Nếu có chiến lược quản lý hợp lý, kinh tế vỉa hè không chỉ tồn tại trong các khu vực không chính thức mà có thể trở thành một phần quan trọng của nền kinh tế chính thức, đóng góp vào nguồn thu ngân sách và tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh.

Nguồn lực quan trọng trong hệ sinh thái kinh tế đêm

Kinh tế đêm là một xu hướng tất yếu trong phát triển đô thị hiện đại, đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm cho hàng triệu lao động. Tuy nhiên kinh tế đêm tại Việt Nam vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng, đặc biệt là tại các đô thị lớn như TP.HCM và Hà Nội.

Trên thế giới, các TP lớn như Bangkok, Seoul, Tokyo hay New York... đều đã khai thác hiệu quả tiềm năng này, biến các hoạt động về đêm thành điểm nhấn kinh tế và văn hóa.

Một trong những yếu tố quan trọng giúp kinh tế đêm phát triển chính là kinh tế vỉa hè - nơi gắn liền với sinh hoạt và tiêu dùng của cộng đồng đô thị.

Các mô hình chợ đêm, hàng quán ven đường, không gian đi bộ kết hợp dịch vụ ăn uống, giải trí đều là những thành tố không thể thiếu trong hệ sinh thái kinh tế đêm của nhiều TP trên thế giới.

Tuy nhiên tại Việt Nam, kinh tế vỉa hè vẫn còn gặp nhiều hạn chế do chính sách quản lý chưa đồng bộ, dẫn đến tình trạng khai thác tự phát, manh mún và chưa tạo được sức hút mạnh mẽ đối với du khách trong và ngoài nước.

Vỉa hè không chỉ là không gian giao thông mà còn là nơi diễn ra nhiều hoạt động kinh tế, đặc biệt là trong lĩnh vực ẩm thực, bán lẻ và dịch vụ.

Tại các đô thị lớn của Việt Nam, từ lâu kinh tế vỉa hè đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống thường nhật của người dân.

Những xe hủ tiếu gõ, quán cà phê cóc, gánh hàng rong hay tiệm đồ ăn khuya ven đường không chỉ phục vụ nhu cầu của cư dân đô thị mà còn là nét văn hóa đặc trưng thu hút khách du lịch.

Dù đóng góp không nhỏ vào nền kinh tế nhưng kinh tế vỉa hè vẫn chưa được công nhận đầy đủ về mặt pháp lý.

Các hộ kinh doanh nhỏ lẻ thường xuyên đối mặt với tình trạng bị xử phạt, di dời do không có quy hoạch cụ thể. Trong khi đó, nhiều TP trên thế giới đã có chính sách rõ ràng để quản lý và phát triển kinh tế vỉa hè một cách bài bản.

Tại Singapore, chính quyền cấp phép cho các khu hawker center - nơi tập trung hàng trăm quầy hàng ăn uống đường phố với quy chuẩn vệ sinh nghiêm ngặt. Ở Bangkok, Chính phủ Thái Lan tạo điều kiện để chợ đêm và các khu phố ẩm thực hoạt động có tổ chức, vừa đảm bảo mỹ quan đô thị vừa tạo ra nguồn thu ổn định.

Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với Việt Nam: cần một chiến lược quy hoạch và quản lý kinh tế vỉa hè bài bản, không chỉ để đảm bảo trật tự đô thị mà còn để biến đây thành một phần của hệ sinh thái kinh tế đêm, tạo thêm động lực cho tăng trưởng kinh tế.

Làm gì để phát triển kinh tế đêm gắn với kinh tế vỉa hè?

Muốn khai thác hiệu quả tiềm năng kinh tế đêm thông qua kinh tế vỉa hè, cần có một cách tiếp cận toàn diện, kết hợp giữa quy hoạch đô thị, chính sách hỗ trợ và chiến lược phát triển du lịch. Trước hết cần có những khu vực được quy hoạch rõ ràng để các hoạt động kinh tế vỉa hè có thể diễn ra hợp pháp.

Các phố đi bộ, chợ đêm, tuyến phố ẩm thực nên được mở rộng và tổ chức bài bản, đảm bảo các yếu tố về vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm và phòng cháy chữa cháy.

Ngoài ra cần có chính sách cấp phép linh hoạt cho các hộ kinh doanh nhỏ, giúp họ có thể hoạt động hợp pháp thay vì bị cấm đoán hoặc xử lý theo hướng tiêu cực.

Thứ hai, chính quyền TP cần có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào kinh tế đêm, đặc biệt là các mô hình kết hợp giữa dịch vụ giải trí, mua sắm và ẩm thực đường phố.

Nếu được đầu tư đúng mức, các khu chợ đêm có thể trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn không chỉ phục vụ người dân địa phương mà còn thu hút du khách quốc tế.

Thứ ba, cần có chính sách hỗ trợ người lao động trong lĩnh vực kinh tế vỉa hè, giúp họ nâng cao nhận thức về an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường và phong cách phục vụ chuyên nghiệp.

Các chương trình đào tạo ngắn hạn kết hợp với cơ chế khuyến khích tài chính có thể giúp người lao động chuyển đổi từ kinh doanh tự phát sang mô hình kinh doanh bền vững hơn.

Ngoài ra công nghệ cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế đêm và kinh tế vỉa hè. Việc ứng dụng các nền tảng số để hỗ trợ đặt hàng, thanh toán không dùng tiền mặt, quản lý dữ liệu kinh doanh có thể giúp nâng cao hiệu quả hoạt động, đồng thời đảm bảo minh bạch trong quản lý.

Nếu có chiến lược quản lý hợp lý, kinh tế vỉa hè không chỉ tồn tại trong các khu vực không chính thức mà có thể trở thành một phần quan trọng của nền kinh tế chính thức, đóng góp vào nguồn thu ngân sách và tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh.

Tuy nhiên để đạt được mục tiêu này cần có sự thay đổi tư duy trong quản lý đô thị. Thay vì xem kinh tế vỉa hè như một vấn đề cần xử lý, chính quyền cần nhìn nhận đây là một nguồn lực kinh tế quan trọng, từ đó có những chính sách hỗ trợ hợp lý.

Việc quy hoạch các khu vực kinh doanh hợp pháp, ban hành quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm, an toàn giao thông và trật tự đô thị cần được triển khai đồng bộ, tránh tình trạng "quản chặt - cấm đoán" hoặc buông lỏng một cách tùy tiện.

Phát triển kinh tế đêm, kích cầu du lịch: Thế giới đang làm như thế nào?

Mỗi thành phố cần có sản phẩm riêng để phát triển du lịch về đêm thành mô hình kinh doanh bền vững thay vì quẩn quanh với công thức: quán bar, câu lạc bộ, chợ đêm.