Các poster bầu cử tại Pomigliano D’Arco, gần Naples, Ý - Ảnh: REUTERS

Sau cuộc bầu cử quốc hội ngày 4-3 tại Ý, vì không có một đảng hay liên minh nào giành được thắng lợi đa số nên các cuộc đàm phán thành lập chính phủ sẽ tiếp tục trong nhiều tuần nữa.

Song kết quả kiểm phiếu cho thấy số phiếu cử tri ủng hộ cho đảng dân túy Phong trào 5 sao (Movimento Cinque Stelle) và đảng cực hữu Liên đoàn phương bắc (La Lega Nord) đã tăng vọt.

Thay đổi cách tiếp cận tin tức

Theo nghiên cứu của phó giáo sư ngành truyền thông Filippo Trevisan thuộc đại học American tại Washington, D.C, người từng nhiều năm nghiên cứu cách người dân các nước sử dụng công cụ online, kết quả bầu cử vừa qua tại Ý bị chi phối bởi hai yếu tố đó là tức giả và sự thay đổi trong cách tiếp cận tin tức của người dân nước này.

Ngay từ cuộc bầu cử năm 2013 tại Ý, cử tri đã có xu hướng ưa chuộng các nguồn tin trên mạng hơn. 

Chẳng hạn, khi tìm thông tin về Phong trào 5 sao, thay vì nghe, xem các phương tiện thông tin truyền thống, họ sẽ truy cập trực tiếp tới trang web chính thức hoặc kênh thông tin trực tuyến của đảng này.

Trong 5 năm qua, các nền tảng tin tức trên mạng cũng như số người theo dõi tăng trưởng theo cấp số mũ. 

Cuối năm ngoái, trang Buzzfeed từng phanh phui một mạng lưới các trang tin tức của Ý và các tài khoản Facebook phát tán nội dung không đúng về chống nhập cư, tuyên truyền chủ nghĩa dân tộc và nhiều tin thất thiệt khác. Mạng lưới tin tức này của một doanh nhân tại Rome có liên hệ với tổ chức Công giáo bí mật. 

Trong chiến dịch vận động, thủ lĩnh đảng Phong trào 5 sao, Luigi Di Maio, đã mỉa mai các tổ chức tham gia cứu hộ người di cư trên biển đang hành động như thể "các hãng taxi trên biển" với ngụ ý cáo buộc họ đang biến việc vận chuyển người di cư bất hợp pháp vượt Địa Trung Hải thành "công ăn việc làm" cho mình. 

Ở mùa bầu cử 2018, nhu cầu về thông tin chống nhập cư tăng cao khi vấn đề này trở thành một nội dung tranh cử nóng nhất. Đó là lý do vì sao loại tin "cáo buộc thất thiệt" như tuyên bố của ông Di Maio lại thu hút rất nhiều người đọc.

Những kênh tin tức kiểu này có hàng triệu tài khoản mạng xã hội theo dõi, theo đó quy mô tác động của chúng là vô cùng kinh khủng, lấn át hoàn toàn so với những tờ báo chính thống cũng như tài khoản của các chính trị gia Ý vốn có lượng người theo dõi khá "hẻo".

Ví dụ, tài khoản Twitter của tổng thống Mỹ Donald Trump có hơn 48 triệu người theo dõi thì tài khoản của thủ tướng Ý Paolo Gentiloni chỉ có 410.000 người theo dõi.

Thiếu niềm tin báo chí chính thống

Chính các xu hướng tìm kiếm thông tin cộng với quan điểm không mấy tin tưởng của người Ý vào các cơ quan báo chí chính thống đã khiến nước Ý trở thành mảnh đất màu mỡ để gieo rắc tin thất thiệt và phát tán chiến dịch tuyên truyền online.

Những thông tin sai lạc đầy rẫy trên mạng đã là vấn đề đáng nói, song quan trọng hơn khi một tỉ lệ lớn người Ý cảm thấy tin cậy những thông tin này. Ngoài ra ở Ý còn có một thực tế nữa là lằn ranh giữa chính trị và báo chí thường không rõ ràng. Nhiều nhà báo đã chuyển sang hoạt động chính trị và ngược lại.

Gần đây nhất, một biên tập viên cao cấp ở La Repubblica, tờ báo nhiều đọc giả nhất nước Ý, đã từ chức để tham gia bầu cử trong tư cách một ứng cử viên của Đảng Dân chủ Ý. Điều này lý giải một phần nào đó nguyên nhân vì sao người dân nghi ngại tính trung lập trong cách đưa tin của một số tờ báo hay nhà báo.

Bên cạnh đó, giới chuyên gia quốc tế và nhiều quan chức chính phủ Ý cũng cáo buộc phía Nga đã có những động thái can thiệp bầu cử Ý. 

TTO - Giáo hoàng Francis đã chọn chủ đề 'Tin giả' cho bài phát biểu thường niên và đã phân tích rất sắc sảo cách thức 'tung tin giả' của con rắn khiến Eva mắc bẫy.

TTO - Theo công trình nghiên cứu đăng trên tạp chí Science, 1% tin tức giả hàng đầu tới tay tối đa khoảng 100.000 người, trong khi tin thật chỉ đến được hơn 1.000 người.

TTO - Tờ Guardian dẫn lời người phát ngôn Thủ tướng Anh cho biết một đơn vị đặc trách sẽ được thành lập để chống tin tức giả.