Phóng to

Tạ Ngọc Vân (mặc áo phao) trong một chuyến cứu trợ trẻ em vùng lũ - Ảnh: Q.V.

“Người ta nói với tôi: anh không thể đưa hết các em thoát khỏi đường hầm tối đâu. Tôi trả lời rằng: tôi có thể chỉ giúp được một em trong một ngàn, thậm chí mười ngàn em đang phải sống cuộc đời bất hạnh vẫn còn hơn là không được một em nào cả”- sáu năm trước, theo Tạ Ngọc Vân đi giúp trẻ không gia đình ở gầm cầu Long Biên, tôi đã nghe tâm sự này. Và sáu năm sau, tôi vẫn gặp Vân lang thang ở những xó xỉnh tối tăm đó.

Trong một đêm đông rét buốt, tôi nằng nặc xin theo chân “kẻ dở hơi nhất Hà Nội” để đi tìm giúp những đứa trẻ không nhà đang co ro chui rúc dưới gầm cầu Long Biên. Loáng một chốc đã thấy anh tìm đến đúng cái hốc dầm cầu có mấy đứa trẻ đang co ro cách dưới bánh xe lửa chỉ vài tấc. “Sơn phải không? Tí hả? Lại mò ra ngoài này à? Thôi, về chỗ anh đắp chăn ngủ đi. Rét thế này ngày mai lại ốm cho mà xem!”. Tôi bất ngờ vì thấy Vân sành sõi khu vực này như nhà mình. Anh bảo: “Tôi cũng từng lang thang nhiều đêm ngoài này để hiểu và làm thân với các em mà. Chính vì vậy có người mới gọi tôi là thằng dở hơi. Còn tôi chỉ dám nhận mình là một trong rất nhiều người dở hơi thôi”...

Cuộc giải thoát ở “phố đèn đỏ”

Biết Tạ Ngọc Vân từ dạo ấy và đã nhiều lần cùng anh đi tìm giúp các trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, nhưng lần nào gặp nhau Vân cũng làm tôi bất ngờ. Hai năm trước, cũng một chiều mùa đông mưa phùn, Vân vội vã đón xe lên Lạng Sơn. Anh chỉ kịp báo vội cho mấy người bạn ở Trung tâm thiện nguyện Rồng Xanh tại Hà Nội đã từng cưu mang những đứa trẻ anh giúp đỡ, là mình phải lên biên giới gấp để giải thoát cho mấy em gái bị dụ dỗ qua biên giới làm gái mại dâm.

Lên Lạng Sơn nửa đêm, anh vạ vật chờ trời sáng làm thủ tục qua ngay khu “chợ người” Pò Chài bên kia biên giới để tìm các em gái kém may mắn. Chiều hôm trước, có một bác nhặt rác ở gần nhà đến tìm Vân rồi vừa khóc vừa cầu xin anh giúp đỡ đưa con gái mình từ Pò Chài về. Em gái này mới 14 tuổi, bị lừa đi biệt tích suốt hơn nửa năm. Bất ngờ cách đây vài hôm, em gọi điện về cầu cứu cô giáo vì gia đình không có điện thoại. Em khóc lóc báo mình đang bị ép phải “làm việc” ở nơi hay nghe khách chơi bời gọi là Pò Chài. Cô giáo báo ngay lại gia đình. Nhưng cha mẹ em ốm đau, mù chữ, phải nhặt rác kiếm sống nên cũng chẳng biết làm thế nào để cứu con. May mắn là người cha biết Vân hay giúp đỡ trẻ nhặt rác nên đến cầu khẩn anh.

Vân lập tức vào cuộc. Anh hỗ trợ gia đình viết đơn trình báo công an. Riêng anh lên biên giới ngay vì sợ em bị đưa sâu vào nội địa, không thể tìm được, đặc biệt chuyện em lén gọi về VN nếu bị chủ chứa phát hiện sẽ nguy hiểm cả tính mạng. Làm thủ tục qua biên giới bên Trung Quốc xong, Vân giả vai khách chơi bời vào “phố đèn đỏ” Pò Chài. Cuối cùng anh cũng tìm được người cần tìm: em gái đang ngồi co ro đợi khách trước một căn phòng tối tăm như hang chuột.

Giả vờ “ưng ý” em này, Vân ỏng eo chê dơ với chủ chứa và đòi đi khách sạn. Thấy khách sộp, chủ chứa đồng ý với điều kiện Vân phải “bao” luôn hai em vì một em đi riêng không an toàn. Vân mừng rỡ đưa luôn hai em gái lên taxi, giả vờ vòng vèo tìm khách sạn nhưng anh cố ý đến gần biên giới. Phát hiện bất thường, chủ chứa cho mấy tay dao búa phóng xe đuổi theo. Vân buộc phải kêu người lái taxi chạy thẳng vào đồn công an Trung Quốc.

Rất may cho Vân, khi nghe anh trình báo cụ thể sự việc bằng tiếng Anh, công an Trung Quốc báo với biên phòng VN để chuẩn bị hỗ trợ thủ tục đưa các em về nước và lập ngay tổ khẩn cấp đi bắt chủ chứa này. Đi theo giúp đỡ thông dịch, Vân dẫn được tất cả sáu em gái trong động này về nước khi chủ chứa bị bắt. Những nghẹn ngào tủi hờn bị kìm nén lâu nay của các em gái bất hạnh vỡ òa thành tiếng khóc ngay bước chân đầu tiên trở lại quê hương. Vân cũng vui lắm! Nhưng sau đó anh buồn đến mất ngủ khi biết một em gái trong số đó đã phải mang căn bệnh thế kỷ...

Đốt lên một que diêm...

Gần đây, tình cờ tôi gặp Vân lang thang với đám trẻ ở Huế. Vân khoe: “Bây nhiêu đây đủ làm bóng đá nhí không anh?”. Thì ra Vân đang phối hợp với Hội Chữ thập đỏ và chính quyền các xã ở tỉnh này để giúp trẻ bị bóc lột lao động sớm được về nhà đi học lại. Một số cán bộ hiểu chuyện giúp đỡ Vân, nhưng không ít người nói thẳng: “Anh đang húc đầu vào đá. Trẻ nghèo phải sớm ra đời kiếm sống đầy xã hội. Sức anh chỉ như con nhái lao đầu vào vách núi thôi”. Vân cười và vẫn lặng lẽ làm. Anh vào tận các xưởng may gia công ở TP.HCM để thuyết phục các em nhỏ về nhà đi học lại. Học phí, ăn uống, sinh hoạt mỗi tháng có các mạnh thường quân chia sẻ. Nhiều lần anh bị chủ xưởng hăm đánh, vu khống là kẻ buôn người.

Có lần một chủ xưởng may tại quận 12, TP.HCM đã cầm hung khí hành hung Vân. Bình tĩnh, anh thuyết phục họ: “Việc tôi làm đúng luật pháp. Trước khi đến đây tôi đã báo chính quyền biết. Còn các anh đang sử dụng trẻ 11, 12 tuổi làm việc ngày đêm là trái luật. Các anh sẽ phải chịu trách nhiệm”. Lúc đầu họ vẫn hung hăng đòi “đập chết thằng phá đám”. Nhưng rồi họ cũng xuôi lòng khi Vân chuyển sang tình cảm: “Các anh là đồng hương, thậm chí cùng dòng họ với các em. Mai này đời các em chịu thiệt thòi, bất hạnh, các anh sẽ ăn nói thế nào với cha mẹ các em và chính các em?”.

Cuối cùng, Vân đã dẫn an toàn được 15 trẻ từ 11-14 tuổi phải lao động sớm trở về quê nhà ở Huế để đi học lại. Có lần tôi gặp chị Nguyễn Thị Luyến ở thị trấn Thuận An, huyện Phú Vang, Thừa Thiên - Huế có con là bé Ky đang học lớp 3 phải bỏ vào TP.HCM lao động sớm. Chị Luyến xúc động kể: “Lúc đầu, tôi nghe Vân nói dự án giúp trẻ đi học lại, thật lòng cũng băn khoăn. Nhưng khi Vân thuyết phục: bây giờ Ky đi học lại có thể thiếu thốn một chút nhưng mai này em sẽ không phải khổ cả đời thì tôi đồng ý. Và càng nghĩ tôi càng thấy đúng. Tương lai con cái sẽ ra sao nếu cha mẹ vì chút tiền mồ hôi nước mắt tuổi thơ hôm nay của chúng?”. Từng lăn xả thực hiện nhiều dự án giúp trẻ bất hạnh, nhưng Vân tâm sự với tôi chương trình giúp trẻ lao động sớm được đi học lại là tâm huyết nhất của anh với gần 100 trẻ đã trở về nhà.

Sau kinh nghiệm ban đầu, Vân mời đại diện chính quyền, hội đoàn địa phương cùng đi thực tế các em bị bóc lột sức lao động để sau khi mắt thấy tai nghe, chính họ sẽ cất tiếng nói quan trọng giúp các bậc cha mẹ không đẩy con em phải nghỉ học, lao động sớm. Trong một lần gặp ở Huế, nguyên chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Thừa Thiên-Huế Trần Xuân Phát đã tâm sự với tôi: “Lúc đầu tôi chưa hiểu Vân có làm nổi không. Nhưng khi theo Vân vào TP.HCM, tận mắt chứng kiến mồ hôi nước mắt các em nhỏ, tôi thấy chương trình này rất ý nghĩa, nên được nhân rộng để góp phần giải quyết tình trạng trẻ lao động sớm”.

Những nỗ lực của Vân đã được các tổ chức vì trẻ em trong nước và quốc tế trân trọng ghi nhận. Vừa rồi, anh được một trường đại học ở Boston, Mỹ cấp học bổng thạc sĩ về phát triển xã hội bền vững. Anh đã làm nhiều người xúc động khi nói: “Có thể tôi chỉ đốt được một que diêm thắp lên ánh sáng cho các em không may mắn. Nhưng tôi có niềm tin rằng ánh sáng nhỏ bé của tôi sẽ khơi gợi cảm hứng cho hàng trăm, hàng ngàn que diêm khác cùng bùng lên để làm rực sáng nụ cười hạnh phúc của các em ...”.

Hôm nay, lại chuẩn bị chia tay Vân để anh qua Mông Cổ tham dự tiếp một lớp tập huấn giúp đỡ trẻ em nghèo, tôi bắt tay, chúc chàng trai trẻ đầy nhiệt huyết: “Cứ tiếp tục làm kẻ dở hơi, bạn nhé”.

Chẳng lẽ cuộc đời mình chỉ có thế? Đêm đông đầu tiên tôi lang thang với Vân ở cầu Long Biên, người thanh niên sinh năm 1982 đầy ắp nhiệt huyết này đã tâm sự: “Lúc bước vào cổng trường đại học luật, tôi chỉ mơ mình lấy bằng tốt nghiệp, được đi làm đúng nghề, có xe, có nhà ở Hà Nội là mãn nguyện rồi. Nhưng khi đã đi học, biết chút kiến thức để giúp đỡ trẻ bất hạnh đường phố, tự nhiên tôi thấy ước nguyện đó thật ích kỷ. Nếu chỉ sống cho riêng bản thân thì làm nông dân hay đi nhặt rác cũng có cái bỏ vào miệng mà. Chẳng lẽ cuộc đời ngắn ngủi của mình chỉ có thế?”. Vân không muốn nói nhiều về lý tưởng, nhưng tôi hiểu Vân đã đau đáu với suy nghiệm đó trên đường đời. Ra trường, anh không vội vã tìm việc làm kiếm tiền mà gắn bó với các chương trình hỗ trợ trẻ em khó khăn. Tổ chức giúp đỡ trẻ em khó khăn Rồng Xanh ở Hà Nội biết nhiệt huyết của Vân đã mời anh về để có điều kiện làm việc vì cộng đồng tốt hơn. Phóng to Vân huấn luyện kỹ năng sống cho các em nhỏ - Ảnh: Q.V.