Làm được gì với ung thư gan?

Hãy bảo vệ lá gan bằng bữa ăn lành mạnh

Tại Việt Nam mỗi năm có gần 22.000 ca mới và 21.000 ca tử vong do ung thư gan. Phần lớn bệnh nhân ở giai đoạn muộn tại thời điểm chẩn đoán nên việc kiểm soát bệnh là rất khó khăn, không có phương pháp điều trị nào chứng tỏ hiệu quả vượt trội.

Phòng ngừa và phát hiện sớm

Ung thư xảy ra do ADN của tế bào bị hủy hoại, làm kích hoạt các gen sinh ung và bất hoạt gen ức chế khối u. Trong ung thư gan, người ta biết rõ một số yếu tố nguy cơ, đó là: viêm gan mãn tính do virút, xơ gan, nghiện rượu, béo phì, độc tố aflatoxin, phơi nhiễm hóa chất dioxin, arsen... Có thể phòng ngừa được ung thư gan nếu loại bỏ các yếu tố nguy cơ.

Phòng ngừa và điều trị nhiễm virút viêm gan B (HBV) và C (HCV) bằng cách không dùng chung kim tiêm, quan hệ tình dục an toàn, tiêm văcxin... Điều trị bệnh viêm gan B, C mãn tính có thể làm giảm số lượng virút trong máu và làm giảm tổn thương gan, giảm nguy cơ xơ gan dẫn đến giảm nguy cơ ung thư gan. Xơ gan cũng có thể do rượu, vì vậy tránh lạm dụng rượu, điều trị nghiện rượu có thể giúp ngăn ngừa ung thư gan.

Nên duy trì cân nặng hợp lý vì béo phì làm tăng khả năng mắc bệnh gan nhiễm mỡ và tiểu đường, cả hai đều có liên quan đến ung thư gan.

Hạn chế tiếp xúc với hóa chất gây ung thư như dioxin trong chất da cam, arsen từ nguồn nước; không dùng thực phẩm ôi mốc trong gạo, đậu... chứa độc tố aflatoxin.

Những người có nguy cơ cao như xơ gan, viêm gan mãn tính, nhiễm HBV, HCV... nên đi khám sàng lọc mỗi 6-12 tháng, trong đó một xét nghiệm quan trọng cần làm là xét nghiệm sinh hóa máu tìm chất chỉ điểm khối u αFP. αFP là một protein được sản xuất chủ yếu ở gan của thai nhi và các phần khác của phôi thai phát triển. Nồng độ αFP thường tăng lên đến khi em bé được sinh ra và sau đó giảm nhanh chóng.

Ở trẻ em khỏe mạnh và người lớn không mang thai, αFP bình thường chỉ phát hiện ở mức rất thấp. Nồng độ αFP tăng lên ở người bệnh ung thư gan với nhiều mức độ khác nhau. Hiện nay máy MyuTas Wako i30 (Nhật Bản) có khả năng kiểm tra và chẩn đoán chức năng gan thông qua xét nghiệm máu, bằng cách sử dụng cho ba loại marker chỉ điểm ung thư là AFP, AFP-L3 và PIVAKAII hoàn toàn tự động. αFP-L3 là một đồng đẳng của αFP, kết quả biểu hiện bằng một chỉ số %. Chỉ số bình thường là 0,5-9,9%.

Một ưu thế của xét nghiệm αFP-L3 là khi chỉ số tăng hơn 10% có thể chẩn đoán ung thư gan rất sớm, đôi khi sớm hơn cả phát hiện HCC bằng các phương tiện chẩn đoán hình ảnh (siêu âm, CT-Scan, MRI), đồng thời có thể dự báo nguy cơ ung thư gan gấp 7 lần trong vòng 21 tháng. Độ nhạy từ 36-66% và độ đặc hiệu của xét nghiệm là 77-95%. Mặt khác, do αFP-L3 được tạo ra từ tế bào ác tính nên việc đo αFP có thể giúp chẩn đoán phân biệt u lành hay u ác tính của gan.

Hiện nay Việt Nam là nước đầu tiên trong khu vực Đông Nam Á ứng dụng công nghệ này trong việc kiểm tra và tầm soát ung thư gan, máy hiện chỉ có tại Bệnh viện Trung ương (Huế) và Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM).

Điều trị đích

Chỉ rất ít bệnh nhân có chỉ định cắt bỏ gan và ghép gan, đến nay người ta nỗ lực điều trị ung thư gan bằng rất nhiều phương pháp khác nhau như phẫu thuật (kể cả phẫu thuật nội soi), nút hóa chất động mạch (TACE), thuyên tắc mạch hóa học bằng chất dầu (TOCE), đốt sóng cao tần (RFA-)... Ung thư gan thường phát triển trên nền xơ gan nên vấn đề trong điều trị là làm sao giữ được tối đa phần nhu mô gan lành, duy trì được chức năng gan. Xu hướng hiện nay là ứng dụng các phương pháp điều trị đích bằng thuốc hoặc xạ trị.

Các thuốc mới này có thể dùng đơn độc hoặc phối hợp với các loại thuốc hóa trị truyền thống, nhắm vào các đích phân tử cụ thể của các tế bào ung thư, đó là ức chế thụ thể yếu tố tăng trưởng biểu bì hoặc yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu (kháng sinh mạch).

Người ta cũng tiếp cận khối ung thư gan bằng phương pháp xạ trị với mục tiêu đạt liều xạ cao tại khối u nhưng giảm thấp nhất liều xạ cho mô lành xung quanh. Các phương pháp hiện có là đưa hạt vi cầu phóng xạ Yttrium-90 vào động mạch nuôi khối u, làm xơ hóa các mạch máu, tiêu diệt chọn lọc các tế bào ung thư. Bằng các kỹ thuật định vị, bất động bệnh nhân và hệ thống lập kế hoạch tiên tiến, người ta thực hiện kỹ thuật xạ trị định vị thân (SBRT) dưới hướng dẫn hình ảnh thông qua máy xạ trị gia tốc hiện đại cũng giúp điều trị các tổn thương ung thư gan với ít tác dụng phụ nhất.

Ngoài ra, một cách tiếp cận mới là điều trị bằng virút. Virút có tên JX-594, một loại tương tự như virút được sử dụng để sản xuất văcxin bệnh đậu mùa nhưng đã bị làm biến đổi trong phòng thí nghiệm để chỉ tác động chủ yếu vào tế bào ung thư. Virút thâm nhập các tế bào ung thư, gây chết tế bào hoặc tạo ra các protein để rồi bị tấn công bởi hệ thống miễn dịch của cơ thể. Đây là một hướng điều trị đầy hứa hẹn.■