Đề xuất này đang gây ra những ý kiến trái chiều.

Phóng to

Tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận dự án Luật tiếp công dân ngày 19-3, ông Phan Xuân Dũng - chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường của Quốc hội - đã đưa ra đề xuất “người dân cần phải đặt cọc một khoản tiền khi đi khiếu kiện”.

Trao đổi với Tuổi Trẻ ngày 20-3 xung quanh đề xuất này, ông Phan Xuân Dũng nói: “Cần phải khẳng định rằng khiếu nại, tố cáo là quyền của công dân và điều này đã được pháp luật quy định. Quan điểm của tôi là bên cạnh việc đảm bảo quyền khiếu nại, tố cáo cần có những điều khoản quy định rõ trách nhiệm của người đi khiếu nại, tố cáo để tránh lạm dụng chuyện này vào những mục đích khác”.

Tiền cọc: kiện không đúng thì bị mất

Cũng theo ông Dũng: “Tôi đề xuất đối với những trường hợp khiếu nại, tố cáo đã được giải quyết đúng quy định, đúng trình tự của pháp luật nhưng người ta cứ tiếp tục đi khiếu nại, tố cáo, thậm chí khiếu nại, tố cáo vượt cấp, gửi đơn thư đến nhiều nơi, đến nhiều vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước thì cần quy định chặt chẽ trách nhiệm của người đi khiếu nại, tố cáo. Cụ thể, nên buộc họ phải đóng một khoản tiền nhất định nào đó, nếu thắng kiện thì được hoàn lại, còn kiện không đúng thì bị mất tiền”.

Chủ nhiệm Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Ksor Phước cho biết quan điểm của ông là việc giải quyết khiếu nại, tố cáo phải có điểm dừng, tránh tình trạng khiếu kiện tràn lan, triền miên, vượt cấp, gửi không đúng địa chỉ. Ông nói: “Tôi cho rằng với những trường hợp khiếu nại, tố cáo đã giải quyết đúng luật, đúng thẩm quyền mà người khiếu kiện cứ cố chây ỳ, tiếp tục mang đơn từ đến trụ sở tiếp công dân thì phải quy định rõ ràng trách nhiệm của họ. Với những trường hợp đã giải quyết đúng quy định của pháp luật, đúng thẩm quyền rồi mà đơn thư khiếu nại, tố cáo không có nội dung gì mới thì cán bộ có trách nhiệm ở trụ sở tiếp công dân có quyền từ chối tiếp nhận đơn thư đó”.

Phóng to

Ông Văn Hữu Chiến, chủ tịch UBND TP Đà Nẵng (thứ hai từ phải sang), cùng đại diện Thanh tra Chính phủ trong lần đối thoại với 19 hộ khiếu kiện trong các vụ thu hồi, tranh chấp đất đai... Đây là các vụ kiện nổi cộm đã qua nhiều lần thanh tra và Thủ tướng Chính phủ đã có kết luận giải quyết nhưng các hộ dân cho rằng chưa thỏa đáng - Ảnh: HỮU KHÁ

Không khả thi

Không đồng tình với đề xuất này, luật sư Phạm Văn Thạnh (Đoàn luật sư TP.HCM) cho rằng: “Khiếu nại, tố cáo là quyền và nghĩa vụ của công dân đã được quy định trong Luật khiếu nại và Luật tố cáo đều có hiệu lực từ ngày 1-7-2012. Việc đề xuất người khiếu nại, tố cáo phải đóng một khoản tiền cọc như trên là không khả thi và vi phạm quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại, tố cáo mà luật đã định”.

Trên thực tế, theo ông Thạnh, còn có nhiều trường hợp người dân khiếu nại, tố cáo vượt cấp nhưng kết quả việc khiếu nại, tố cáo đó lại đúng vì nhiều trường hợp cấp dưới bao che hoặc không mạnh dạn, giải quyết qua loa vì ngại đụng chạm. Luật khiếu nại, Luật tố cáo đã quy định rõ quyền và nghĩa vụ của người tố cáo. Vì thế đề xuất phải đặt cọc vừa không khả thi vừa gây phản ứng trong dư luận.

“Cá nhân tôi không ủng hộ” là ý kiến của ông Nguyễn Hồng Điệp, vụ trưởng Vụ Tiếp dân và xử lý đơn thư của Thanh tra Chính phủ, khi trả lời Tuổi Trẻ về đề xuất của ông Phan Xuân Dũng. Ông Điệp cho rằng việc này không thể làm được vì “dân mình làm gì có tiền, phải vì dân, chứ người không có tiền thì không khiếu nại được hay sao”. Ông Điệp cho rằng các lãnh đạo cần phải xuống trụ sở tiếp dân, nghe người dân nói mới biết, mới hiểu những hoàn cảnh, suy nghĩ của người dân khi phải đi khiếu kiện.

Trong khi đó, Phó tổng Thanh tra Chính phủ Nguyễn Chiến Bình nói đây chỉ là ý tưởng chứ chưa có bất cứ chủ trương cụ thể nào về vấn đề này. Bản thân ông Bình cũng chưa biết, chưa được nghe bất cứ ý kiến đề xuất nào như vậy nên không thể đưa ra ý kiến gì bình luận.

_____________

Khiếu kiện là cách nói gộp của nhiều người đối với hai hành vi khác nhau là khiếu nại và tố cáo. Đề xuất “muốn khiếu kiện phải đóng tiền” thật ra không mới.

Trước đây đã có vài người ở một số cơ quan hành chính nhà nước nêu ý tưởng tương tự. Mục đích chung vẫn là để những người khiếu kiện có ý thức hơn khi gửi đơn khiếu nại, tố cáo, đồng thời giảm bớt việc khiếu kiện tràn lan, không có cơ sở. Tuy nhiên, Luật khiếu nại và Luật tố cáo (đều có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2012) đã quy định rõ về điểm dừng trong khiếu nại, tố cáo; về quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại, tố cáo hoặc của người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo... Bên cạnh việc chủ động thực hiện đúng hai luật này, các cơ quan chức năng có thể hướng dẫn, giải thích để người dân hiểu và cùng chấp hành mà không cần phải “đẻ” thêm hình thức chế tài theo kiểu nêu trên.

“Đối với những trường hợp khiếu nại, tố cáo đã được giải quyết đúng trình tự, đúng quy định của pháp luật mà người dân vẫn cứ tiếp tục khiếu nại, tố cáo nữa, thậm chí khiếu nại, tố cáo đến nhiều vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước, thì những người nhận đơn cứ chiếu theo luật mà “lắc đầu”. Có thể vì vẫn chưa thấy thỏa mãn, vẫn cứ muốn “kêu cho thấu” nên người dân tiếp tục gửi đơn. Song pháp luật đâu yêu cầu những cơ quan cấp trung ương hoặc các quan chức tối cao phải giải quyết các đơn như thế nên can chi phải “phạt tiền” để dân thôi gửi đơn nữa?

Luật tố cáo cũng có một số ràng buộc nhất định đối với người tố cáo và người có trách nhiệm giải quyết tố cáo. Người tố cáo phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung tố cáo của mình, bồi thường thiệt hại do hành vi cố ý tố cáo sai sự thật của mình gây ra... Nếu phát hiện cá nhân nào đó gửi đơn vượt cấp thì các cơ quan nhận được đơn không có trách nhiệm thụ lý, thay vào đó là thông báo và chỉ dẫn cách làm cho người tố cáo bằng văn bản.

Suy cho cùng, nếu quyền và lợi ích hợp pháp của mình được đảm bảo tuyệt đối, không bị xâm hại thì chẳng ai muốn mất công đi khiếu kiện nhiều lần ở nhiều nơi, nhiều người. Tất nhiên, loại trừ một số ít người có ý hơn thua nhưng lại không rành rẽ pháp luật để có thể tự chọn cho mình cách hành xử phù hợp.