Khai thác cát biển, sử dụng tro xỉ nhiệt điện, làm cầu cạn ở những khu vực phù hợp là 3 giải pháp giải quyết tình trạng khan hiếm vật liệu đắp nền cao tốc được các chuyên gia, nhà quản lý và nhà thầu thi công cao tốc đưa ra tại Hội thảo khoa học giải pháp sử dụng hiệu quả vật liệu xây dựng trong xây dựng công trình hạ tầng giao thông, do Bộ Xây dựng tổ chức ngày 27-9.

Ông Nguyễn Quang Hiệp - vụ phó Vụ Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) - cho biết các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long đang triển khai 8 dự án đường cao tốc, với tổng cộng 463km chạy qua 10 tỉnh.

Các dự án này có nhu cầu về cát san lấp rất lớn, cần khoảng 53,7 triệu m³ cát san lấp nền. Trong đó, nhu cầu cát san lấp nền của các dự án năm 2023 khoảng 16,78 triệu m³, năm 2024 khoảng 23,63 triệu m³.

Và để giải quyết tình trạng khan hiếm cát đắp nền cao tốc ở Đồng bằng sông Cửu Long, đến nay các bộ, ngành đã cấp phép 64 giấy phép khai thác cát với tổng trữ lượng khoảng 80 triệu m³, nhưng trữ lượng cát san lấp nền đường chỉ khoảng 37 triệu m³, đáp ứng 70% nhu cầu của 8 dự án cao tốc trong vùng.

Tuy nhiên, lượng cát đổ về 2 nhánh chính của sông Tiền, sông Hậu hiện nay chỉ đáp ứng 10% nhu cầu khai thác và nguồn cát tự nhiên của vùng Đồng bằng sông Cửu Long ngày càng cạn kiệt.

Bên cạnh đó, thời gian qua Bộ Tài nguyên và Môi trường đã lựa chọn 6 vùng biển Sóc Trăng để khai thác cát biển đắp nền cao tốc, phạm vi khai thác cát biển cách bờ 10-25km, độ sâu 10-30m, với tổng trữ lượng khai thác khoảng 14 tỉ m³ cát biển.

Theo ông Nguyễn Văn Sinh - thứ trưởng Bộ Xây dựng, các công trình hạ tầng giao thông nói chung và công trình đường bộ cao tốc nói riêng thường được cấu tạo với các lớp vật liệu nền, móng, mặt đường.

Trừ các đoạn tuyến đi qua các vùng địa hình đồi núi, trung du có cấu tạo nền đường dạng đào, đắp hỗn hợp có thể tận dụng vật liệu lân cận.

Còn lại các đoạn tuyến đường đi qua vùng đồng bằng thường gặp nền đất yếu, đòi hỏi phải có giải pháp xử lý nền, thay đất, tôn cao độ nền, dẫn đến khối lượng vật liệu đất, cát đắp nền cần sử dụng rất lớn.

Ví dụ, việc triển khai 4 dự án cao tốc tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong giai đoạn 2022-2025 sẽ cần khoảng 36 triệu m³ cát đắp nền.

Với giải pháp sử dụng cát sông để đắp nền đường như hiện nay thì trữ lượng của các mỏ cát đang được cấp phép khai thác trong khu vực An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long sẽ không đáp ứng đủ yêu cầu.

Đồng thời gây ra tình trạng xói mòn, sạt lở bờ sông, thu hẹp đất liền, làm thay đổi dòng chảy tự nhiên, tác động xấu đến môi trường, đời sống an sinh xã hội.

Vì thế, ông Sinh cho rằng cần nghiên cứu sử dụng các loại vật liệu thay thế cát sông trong công trình hạ tầng giao thông như: cát biển, tro xỉ nhiệt điện hay nghiên cứu sử dụng cầu cạn bê tông cốt thép thay thế một phần đường đắp.

Tuy nhiên cần phải có đánh giá tác động môi trường, hệ sinh thái cẩn trọng nếu khai thác cát biển quy mô lớn, cũng như có nghiên cứu cụ thể để khẳng định tính hiệu quả về kinh tế, kỹ thuật và môi trường đối với phương án sử dụng cầu cạn.

Thiếu cát, nên làm cầu cạn cao tốc?

Xây cầu cạn kết hợp với những đoạn chạy trên mặt đất được coi là giải pháp khả thi để khắc phục tình trạng thiếu cát sông, đất đắp nền cao tốc tại Đồng bằng sông Cửu Long.