Ảnh minh họa. Nguồn: actu.fr

Nước muối sinh lý là một loại dung dịch dùng để vệ sinh hết sức quen thuộc, được dùng phổ biến trong từng gia đình. Nhiều cha mẹ thường dùng xuyên dùng nước muối sinh lý để xịt rửa mũi, họng cho con, kể cả bé sơ sinh. Tuy nhiên, dưới góc độ khoa học, thói quen này có hợp lý hay không?

Công dụng của nước muối sinh lý

Nước muối sinh lý là dung dịch chỉ hoàn toàn có nước (H2O) và muối (NaCl) với nồng độ muối chính xác là 0,9% (hay 9 phần ngàn), đồng thời phải đạt tiêu chuẩn đóng gói vô khuẩn. Sở dĩ có tên là "sinh lý" vì nó có hàm lượng muối, áp suất thẩm thấu gần giống với môi trường sinh lý bên trong cơ thể.

Chính vì có tính chất tương tự dịch cơ thể, nước muối sinh lý có công dụng chính trong vai trò bù dịch tuần hoàn. Khi cơ thể bị mất nước, gây tụt huyết áp do tiêu chảy, nôn ói, bài tiết nhiều mồ hôi, việc uống nước chín đôi khi có thể làm nặng nề thêm tình trạng bệnh do nguy cơ rối loạn điện giải. Nước chín chỉ cung cấp trở lại nước mà không có các chất điện giải cần thiết. Trong các trường hợp cấp tính, người bệnh cần phải được bù dịch bằng cách truyền nước muối sinh lý vào đường tĩnh mạch.

Song song đó, nước muối sinh lý được dùng phổ biến khi muốn làm sạch các loại vết thương không bị nhiễm trùng cũng như trên các loại niêm mạc của cơ thể như mắt, mũi, tai, họng,...

Hiểm họa khi lạm dụng nước muối sinh lý

Ngày nay, trên thị trường có nhiều loại nước muối sinh lý được bày bán, quảng cáo phổ biến. Những mặt hàng này vô cùng đa dạng, nhiều kiểu thiết kế phong phú, phù hợp cho từng đối tượng, có cả các loại nước muối sinh lý cho trẻ sơ sinh.

Dù vậy, xin đừng quên rằng, bản thân cơ thể chúng ta là một bộ máy diệu kỳ. Cơ thể biết cách điều hòa các hoạt động và tự vệ sinh, "bôi trơn" để các hoạt động diễn ra phối hợp nhịp nhàng. Cụ thể là trong các khoang mũi họng, lớp niêm mạc trên cùng có khả năng bài tiết chất nhầy. Lớp nhầy này có vai trò giúp làm ấm, làm ẩm luồng không khí hít vào và làm sạch bề mặt. Bụi bặm hay vi khuẩn bám lên sẽ mau chóng bị lớp dịch nhầy này tẩy rửa và cuốn trôi ra khỏi khoang bằng các đường thoát tự nhiên. Bên cạnh đó, lớp nhầy còn có vai trò miễn dịch. Các men tiêu hủy trong các tế bào sẽ được phóng thích, tiêu diệt vi khuẩn, làm hàng rào phòng chống bệnh tật cho cơ thể.

Chính vì lý do trên, nếu dùng nước muối sinh lý quá thường xuyên, chúng ta vô tình xóa nhòa các chức năng của lớp niêm mạc mũi xoang. Đối với trẻ em, dù có dùng đúng loại nước muối sinh lý cho trẻ sơ sinh, các bà mẹ cứ nghĩ là an toàn cho con nhưng thật ra là làm mất phản xạ bài tiết chất nhầy ngay từ những ngày mới chào đời. Ngoài ra, nếu rửa không đúng cách, có thể làm nhiễm trùng thêm, đưa vi trùng lấn sâu vào bên trong cơ thể. Và nếu sau một thời gian rửa mũi họng chủ động liên tục, việc ngưng dùng đột ngột đôi khi sẽ làm lớp niêm mạc giảm độ ẩm, khô rát, dễ kích ứng, là điều kiện thuận lợi cho siêu vi, vi khuẩn hô hấp tấn công.

Vai trò của nước muối sinh lý cho bé chỉ thực sự được phát huy khi trẻ gặp vấn đề trên đường hô hấp. Đó là lúc trẻ bị cảm cúm, viêm nhiễm, tăng bài tiết chất nhầy; đồng thời, mũi họng bị nhiễm trùng, chất nhầy đục, quánh đặc, khó dẫn lưu ra ngoài, làm bít tắc đường hô hấp. Đường thở của trẻ vốn nhỏ hẹp và mềm, dễ xẹp, trẻ sẽ biểu hiện sổ mũi, khò khè, khó thở, ho đờm, nóng sốt. Việc rửa mũi họng, các xoang đúng cách sẽ giúp đẩy trôi chất bẩn, diệt trừ vi trùng và trả lại sự thông thoáng tự nhiên trên đường thở cho bé.

Hướng dẫn rửa mũi họng đúng cách bằng nước muối sinh lý

Để phát huy hết tác dụng khi dùng các loại sản phẩm nước muối sinh lý cho bé, cha mẹ cũng cần có những hiểu biết nhất định. Mỗi nhà sản xuất có những cách thiết kế sản phẩm khác nhau, cha mẹ có thể chọn lựa các dạng có vòi xịt sẵn, dễ sử dụng, dễ định một lượng cần thiết cho một lần dùng. Đối với trẻ đã biết nói, việc rửa mũi nên được giải thích kỹ lưỡng nhằm kêu gọi sự hợp tác của trẻ. Đối với trẻ lớn, cha mẹ cần làm mẫu rồi hướng dẫn, khuyến khích để trẻ có thể tự làm cho chính bản thân mình.

Việc rửa mũi bằng nước muối sinh lý cho bé cần được thực hiện theo từng bước độc lập, dứt khoát để tránh làm trẻ ho sặc, gây sợ hãi, quấy khóc. Đầu tiên, nên giữ đầu trẻ cố định trên mặt phẳng cứng và nghiêng hẳn sang một bên, bên dưới có lót khăn, gạc thấm. Tiếp theo, nhẹ nhàng đưa vòi bơm một lượng xác định vào cạnh bên cánh mũi của lỗ mũi nằm ở trên. Đợi từ từ để nước chảy ra từ mũi bên dưới. Lặp lại hai đến ba lần tùy vào tình trạng của trẻ, và làm tương tự đối với bên đối diện. Cuối cùng, làm khô bên trong mũi với tăm bông nhưng tuyệt đối không đưa vào quá sâu và lau sạch cánh mũi ngoài của trẻ bằng vải mềm.

Nếu dịch mũi của trẻ quá nhầy đặc, có thể nhỏ vài giọt nước muối sinh lý vào trước để làm loãng bớt. Bên cạnh đó, cũng có thể dùng ống hút để lấy bớt chất nhầy ra ngoài. Luôn lưu ý rằng các dụng cụ sử dụng cho trẻ cần là các loại chuyên dùng cho trẻ sơ sinh vào thao tác nhẹ nhàng, cẩn trọng.

Tóm lại, việc rửa mũi, họng bằng nước muối sinh lý luôn là một biện pháp hiệu quả, an toàn, dễ thực hiện tại nhà. Tuy nhiên cha mẹ không nên quá lạm dụng mà cần nắm rõ những thời điểm khuyên dùng và cách thức thực hiện để bảo vệ sức khỏe hô hấp cho con trẻ./.