhánh xây dựng của Hyundai từ một công ty địa phương thành một công ty toàn cầu).

Năm 1990, Đài truyền hình quốc gia KBS bắt đầu chiếu bộ phim Thời của tham vọng, dựa vào những thành tựu Myung Bak từng đạt được tại Hyundai. Đầu năm 1992, Myung Bak giã từ Hyundai, bắt đầu bước lên sân khấu chính trị với tư cách ứng cử viên tổng thống (chiến dịch bất thành dù ông được bầu vào quốc hội tháng ba cùng năm).

Myung Bak - chính trị gia dường như không thành công bằng Myung Bak - doanh nhân. Năm 1995, Myung Bak lại nếm mùi thất bại trước cựu thủ tướng Chung Won Sik ở “vòng đấu loại” để được lọt vào danh sách đề cử tham gia chiến dịch tranh cử ghế thị trưởng Seoul.

Tuy nhiên, năm 1996, ông tái đắc cử nghị sĩ sau khi hạ gục hai ứng cử viên đối lập Lee Jong Chan và Roh Moo Hyun. Không lâu sau, hoạn lộ chính trị tiếp tục sóng gió khi thư ký Kim Yoo Chan tiết lộ Myung Bak đã vung tay quá trán cho chiến dịch tranh cử. Để “tránh bão”, năm 1998 Myung Bak từ chức và sống một năm tại Mỹ, làm giảng viên thỉnh giảng cho Đại học công George Washington.

Cuối năm 1999, Myung Bak trở về nước, thành lập một số công ty dịch vụ điện tử trong đó có LK e-Bank và EBK Stock Brokerage. Đó cũng là thời điểm Myung Bak gặp Kim Gyeong Joon, người đang trong tâm bão vụ tư túi 38,4 tỉ won (40,7 triệu USD) tại Công ty BBK. Myung Bak bị buộc tội lũng đoạn cổ phần BBK và gây nhiễu thông tin cho nhà đầu tư trước khi công ty tuyên bố phá sản. Một lần nữa, mọi việc được thu xếp ổn thỏa và Myung Bak không bị ra tòa. Sau khi nhậm chức thị trưởng Seoul năm 2002, Myung Bak đã “chuộc lỗi” khi thực hiện nhiều thành tích đáng nể, đặc biệt ở các dự án chỉnh trang diện mạo đời sống đô thị (trong đó có đại công trình Cheonggyecheon).

Một “CEO - tổng thống”

Lee Myung Bak đã đưa ra phác thảo chính sách trong chiến dịch tranh cử tổng thống. Ông muốn Hàn Quốc phải trở thành nền kinh tế lớn thứ bảy thế giới, đạt tỉ lệ tăng trưởng trung bình hằng năm 7% và GDP đầu người 40.000 USD. Ông cũng muốn đào con kênh 540km (nối liền sông Hàn và sông Nakdong, tức từ Seoul ở tây bắc đến Busan tại đông nam Hàn Quốc) với chi phí 14.000 tỉ won (15 tỉ USD) để hạn chế tình trạng kẹt xe.

Về chính sách ngoại giao, ông mong muốn thúc đẩy Bình Nhưỡng từ bỏ vĩnh viễn chương trình vũ khí hạt nhân. Với Mỹ, ông muốn hàn gắn quan hệ (Tổng thống Roh Moo Hyun yêu cầu giảm số lính Mỹ thường trú tại Hàn Quốc và tất cả lực lượng quân sự phải nằm dưới sự điều hành của quân đội Hàn Quốc)...

Tuy nhiên, trên Hankyoreh (25-8-2007), giáo sư Yoo Jong Il (KDI School of Public Policy and Management) cho rằng mục tiêu “7-4-7” (tăng trưởng 7%/năm trong 10 năm, GDP 40.000 USD, và Hàn Quốc trở thành nền kinh tế thứ bảy thế giới) của Lee Myung Bak là “ảo tưởng, phi thực tế và chỉ là lời hứa trống rỗng”. Quan điểm xem việc điều hành quốc gia như một CEO (tổng giám đốc điều hành) theo phương châm kỹ trị của Lee Myung Bak cũng bị chỉ trích. Giáo sư Choi Jin (Đại học Hàn Quốc) nhận xét: “Ông ấy (Lee Myung Bak) phải thuyết phục dân chúng rằng mình có thể cân bằng giữa tài điều hành như một CEO - doanh nghiệp với khả năng cai quản đất nước như một CEO - nguyên thủ. CEO doanh nghiệp là người tập trung xử lý công việc, nhưng một nguyên thủ phải tuân theo giá trị đạo đức và tập trung vào tiến trình thao tác xử lý” (Asia Times, 25-8-2007). Phần mình, Lee Myung Bak nói thẳng: “Việc điều hành quốc gia theo cách như một CEO đang là xu hướng toàn cầu”

(Dong-A Ilbo, 27-8-2007).