Phóng to

Xe bán chó ở bến tàu cao tốc An Thới, đảo Phú Quốc. Cả người mua và bán đều thoải mái, không quan tâm gì đến các tiêu chuẩn chó Phú Quốc chính thức - Ảnh: Quốc Hưng

Bản tiêu chuẩn ấy đã dựa vào bản tiêu chuẩn cổ về chó Phú Quốc do bá tước Henri de Bylandt mô tả, sau khi ông trực tiếp chấm Xoài và Chuối ở Anvers vào tháng 7-1894. Trong cuốn Les races de chiens (ấn bản năm 1897) của ông, chó Phú Quốc là giống chó duy nhất có dải lông mọc ngược, và là một trong 316 giống chó đầu tiên có bản tiêu chuẩn được ghi nhận. Vì vậy, bản tiêu chuẩn hiện nay của VKA rất phù hợp để tiến tới tái đăng ký chó Phú Quốc với FCI, do FCI đã tạm ngừng đăng ký các giống chó mới, chỉ công nhận lại một số giống chó đã được ghi nhận.

Những nguy cơ

Từ đảo Phú Quốc, ông Nguyễn Văn Phúc - người chuyên cung cấp chó Phú Quốc cho nhiều tay chơi trên cả nước - cho biết giá chó Phú Quốc lên không tưởng tượng nổi sau chuyện Đốm, Vện ra nước ngoài thi chó đẹp.

Dĩ nhiên những chó được hét giá cao ở TP.HCM hay ở Phú Quốc bây giờ đều gần với tiêu chuẩn chó Phú Quốc của VKA. Bởi vì bản tiêu chuẩn ấy đã được FCI dựa vào để chấm chó Phú Quốc tại Paris mới đây.

Tuy vậy, rõ ràng người dân ở đảo Phú Quốc còn chưa biết tới bản tiêu chuẩn của VKA. Và chuyện từ trăm năm trước bây giờ vẫn tiếp diễn: người dân vẫn bỏ mặc việc phối giống tự nhiên của chó Phú Quốc với bất kỳ giống nào. Giá được xác định từ các “lái chó“- những người vừa biết lùng sục chó theo tiêu chuẩn VKA, lại vừa biết chiều theo thị hiếu của những người mua chưa am hiểu. Vì vậy, thậm chí họ sẵn sàng bán cả chó Phú - Thái (chó Phú Quốc lai chó Thái lông xoáy) với nhãn “chó Phú Quốc“.

Ở một chiều ngược lại, có website đăng một dự án bảo tồn chó Phú Quốc với đề nghị chính quyền địa phương ra quy định nội bất xuất, ngoại bất nhập: cấm xuất (có thời hạn) chó Phú Quốc ra khỏi đảo, kiểm soát chặt việc nhập những chó giống khác chó xoáy lưng (vậy là được nhập chó Thái lông xoáy hay Phú - Thái?) vào đảo. Đồng thời phải... triệt sản, hoặc chuyển vào nuôi ở trại tập trung đối với những chó giống khác đang có mặt trên đảo.

Có một số trại chó toàn quảng bá nhiều huyền thoại không có thật về chó Phú Quốc để dễ bán chó không theo tiêu chuẩn của hiệp hội quốc gia. Một số chuyên gia của VKA gọi đó là những trại chó “dân gian“. Theo ông Bùi Quốc Việt, ủy viên Ban chấp hành VKA, phụ trách giống chó Phú Quốc, có những trại mang danh bảo tồn nhưng lại đặt tiêu chí thương mại lên hàng đầu, trong khi lại có tới sáu cái thiếu rất căn bản.

Đó là: thiếu kiến thức về tiêu chuẩn chó Phú Quốc; thiếu kiến thức về chăm sóc, nuôi dưỡng và phòng trị bệnh cho chó Phú Quốc; thiếu kỹ càng trong chọn lọc con giống; thiếu kinh nghiệm nhân giống; thiếu năng lực tài chính cho dự án dài hơi; thiếu cả sự quản lý chặt chẽ đối với đội ngũ nhân công trong trại.

Lộ trình “1.000 cá thể”

Ngay từ lúc đang diễn ra dogshow thế giới ở Paris, giáo sư Dư Thanh Khiêm - cố vấn đối ngoại của VKA - đã gửi thư về nước lưu ý: “Trong bốn năm tới VKA cần hoàn thành tốt vai trò đối tác có hợp đồng để là thành viên dự bị của FCI. Bên cạnh đó, cần đạt tới điều kiện cần có là gây dựng số lượng 1.000 cá thể chó Phú Quốc có giấy tờ, đảm bảo chó không bị nguy cơ tuyệt chủng nhằm tái đăng ký chó Phú Quốc vào danh sách các giống chó của FCI”.

Phóng to

GS Dư Thanh Khiêm và con số 0% về số chó Phú Quốc thuần chủng - Ảnh: KIM QUI

Bốn năm với chỉ tiêu 1.000 cá thể chó Phú Quốc ấy liệu có khả thi? Ông Lý Nguyên Khôn, chủ của Vện, nêu một phép tính nhẩm: “Tôi đang có hai chó đực và sáu chó cái có chọn lọc. Nếu tính đơn giản hằng năm mỗi chó cái đẻ một bầy năm con thì trại sẽ có thêm 30 chó con. Qua tuyển chọn và được cấp giấy xác nhận, sau bốn năm riêng trại tôi có thể góp 100 chó Phú Quốc trong chỉ tiêu 1.000 con đạt chuẩn“.

Ông Bùi Quốc Việt, ủy viên ban chấp hành VKA, cho biết tới nay, qua ba dogshow cấp quốc gia và cấp câu lạc bộ, mới có khoảng... 20 chó Phú Quốc, đa số là chó đực, được cấp giấy Pedigree loại C, ghi vào phụ lục sổ phả hệ. Mặt khác, VKA chỉ ước lượng trên cả nước có khoảng 700 chó Phú Quốc có thể nhân giống: TP.HCM có 150-200 con, Hà Nội 100-150 con, đảo Phú Quốc 150-200 con, và chừng 100-150 con ở các khu vực khác.

Đặc biệt, hầu như chưa có bao nhiêu người nuôi chó Phú Quốc nhận thức đầy đủ về bệnh u nang biểu bì (Dermoid Sinus, gọi tắt là DSC - một bệnh bẩm sinh do di truyền ở cả ba giống chó xoáy trên thế giới). Tuy tỉ lệ chết vì bệnh này không cao, song chó bệnh sẽ không đạt yêu cầu để làm chó giống, kể cả những con cùng cha mẹ chưa lộ bệnh và cả những con đã được chữa bệnh.

Những kịch bản cho hậu duệ “cụ Xoài”?

Và vẫn còn đây hàng loạt bài toán chưa được giải quyết rốt ráo. Chẳng hạn có nên lập trại chó Phú Quốc, quy mô nào là thích hợp, tổ chức ra sao? (Thái Lan hiện có khoảng 50.000 chó Thái lông xoáy có giấy nhưng không có loại hình trại chó kiểu Việt Nam). Tìm đâu và hỗ trợ ra sao một đội ngũ các nhà nhân giống chó chuyên nghiệp (breeder) thay cho kiểu “phong trào“nhà nhà nuôi chó Phú Quốc?

Thêm nữa, bài học thực tế về những đóng góp của “Khun” Jack Sterling - breeder người Mỹ - vào sự phát triển dòng chó Thái lông xoáy ở Thái Lan cũng nhắc chúng ta chiêm nghiệm vấn đề này: Làm sao để Việt Nam có được những breeder đẳng cấp quốc tế tham gia gây dựng lại đàn chó Phú Quốc thuần chủng theo tiêu chuẩn VKA?

Trong kịch bản phát triển đàn chó Phú Quốc “hậu duệ cụ Xoài“, thách thức trước hết là làm sao vận động những người nuôi đưa chó Phú Quốc tham gia dogshow càng nhiều càng tốt, nhất là đưa chó cái đi show (nếu được xác nhận rất lợi cho việc xây dựng đàn con có giấy sau này).

“Bên cạnh dogshow, sắp tới VKA sẽ nghiên cứu tổ chức loại hình Agility Show (thi nhanh nhẹn) với chó Phú Quốc, nhằm định hình việc duy trì thần thái sắc sảo của chó Phú Quốc, gần với tiêu chuẩn chó cổ vốn thuộc nòi chó săn kết hợp giữa tốc độ với khứu giác - ông Tạ Ngọc Sơn, phó chủ tịch VKA, khẳng định - Mặt khác, VKA sẽ chú trọng xây dựng và huấn luyện đội ngũ giám khảo trong nước giỏi về chó Phú Quốc theo tiêu chuẩn giám khảo quốc tế của FCI”.

Theo chúng tôi, VKA nên sớm chủ động tổ chức truyền thông đúng và không ngừng cập nhật với báo chí, với cả các ngành chăn nuôi - thú y, văn hóa - du lịch, công thương... và với chính quyền Phú Quốc, với người dân ở đảo Phú Quốc và cả trên đất liền...

***

Dù cho có thể được đề cử và bình chọn là “quốc khuyển” của Việt Nam sau này, chó Phú Quốc vẫn còn cả chặng đường dài trước mặt để tìm lại... “căn cước” của mình: được tái đăng ký với FCI, và ngày càng thuần chủng với gien ổn định, với thần thái và tố chất đặc trưng của những cụ tổ Xoài, Chuối...

Phóng to

Bức tượng chó Phú Quốc đầu tiên trên thế giới, xuất hiện ở châu Âu, tác giả là nhà điêu khắc chuyên về động vật Rembrandt Bugatti (1884-1916). Tượng rất đẹp song vẫn có một lỗi nghiêm trọng: nhà điêu khắc thể hiện cái đuôi xoắn, trong khi chó Phú Quốc là một giống chó săn đuổi, nếu cái đuôi bị xoắn (do lai tạp) thì không thể đảm bảo chức năng giữ thăng bằng khi săn mồi ở tốc độ cao. (Ảnh tư liệu GS Dư Thanh Khiêm).

Phóng to

Khung xương tiêu chuẩn của chó Phú Quốc - tiêu chuẩn "cụ Xoài" - Ảnh tư liệu

Phóng to

Chú chó Phú Quốc tên Phèn (màu vàng sậm, bị xích, ở bên phải ảnh). Chủ lúc ấy của Phèn, ở đảo Phú Quốc, không thích nó vì nhỏ con và hay cắn các con trong bầy… Ảnh: Quốc Hưng

Phóng to

Cũng chú chó Phèn ấy, từ đảo Phú Quốc được mua về TP.HCM, sau ba tháng đã khôi phục vóc dáng và sự tự tin, khả năng săn bắt thú nhỏ và ý thức về lãnh địa cũng trỗi dậy rất cao… (Ảnh: Quốc Hưng)

Phóng to

Ảnh chụp tại Bắc Đảo, gần hòn Móng Tay, đảo Phú Quốc: một chó Phú Quốc lội ra biển và lội về, như… chuyện thường ngày ở huyện đảo này - Ảnh: Quốc Hưng

Phóng to

Ảnh chụp tại cảng An Thới, đảo Phú Quốc: chó Phú Quốc cũng thích nghi với điều kiện sống trên tàu. Ảnh: Quốc Hưng

Phóng to

Khi gần như tất cả những chó Phú Quốc đẹp đã được bán “lên bờ”, chó trên đảo Phú Quốc chỉ còn những con có chất lượng cỡ chó mẹ này ở Bãi Thơm. - Ảnh: Quốc Hưng

Phóng to

Xe bán chó ở bến tàu cao tốc An Thới, đảo Phú Quốc. Người mua lẫn người bán hầu như rất ít biết về tiêu chuẩn chó Phú Quốc chính thức. - Ảnh: Quốc Hưng

Phóng to

Một ca giải phẫu để lấy ra u nang biểu bì (DSC) lấn sâu tới màng cứng của tủy sống. - Ảnh tư liệu

Phóng to

Cô Trương Quân Vân Anh (ngồi bên phải), nhân viên Sacombank, nhờ đọc báo Tuổi Trẻ nên đã nhận ngay ra Vện tại sân bay Tân Sơn Nhất khi chú chó Phú Quốc này vừa được đưa từ Paris về. Mới gặp, mà cả Vện và người đẹp đều… lưu luyến nhau! - Ảnh: Hữu Thiện

Tin bài liên quan:

Kỳ 1: Kỳ 2: Kỳ 3: Kỳ 4: