Bộ Công Thương cũng đã dự thảo tờ trình Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập hội đồng và nhận ý kiến góp ý các bộ ngành, địa phương, hiệp hội và doanh nghiệp.

Ghi nhận của Tuổi Trẻ cho thấy các ý kiến mong muốn sẽ thành lập Hội đồng lúa gạo quốc gia, cùng với đó là các giải pháp khắc phục được tình trạng thiếu liên kết nhằm xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam uy tín và có giá trị cao trên thị trường.

Còn nhiều vấn đề cần điều chỉnh

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhận định ngành sản xuất lúa gạo của chúng ta vẫn thiếu một chiến lược hay nói khác là một chính sách phát triển ổn định, vững chắc vì chúng ta còn tính tự phát ở địa phương, người sản xuất, trong cả từng doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu.

Hơn nữa đầu tư của Nhà nước cho sản xuất lúa gạo và đầu tư ngoài nhà nước cho quá trình xuất khẩu, kinh doanh xuất khẩu gạo chưa xứng tầm, nhất là đầu tư vào khâu giống, khoa học công nghệ, quy trình sản xuất, chế biến...

Một điểm nữa đó là nhiều doanh nghiệp xuất khẩu còn thiếu tính chuyên nghiệp, cạnh tranh thì không lành mạnh hoặc không nỗ lực nắm giữ, phát triển thị trường để củng cố thương hiệu. Nếu có Hội đồng lúa gạo quốc gia thì chúng ta sẽ dùng cơ chế, quy chế của hội đồng để có thể xem xét, xử lý.

"Chúng ta vẫn nói xuất khẩu gạo được lớn, bội thu nhưng thu nhập của người nông dân vẫn thấp thì điều đó chứng tỏ rằng đã đến lúc chúng ta phải suy nghĩ và lập ra Hội đồng lúa gạo quốc gia để tư vấn cho Chính phủ, cho các cấp thẩm quyền có được những cơ chế, chính sách đủ mạnh và khả thi. Có như vậy mới giúp hạt gạo Việt Nam có thương hiệu và có giá trị ngày càng lớn trên thị trường thế giới", ông Diên chia sẻ về ý tưởng thành lập hội đồng.

Cần có ngay cơ sở dữ liệu

Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS Nguyễn Văn Hội, viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương, cho rằng lúa gạo là mặt hàng có đặc thù so với nhiều ngành hàng khác và trong ý tưởng thành lập hội, hai bộ đã nêu ra đầy đủ các lý do cần.

Tuy nhiên theo ông Hội, để hội đồng hoạt động được hiệu quả, phải quy định rõ về quy chế, tổ chức hoạt động, phân công rõ trách nhiệm và quyền hạn của các bên tham gia hội đồng. Trong đó, cần trao quyền một cách tối đa cho hội đồng và các thành viên, trên cơ sở đúng quy định pháp luật và các cam kết quốc tế.

Các thành viên hội đồng sẽ được vận dụng một cách tối ưu các quy định pháp luật để được "tự quyết" trong một số trường hợp, đặc biệt khi có tình huống cấp bách, phát sinh. Đồng thời, quy chế hoạt động cần phát huy hiệu quả nhất sự phối hợp, chủ động của các thành viên tham gia, nhằm tăng tính thống nhất trong chỉ đạo và sự liên kết trong hoạt động.

Về các ưu tiên triển khai ngay sau khi thành lập hội đồng, ông Hội cho hay để có thể điều hành hoạt động sản xuất, kinh doanh lúa gạo thống nhất, hội đồng cần xây dựng cơ sở dữ liệu chung của ngành.

Cơ sở dữ liệu này phải được tổng hợp từ các bộ ngành, địa phương từ khâu sản xuất, chế biến, phân phối và kinh doanh (tiêu dùng nội địa và xuất khẩu).

Cùng với đó là các thông tin dữ liệu của các nước sản xuất, xuất khẩu lúa gạo, các đối thủ cạnh tranh, dữ liệu về thông tin thị trường lúa gạo thế giới để làm cơ sở điều hành thị trường được sát thực tế, hiệu quả hơn.

Về dài hạn, cần phải đánh giá lại chiến lược phát triển ngành lúa gạo Việt Nam, hướng tới xây dựng chiến lược lúa gạo theo chuỗi, sản xuất bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu, giảm phát thải và tập trung vào sản xuất sản phẩm chất lượng cao, chú trọng xây dựng thương hiệu.

Lập tổ thường trực theo từng chuyên ngành

Nguyên thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh nhận định việc thành lập Hội đồng lúa gạo quốc gia là hoàn toàn đúng trong lúc này, không chỉ để giải quyết vấn đề trước mắt mà còn giải quyết vấn đề dài hơn.

"Việc có Hội đồng lúa gạo quốc gia sẽ giúp chúng ta phân tích, đánh giá, xử lý thông tin và đưa ra quyết định thống nhất, tập trung. Còn nếu không chúng ta phải lấy ý kiến các bộ ngành, địa phương, hiệp hội... mất rất nhiều thủ tục mà có thể không đưa ra được ý kiến thống nhất", ông Doanh nói.

Cũng theo ông Doanh, việc thành lập hội đồng không phải là vấn đề mới, các nước đã có ví dụ như Thái Lan có hội đồng lúa gạo quốc gia, Indonesia có hội đồng về cọ dầu, Brazil có hội đồng về cà phê... Các hội đồng quốc gia này hoạt động rất hiệu quả.

Về mặt tổ chức, vận hành, ông Doanh cho rằng nhóm thường trực hội đồng sẽ là nhóm quan trọng nhất. Đây là nhóm tiếp nhận thông tin từ doanh nghiệp, nông dân để đề xuất xử lý. Do vậy, nhóm thường trực hội đồng cần chia thành các tổ theo các chuyên ngành, ví dụ tổ chuyên về sản xuất, tổ về xuất khẩu, tổ về thị trường...

Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) Nguyễn Ngọc Nam góp ý cần quan tâm hơn đến mảng nhập khẩu lúa gạo vì những năm qua chúng ta nhập khẩu lúa gạo tương đối khá (nhập về chủ yếu phục vụ chế biến).

Việc nhập khẩu gạo về phục vụ chế biến trong nước, còn gạo sản xuất trong nước để xuất khẩu thì mang lại hiệu quả rất lớn, nhưng về lâu dài nếu thành lập Hội đồng lúa gạo quốc gia cần có nghiên cứu, tính toán quản lý vấn đề nhập khẩu gạo.

Hai bộ trưởng đồng tình đề xuất thành lập Hội đồng Lúa gạo quốc gia

Theo dự thảo, Hội đồng Lúa gạo quốc gia có nhiệm vụ nghiên cứu đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng về chủ trương, chiến lược, cơ chế, chính sách minh bạch, hiệu quả, đảm bảo ổn định và phát triển thị trường cho ngành lúa gạo.