Phóng to

Một cảnh trong vở nhạc kịch Cuộc chiến của ông kẹ và các bà mẹ Ảnh: IDECAF

Làm việc với những diễn viên, để hát trong một vở nhạc kịch (musical), là cơ hội để nhận ra nhiều điều thú vị. Đó là những công việc khác hẳn ngày thường, đòi hỏi rất nhiều kịch tính và nhiều nhạc tính.

Ngay từ trong phòng ghi âm, có những thứ mà không có sách giáo khoa nào của các trường đào tạo diễn viên có được. Được chứng kiến các buổi làm việc như vậy là điều thật thú vị, chẳng hạn mới đây là vở có cái tên rất dài Cuộc chiến của ông kẹ và các bà mẹ.

Hát như ca sĩ, cảm giác như kịch sĩ

Đại Nghĩa, trong vai đứa con của một ông thần ác, hát những điều van xin cha mình cần sống đúng với tình người, lẽ phải. Trước khi bước vào phòng thu: “Giờ sao đây? Diễn tả đáng thương hả?”. “Không, phải thật tội nghiệp” - Đình Toàn, đạo diễn và diễn viên của vở, dứt khoát. Đại Nghĩa nhắm mắt và hát. Mặt anh căng thẳng hơn cả khi diễn xuất ngoài sân khấu. Dứt đoạn, Nghĩa mở mắt và hỏi: “Đủ tội nghiệp chưa?”. “Vẫn chưa đủ” - Đình Toàn nói.

Chỉ có hai câu hát “Nếu ông là cha tôi thì xin hãy nghe lời tôi, đem trả lại ký ức cho chúng tôi bây giờ”, Đại Nghĩa hát đi hát lại gần nửa giờ.

Thật khó diễn đạt được cái “tội nghiệp” mà đạo diễn muốn. Lằn ranh của các mức độ cảm xúc là một thứ gì đó hết sức mơ hồ. Có một điều gì đó bí ẩn mà chỉ có cảm giác mới giải quyết được. “Tội nghiệp nhưng đừng có “sến” quá nha” - diễn viên Hương Giang nói. Lại vậy nữa! Thật có quá nhiều mức độ để diễn tả, mà nếu người diễn viên kịch nói khi vào việc, nếu không tưởng tượng được cảnh diễn của mình, tưởng tượng được khung cảnh, sẽ chẳng bao giờ đi vào đúng tâm lý nhân vật và diễn đạt của mình được.

Trong nhạc kịch, đôi khi phần nói ngắn, cũng phải có giá trị như là nhạc dạo đầu (music environment initiative) cho phần không gian nhạc hát phía sau. Nói cũng phải có cung độ. Chỉ cần một tiếng kêu đúng được tầng mức của nghệ sĩ Hương Giang là toàn bộ phần hát sau trôi chảy. Vì vậy, một tiếng kêu lên đó trong vở mới của Đình Toàn, mất cả gần 15 phút, Hương Giang lẫn đạo diễn mới có thể thấy vừa ý.

Cũng tương tự như vậy, trong bài Let it go lừng danh từ phim Frozen, câu hát “Let the storm rage on”, hai chữ cuối được Indina Menzel hát đi hát lại đến mức trở thành lối phát âm riêng, kinh điển cho mọi bản hát lại. Đây là lối nhấn riêng của người hát. Với nghệ sĩ Thành Lộc, anh hay tạo ra những bất ngờ trong phòng ghi âm với các bản nhạc kịch, khi thay đổi tình thế hết sức sáng tạo khiến mọi người bất ngờ. Câu hát dự định sẽ là nhẹ nhàng, đột nhiên được Thành Lộc nhấn mạnh, nặng nề hơn... nhưng đem lại một cảm giác hết sức mới mẻ không thể nào thay thế được.

Nhạc kịch và những nhầm lẫn “non trẻ”

Nhạc kịch ở Việt Nam không là điều quá mới mẻ. Ở miền Bắc, vở nhạc kịch đầu tiên Cô Sao của nhạc sĩ Đỗ Nhuận đã được viết từ năm 1960, hoàn thành năm 1963. Ở miền Nam, nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ cũng ra mắt vở nhạc kịch TừThức lạc lối Bích đào vào năm 1963. Tuy nhiên, trong phong thái cổ điển, nhạc kịch không xuất hiện trong đại chúng, mãi cho đến khi hình thức musical từ điện ảnh Hollywood xuất hiện và gây ảnh hưởng.

Musical được định nghĩa là hình thức hát - diễn, bao gồm kết hợp bài hát, thoại, diễn xuất và vũ đạo.

Nhưng cũng có không ít nhầm lẫn về khái niệm này trong các nhà sản xuất son trẻ tại Việt Nam.

Có lần, một nhà sản xuất cầm lên cho Công ty MFC Star gần 100 bài hát và nói họ muốn xây dựng một bộ phim - nhạc kịch. Theo ý của nhà sản xuất thì bên thực hiện cứ chọn bài nào có vẻ “ăn” với kịch bản thì làm nhạc và nhét vào. Tất cả bài hát này xin được từ nhạc sĩ trẻ đang cần vào nghề, của những nhạc sĩ quen thuộc qua một cuộc nhậu... đủ mọi đề tài nằm trong 100 bài nhạc đó, từ bảo vệ môi trường cho đến xây dựng nông thôn, tình yêu học trò và phản bội nhau... Dĩ nhiên, dự án đó bị từ chối vì quá thô thiển, nhưng kiểu tư duy đó của những nhà sản xuất “nhạc kịch” hiện nay vẫn đang chiếm lĩnh thị trường.

Khác với điện ảnh hay âm nhạc thị trường thuần túy, musical là một đẳng cấp khác nếu được đầu tư và tư duy cặn kẽ. Ngay cả con người diễn xuất trong đó cũng cần hết sức chọn lọc. Những diễn viên - hát trong nhạc kịch thì đôi khi không quan trọng ở giọng hát, mà còn do tính cách riêng. Như với Hữu Châu, tính cách và phong cách diễn đạt của anh luôn làm người ta thú vị. Khi đó tiếng hát chỉ còn là một phần bổ sung. Trong một vở diễn mới sắp tới, Hữu Châu sẽ hát để vào vai một vị thần. Cái cách hát rền vang và uy quyền của nghệ sĩ Hữu Châu trong phòng ghi âm, không chắc là một nghệ sĩ thị trường nào có thể làm được như vậy.