Chỉ hơn 10 ngày học thực tế, nhiều người đã có những tấm bằng tiến sĩ như thế này - Ảnh: M.G.

Thời gian học hai năm nhưng việc học trên lớp chỉ kéo dài khoảng 10 ngày theo dạng du học ngắn ngày, nhiều người đã có bằng tiến sĩ dù Bộ GD-ĐT Việt Nam không công nhận các bằng tiến sĩ này.

Học giả bằng thật

Theo hồ sơ chúng tôi có được, ông T.V.Q. theo học tiến sĩ tại Trường ĐH công lập Ifugao từ tháng 5-2013 đến tháng 5-2015. Trong thời gian này, ông có 4 chuyến đi học tại nước ngoài với tổng cộng 18 ngày. Trong đó ông có hai ngày đi nhận bằng tốt nghiệp. 

Như vậy, thời gian hoàn thành chương trình tiến sĩ ngành quản trị (PhD in Management), bao gồm cả thời gian di chuyển, là 16 ngày cho ba đợt học, trong đó có hai đợt đi Malaysia và một đợt đi Philippines.

Đây cũng là phương thức học của chương trình tiến sĩ của Trường ĐH công lập Tarlac (Philippines). Theo hồ sơ đi học tiến sĩ Trường ĐH công lập Tarlac của ông P.Q.H., ông học tiến sĩ quản trị kinh doanh từ tháng 9-2011 đến tháng 9-2013. 

Trong thời gian này, ông có ba chuyến đi học tại Hong Kong và Philippines với tổng thời gian 10 ngày, bao gồm cả thời gian di chuyển. Bằng tiến sĩ quản trị kinh doanh của ông cũng đã được nộp vào Thư viện Quốc gia Việt Nam vào năm 2014.

Theo những giảng viên ĐH từng là du học sinh, nghiên cứu sinh sau ĐH ở nước ngoài, đây là các chương trình đào tạo từ xa "bằng thật", "trường thật" nhưng "học giả" của Philippines. 

Các chương trình tiến sĩ từ xa mà người Việt Nam theo học thông qua các trung tâm tư vấn, trung tâm đào tạo ở Hong Kong, Malaysia bao gồm: Trường ĐH công lập Tarlac (Tarlac State University), Trường ĐH Khoa học và công nghệ Nueva Ecija (Nueva Ecija University of Science and Technology - NEUST) và Trường ĐH công lập Ifugao (Ifugao State University).

Đặc điểm của các chương trình tiến sĩ này là học từ xa ở Hong Kong hoặc Malaysia trong 2 năm, thời gian đi học khoảng 3-4 lần, mỗi lần đi 3-5 ngày vừa du lịch vừa đi học. 

Người học vẫn giữ chức vụ, vẫn công tác tại Việt Nam (vừa làm vừa học) nhưng thời gian nghiên cứu chớp nhoáng để trang bị được tấm bằng do nước ngoài cấp. Không chỉ học chớp nhoáng mà đầu vào cũng khá dễ dàng ở cả trình độ học vấn và trình độ tiếng Anh...

Bộ GD-ĐT không công nhận

Đánh giá về các chương trình tiến sĩ "ngắn ngày" này, PGS.TS Trần Văn Nghĩa - phó cục trưởng Cục Quản lý chất lượng, Bộ GD-ĐT - cho biết tại Việt Nam, Bộ GD-ĐT chưa cấp phép cho chương trình liên kết đào tạo và đào tạo từ xa nào giữa cơ sở giáo dục ĐH của Việt Nam với Trường ĐH công lập Tarlac, Trường ĐH công lập Ifugao, Trường ĐH Khoa học và công nghệ Nueva Ecija, Trường ĐH công lập Bulacan... của Philippines.

Theo Cục Quản lý chất lượng, số lượng người nộp đề nghị công nhận văn bằng mỗi trường ĐH của Philippines nêu trên chỉ khoảng 5-10 hồ sơ. 

"Họ nhìn nhau, một người được công nhận mới tiếp tục nộp đề nghị công nhận, nên thực tế số lượng văn bằng thạc sĩ, tiến sĩ của Philippines theo hình thức "chớp nhoáng", hình thức "vừa du lịch vừa đi học ngắn ngày" này là bao nhiêu thì chưa thể thống kê được" - ông Nghĩa nói.

Ông Nghĩa cũng dẫn quy định của Bộ GD-ĐT: "Văn bằng do cơ sở giáo dục nước ngoài cấp cho người học theo hình thức học từ xa chỉ được công nhận khi các chương trình giáo dục từ xa để cấp văn bằng đã được cơ quan kiểm định chất lượng giáo dục công nhận và được Bộ GD-ĐT Việt Nam cho phép đào tạo, liên kết đào tạo tại Việt Nam".

Thực tế hiện nay, nhiều trường ĐH, CĐ yêu cầu bằng cấp từ nước ngoài phải được Bộ GD-ĐT công nhận. Tuy nhiên, cũng có nhiều trường không cần phải có Bộ GD-ĐT công nhận loại bằng này. Và đây là lý do nhiều người chọn học tiến sĩ ngắn ngày ở nước ngoài. 

"Bằng tiến sĩ trong hơn 10 ngày học, họ có thể giảng dạy, hướng dẫn thạc sĩ tại Việt Nam. Hậu quả của nó sẽ như thế nào? Điều này sẽ hết sức tai hại" - một nghiên cứu sinh toàn thời gian ở nước ngoài lo lắng nói.