Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD-ĐT) Mai Văn Trinh phải đeo găng tay khi kiểm tra dấu vết trên bài thi ở Sơn La - Ảnh: T.L.

Từ đỉnh cao rơi xuống vực sâu

Trong 11 thí sinh có điểm cao nhất cả nước được báo chí đăng tải ngay sau khi Bộ GD-ĐT công bố điểm thi, có một thí sinh ở Hà Giang được cộng đồng mạng nhắc đến nhiều. Đó là T.T., có mức điểm thi khối B 28,6 - trúng tuyển vào Học viện Quân y.

T.T. từng trả lời báo chí rằng em mơ ước học quân y, biết đây là cơ sở đào tạo có điểm chuẩn rất cao nên em cố gắng ôn tập để đạt được mơ ước. Sau này trên "bảng phong thần" những thí sinh gian lận, T.T. là thí sinh nằm trong danh sách có bài thi nâng điểm.

Ngay khi thông tin gian lận thi ở Hà Giang loan ra, người thân của T.T. thanh minh rằng T.T. không biết mình được nâng điểm. Vốn dĩ là một học sinh có lực học tốt nên T.T. tin rằng đó là kết quả do chính mình đạt được. 

Điểm chấm thẩm định của T.T. sụt đi hơn 10 điểm so với chấm lần đầu ở tổ hợp môn thi xét tuyển vào Học viện Quân y.

Trong những ngày nóng bỏng ở Hà Giang, sau khi có kết quả chấm thẩm định đã công bố 114 thí sinh dính đến bài thi nâng điểm, chúng tôi liên lạc với ông Triệu Tài Vinh, bí thư tỉnh ủy, và được ông xác nhận con mình có tên trong số thí sinh có bài thi được nâng điểm. 

Tuy vậy, ông Triệu Tài Vinh đến nay vẫn khẳng định ông không nhờ ai nâng điểm cho con và không biết gì về việc này trước khi sự việc gian lận thi ở Hà Giang được làm sáng tỏ.

Tại Hà Giang, con một quan chức ngành GD-ĐT đã rơi vào khủng hoảng sau khi chuyện gian lận thi lan rộng. Cậu từng có tên trong danh sách điểm thi cao ngất, rồi đột ngột bị rớt. Gia đình cậu sợ cậu làm điều dại dột ảnh hưởng đến bản thân. Bà mẹ cậu nói: "Giờ thì chỉ mong cháu nó bình an".

Công an khám xét nơi ở của 2 cán bộ Sở GD-ĐT tỉnh Hòa Bình - Ảnh: THÂN HOÀNG

Lộ tẩy

T.P.T. - thủ khoa ngành sư phạm ngữ văn, đồng thời đạt điểm đầu vào cao nhất Trường ĐH Sư phạm Hà Nội năm 2018 đến từ Hòa Bình - địa phương xảy ra gian lận thi cử. 

Em cũng được chú ý vì vốn là học sinh chuyên lịch sử, nhưng lại đỗ đầu ngành ngữ văn. Trên một báo điện tử, T.P.T. đã bày tỏ tâm trạng của một thí sinh nỗ lực bằng sức của mình dù bị "tiếng" đến từ địa phương có gian lận.

T.P.T. đã nói vào ngày khai giảng năm học mới của Trường ĐH Sư phạm Hà Nội vào tháng 9-2018 như sau: "Điểm số đó là do bản thân em tự làm được chứ không phải do một tác động nào hết. 

Bản thân em tự tin rằng đó là điểm số thực của mình để có thể đứng nơi đây nhận phần thưởng thủ khoa của trường. Em cũng mong sớm làm rõ vụ tiêu cực, sớm có kết quả cuối cùng để những người học thật, thi thật được đối xử công bằng".

Bảy tháng sau, T.P.T. đã lộ diện là một thí sinh mua điểm...

Ngày 15-4-2019, khi rà soát danh sách thí sinh được nâng điểm tại Hòa Bình, chúng tôi bắt gặp đúng cái tên T.P.T., "thủ khoa kép" - vừa đạt điểm cao nhất ngành sư phạm ngữ văn, vừa đạt điểm đầu vào cao nhất trường. 

Tìm lại danh sách trúng tuyển Trường ĐH Sư phạm Hà Nội từng công bố thì số báo danh của thủ khoa tên T.P.T. hoàn toàn trùng khít với thí sinh T.P.T. trong danh sách được nâng điểm "khủng" của Hòa Bình.

Nhưng đó mới là thống kê dữ liệu, cần phải có sự xác nhận chắc chắn từ Sở GD-ĐT Hòa Bình hoặc từ Trường ĐH Sư phạm Hà Nội. Sau đó, đại diện phòng đào tạo Trường ĐH Sư phạm Hà Nội xác nhận "Thí sinh được nâng điểm tại Hòa Bình và thủ khoa Trường ĐH Sư phạm Hà Nội là một".

Cùng với tin này là tin T.P.T. đã xin rút hồ sơ và thôi học. Theo kết quả học tập trong mấy tháng tại Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, T. có năng lực học tập bình thường chứ không phải là sinh viên xuất sắc.

Điểm số giúp T. giành ngôi thủ khoa đạt 27,75 điểm, cộng với 0,75 điểm ưu tiên thành tổng điểm 28,5 điểm. Cụ thể, lịch sử đạt 9,25 điểm, địa lý 9,75 điểm, ngữ văn 8,75 điểm. 

Nhưng khi trả về điểm thật, điểm của T. không đủ để trúng tuyển, lịch sử chỉ đạt 5,75 điểm, địa lý 7 điểm, ngữ văn giữ nguyên mức 8,75 điểm. Ngoài ra, thí sinh này còn được nâng khống điểm toán từ 4 điểm thành 7,8 điểm, ngoại ngữ từ 3,4 điểm lên thành 8,2 điểm.

Công an điều tra đọc lệnh khởi tố và bắt tạm giam bị can liên quan tới vụ gian lận thi ở Sơn La - Ảnh: T.L.

Ồn ào vinh danh, muối mặt trở về

T.P.T. không phải là trường hợp duy nhất đóng vai thủ khoa "dỏm" trước khi sự thật được lôi ra ánh sáng. 

Thủ khoa Trường Sĩ quan phòng hóa, Học viện Kỹ thuật quân sự, thủ khoa và á khoa Học viện Hậu cần cùng thủ khoa một loạt khối xét tuyển cả ba trường công an phía Bắc là Học viện An ninh nhân dân, Học viện Cảnh sát nhân dân, Trường ĐH Phòng cháy chữa cháy cũng đều là thủ khoa "dỏm".

Đình đám nhất là trường hợp thí sinh N.H.Q. của Hòa Bình, từ chỗ ba môn bị điểm liệt (hai điểm 0, một điểm 1), không đủ điều kiện xét tuyển bất cứ trường nào, rốt cục được phù phép thêm đến 26,45 điểm (toán 9,2; lý 9; hóa 9,25) để ngang nhiên lọt top 3 thí sinh đạt điểm cao nhất vào Trường Sĩ quan lục quân 1.

Học lẹt đẹt thế, làm sao trụ được ở bậc đại học? Đáp lại câu hỏi này, một vị có trách nhiệm cho biết: "Thực ra không đợi đến khi Bộ GD-ĐT công bố kết quả, thí sinh này đã bị trường quân đội buộc thôi học, trả về từ tháng 10-2018 vì Bộ Quốc phòng phát hiện thí sinh gian lận từ khi sơ tuyển!".

Đáng nói, thủ khoa "dỏm" trường dân sự có thể tìm cách âm thầm trốn về, nhưng với trường công an, quân đội, thủ tục "trả về địa phương" rất chặt chẽ. Các trường đều cử cán bộ, cho xe bàn giao thí sinh về tận địa phương theo đúng quy định. Thế nên sau những ngày ồn ào vinh danh, các thí sinh này muối mặt trở về trong nhục nhã.

Kỳ cuối: Lấy lại niềm tin thi cử bằng cách nào?

TTO - Chưa bao giờ có một vụ gian lận thi phức tạp, bí ẩn, bất ngờ kéo dài từ kỳ thi năm trước đến sát kỳ thi năm nay như ở Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình. Nhìn lại vụ gian lận này để có bài học sâu sắc cho kỳ thi năm nay và các kỳ thi kế tiếp...