Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Thái Văn Tài nói: "Điểm khác biệt trong cách đánh giá học sinh tiểu học so với trước đây là điều chỉnh theo hướng giảm cho điểm, tăng cường nhận xét, coi trọng đánh giá quá trình để theo dõi sát sao, hỗ trợ, khích lệ học sinh tiến bộ so với bản thân các em".

Cần thay đổi tư duy môn chính, môn phụ

* Từ câu chuyện chữ "H" là lý do khiến nhiều học sinh không được xuất sắc, nhiều người cho rằng cách đánh giá học sinh nên cho điểm, thay vì chỉ nhận xét vì sẽ dễ rơi vào cảm tính. Ông có chia sẻ gì về ý kiến này?

- Quan điểm của Bộ GD-ĐT thể hiện trong thông tư 27 là không đánh giá học sinh ở bậc tiểu học chỉ dựa vào điểm số trong bài kiểm tra đánh giá định kỳ. Nhiều người thích nhìn thấy điểm số và cho rằng thế mới phân biệt rõ ràng. Nhưng việc đánh giá một đứa trẻ sẽ không chính xác nếu chỉ dựa vào bài kiểm tra ở một thời điểm nhất định. Giáo viên có nhiều cách để đánh giá học sinh và sẽ là người hiểu nhất về năng lực, sự tiến bộ của học sinh. Việc đánh giá quá trình cũng được giáo viên ghi lại trong hồ sơ của học sinh. Việc này không chỉ nhằm tổng kết, xác định danh hiệu của học sinh cuối năm mà còn là cơ sở để bàn giao giữa giáo viên các lớp trong việc tiếp tục hỗ trợ, theo sát học sinh ở các lớp học trên.

* Ông thấy thế nào khi sự bức xúc của một số phụ huynh nằm ở chuyện học sinh đạt kết quả cao ở các môn như toán, tiếng Việt, ngoại ngữ, còn các môn bị đánh chữ "H" thường rơi vào âm nhạc, thể dục khiến học sinh mất danh hiệu xuất sắc?

- Yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông 2018 là đánh giá năng lực, phẩm chất học sinh dựa trên các môn học, hoạt động đã được thiết kế. Một năng lực có thể sẽ thể hiện chủ yếu ở một môn học nhưng vẫn liên quan tới các môn học khác. Vì thế tư duy môn chính, môn phụ cần phải thay đổi.

* Nếu không có chính - phụ, tại sao có môn học cho điểm ở bài kiểm tra định kỳ, có môn chỉ nhận xét?

- Việc đổi mới đánh giá với học sinh bậc tiểu học được xây dựng theo hướng giảm bớt cho điểm, tăng cường nhận xét quá trình. Vì thế, sẽ có những môn học có bài kiểm tra cho điểm định kỳ và có môn chỉ nhận xét. Ở lớp 1, chỉ có tiếng Việt và toán có bài kiểm tra định kỳ cho điểm số, lên các lớp cao hơn sẽ có thêm một số môn học khác. Các môn được cho điểm là những môn học công cụ để học sinh sử dụng vào các lớp học sau này, những môn có hàm lượng khoa học cao. Còn các môn học chỉ đánh giá bằng nhận xét là các môn học mang tính đặc thù, với mục đích giúp học sinh trải nghiệm kiến thức. Nhưng không phải vì không cho điểm thì là môn phụ.

Áp lực từ danh hiệu là do người lớn

* Bộ GD-ĐT đổi mới cách đánh giá học sinh với mong muốn giảm áp lực cho học sinh, nhưng trên thực tế có những "điểm mù" nằm ở những môn không cho điểm. Vô hình trung việc này tăng thêm áp lực cho những đứa trẻ. Ông suy nghĩ thế nào về hiện trạng này?

- Việc đánh giá, khen thưởng cần được làm vì đứa trẻ. Nếu chọn cách tiếp cận này, ta sẽ thấy các quy định thế nào để giảm áp lực, căng thẳng nhất cho trẻ, giúp trẻ vui vẻ, tự tin, phấn khởi khi được khích lệ. Đặc biệt, nếu nghĩ cho trẻ thì cách đánh giá, khen ngợi cũng phải làm sao để không bỏ rơi những trường hợp đặc biệt. Ví dụ như một học sinh khuyết tật vẫn hoàn thành được yêu cầu học tập, có ý thức tốt rất đáng khích lệ, khen thưởng. Hay một học sinh gặp biến cố nào đó nhưng vẫn vượt qua để hoàn thành tốt việc học, một học sinh vốn tiếp thu chậm nhưng có nỗ lực vượt bậc nên đã đạt kết quả tiến bộ so với chính bản thân các em…

Và việc khen ngợi, khích lệ học sinh cũng không dồn vào cuối kỳ, cuối năm. Ngay trong quá trình dạy học, giáo viên kết hợp với hội cha mẹ học sinh cũng có thể chủ động thực hiện các hình thức khen thưởng, khích lệ. Trên thực tế, ngoài đánh giá của giáo viên, ở nhiều nhà trường còn cho phép học sinh tự bình chọn để tôn vinh những học sinh có thành tích học tập, hoạt động tốt, có tiến bộ. Các nhà trường không chỉ tặng giấy khen cho học sinh xuất sắc, học sinh giỏi mà có thể tặng giấy khen cho học sinh nổi bật ở một môn học, một hoạt động nào đó, hoặc có tiến bộ, vượt khó…

* Bộ GD-ĐT quy định thế nhưng hiện tại nhiều cơ quan, đoàn thể vẫn chỉ khen với những trường hợp có giấy khen đạt danh hiệu xuất sắc và giỏi. Chưa kể danh hiệu của con là thứ để nhiều bậc cha mẹ trưng lên mạng xã hội… Ông nghĩ thế nào về sự vênh lệch này?

- Về việc này, tôi cũng mong các cơ quan, đoàn thể, hội khuyến học... khi thực hiện việc khen thưởng cho học sinh là con cán bộ, nhân viên cũng nghiên cứu quy định của Bộ GD-ĐT để có quy định phù hợp, thống nhất với tinh thần đánh giá, khen thưởng hiện hành. Cách khen làm sao để con trẻ được vui, được khích lệ chứ không phải khen để cha mẹ bức xúc, áp lực tiếp tục dồn lên đứa trẻ. Đây cũng là điều Bộ GD-ĐT mong muốn được xã hội và các bậc phụ huynh thấu hiểu, đồng hành.

Chữ H khốn khổ

Chữ H (viết tắt của "hoàn thành") cùng với chữ T ("hoàn thành tốt") và C ("chưa hoàn thành") được coi là tiến bộ trong quy định hiện hành về đánh giá học sinh tiểu học.