IS gây sợ hãi như thế nào?

Riber - nhật báo Thụy Điển Svenska Dagbladet

Theo tác giả, đây là một tổ chức do những kẻ máu lạnh và thông minh điều hành, làm chủ rất tốt khâu truyền thông. TTCT xin trích dịch trả lời phỏng vấn của ông trên tờ Now của Beirut (Libăng).

Tại sao trong quyển sách của mình, ông nhấn mạnh nhiều đến hố sâu khoảng cách giữa tuyên truyền của IS và thực tế?

- Nhìn từ phương Tây, chúng ta chỉ thấy bề mặt của tổ chức này và chỉ biết họ hành động theo cách họ muốn chúng ta hiểu. Chúng ta nhìn thấy hình ảnh những vụ ám sát, những vụ tàn sát, chặt đầu, nổ bom...

Nhưng tất cả đều nằm trong chủ trương tuyên truyền của họ, gắn với những điều không phải là sự thật. Họ kiểm soát tất cả những gì phát ra từ lãnh thổ của mình: nếu lấy những đoạn video và hình ảnh mà chúng ta có từ IS, 99% là đã được bộ phận PR của họ thông qua.

Đó là những người cung cấp tất cả hình ảnh những đoàn xe Jeep, những kẻ vũ trang trong sa mạc, được thể hiện rõ như ban ngày. Họ chấp nhận sự hiện diện trên lãnh thổ của họ vài phóng viên ảnh của AFP, Reuters, AP, những hãng thông tấn tên tuổi.

Trong hầu hết trường hợp, IS kiểm soát trực tiếp những hình ảnh mà các phóng viên có thể truyền đi. Thông điệp rất rõ đối với các phóng viên ảnh này: “Nếu anh làm điều gây hại đến thanh danh chúng tôi, anh biết mình sẽ gặp chuyện gì. Chúng tôi sẽ tìm ra anh”. IS thậm chí mời các phóng viên ảnh đến các sự kiện của họ. Chúng ta lệ thuộc vào thông tin của họ và chẳng ai nảy ý nghi ngờ.

Vì sao chẳng ai nghi ngờ những thông tin này?

- Vì người ta không có thói quen cho rằng những kẻ sáng chế ra những hành vi man rợ này đã nói vống lên. Ngược lại, người ta còn nghĩ rằng IS có thể tìm cách giảm nhẹ những hành vi trên. Nếu IS bảo đã giết 1.700 kẻ phản đạo, chẳng ai nghĩ rằng họ nói vống, trong khi bình thường khi một dân quân bị tố cáo đã giết ngần ấy người, người bị tố cáo trả lời rằng không có nhiều nạn nhân đến như vậy. Nhưng chúng ta không quen với điều ngược lại.

Những ai biết Al-Qaeda hoặc các phong trào Hồi giáo khác trong quá khứ không hiểu rằng IS hoạt động ở một mức độ hoàn toàn khác. Những người của tổ chức này thông minh hơn. Họ làm giả cả lai lịch các “cảm tử quân” liều chết. Khi họ khẳng định rằng một người Đức hoặc Đan Mạch đã nổ bom cảm tử, đó không phải là sự thật. Chúng tôi cũng biết rất nhiều trường hợp “cảm tử quân” vẫn còn sống nhăn sau đó.

Tại sao họ làm như vậy?

- Vì một người châu Âu có tác dụng tốt cho truyền thông của IS. Khi một người Đức nổ bom cảm tử, nó xuất hiện đồng loạt trên trang nhất của báo chí Đức, châu Âu và cả thế giới.

Tại sao IS muốn làm người khác sợ hãi đến thế?

- Không chỉ gây sợ hãi, họ còn muốn quy phục những tín đồ. Khi IS nói với những người Đức có thể tuyển mộ được rằng một đồng bào của họ đã hi sinh tính mạng vì IS, điều đó thật có ý nghĩa. Các vụ tấn công liều chết mang đến một vầng hào quang khiến một số người hi sinh mạng sống của họ và thu hút những người khác.

Tháng 1-2014, có một trường hợp như thế này. IS thông báo một vụ tấn công liều chết do một người Đức thực hiện tại ngôi làng mà họ bảo thuộc thành phố Homs (Syria) và nghe đâu làm 50 người thiệt mạng. Chính quyền Đức biết vụ này qua một thông tin trên Twitter và sau đó mở cuộc điều tra. Khi chúng tôi hỏi mọi người có vụ tấn công liều chết ở Homs hay không, tất cả đều trả lời rằng không có.

Như vậy ông cho rằng IS nói vống sức mạnh của mình?

- Họ không nói vống sức mạnh, họ “thao túng” hình ảnh của mình. Chẳng hạn người ta không bao giờ thấy những chiến binh kiệt sức, bị thương, mà chỉ là những người lực lưỡng, đầy quyết tâm. Hơn nữa, sức mạnh là một điều tương đối.

Trong giai đoạn đầu tiên năm 2013, lực lượng này luôn xuất hiện che mặt và cứ mỗi lần có chuyện xảy ra, 200 người có mặt ngay lập tức và tất cả đều che mặt. Người dân địa phương chẳng hề biết lực lượng này có bao nhiêu người và họ là ai.

Nhìn chung, IS muốn tạo ra hình ảnh những chiến binh vô hình. Khi che mặt, họ có vẻ giống các ninja, nhảy xuống từ xe, đe dọa mọi người, la hét. Những nhân chứng bảo rằng giống như trong phim ảnh, họ lao đến từ những chiếc xe Jeep và nã đạn tứ tung.

Ý ông là họ được đào tạo như vậy?

- Vâng. IS đào tạo họ sử dụng nỗi sợ hãi như một vũ khí. Chẳng hạn ở Iraq, họ chỉ gọi điện bảo rằng sẽ xuất hiện trong vòng nửa giờ, và nửa giờ sau đó cả làng đều vắng vẻ. Ở những ngôi làng đối nghịch với IS, người dân trốn chạy. Khi đổ ập đến mà không báo trước như từng làm ở Kobani (làng của người Kurd ở phía bắc Syria) vào tháng 10-2014, những chiến binh IS bắt đầu cắt đầu ai đó, bất kể là ai, chỉ để làm mọi người hiểu rằng họ không ngần ngại hành động như thế.

Khi nhìn xa hơn hình ảnh này và quan sát cách thức hành động của họ, hạt nhân của trật tự hệ thống, những quan hệ khắng khít giữa các thủ lĩnh già của IS và Iraq với Ali Mamlouk và Assef Shawkat (những nhân vật quan trọng trong chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad), IS nổi trội hơn hết. Đây không chỉ là một nhóm thánh chiến, mà là một tổ chức của những kẻ máu lạnh, với những kế hoạch được soạn thảo tinh vi bởi các thành viên của Đảng Baath và những cựu nhân viên mật vụ.

Ai là người ra quyết định?

- Những thành viên Đảng Baath. Chính họ hình thành và xóa bỏ các liên minh. Họ có một dạng liên minh chiến lược với lực lượng nổi loạn chống lại Tổng thống Assad. Phe đối lập ở Syria lặp đi lặp lại rằng IS do Assad tạo ra, nhưng sự thật không hẳn thế.

Họ cũng có hợp tác chiến lược với chế độ Assad. Chúng tôi biết 15 trường hợp đối đầu giữa phe nổi loạn Syria với IS. Lực lượng không quân của chế độ Assad ném bom phe nổi loạn chứ không hề đánh vào IS. Khi phe nổi loạn đẩy lùi IS ra khỏi Al-Bab (đông bắc Syria), 12 giờ sau đó chính quyền Assad đã đánh sập thành phố để giúp IS trở lại.

Nhưng những chiến binh gia nhập IS vì những lý do tôn giáo và hệ tư tưởng. Liệu những “hiệp ước với quỷ” này không làm họ nghi ngờ?

- Tổng cộng có khoảng 15.000 - 20.000 người gia nhập IS, trong đó có rất nhiều dạng. Ngoài những người gia nhập vì lý do tôn giáo và hệ tư tưởng, có những kẻ tham gia chỉ vì quyền lực, thích thống trị, giết chóc, hãm hiếp mà không bị trừng phạt. Những người gia nhập vì lòng tin cảm thấy thất vọng.

Rồi họ ra đi ư?

- Không. Họ không thể dù nhiều người thích bỏ đi. Nhưng làm thế nào có thể trốn thoát khi IS kiểm soát tất cả các điểm kiểm soát? Các trang Facebook, các cuộc gọi điện thoại đều bị giám sát. Những ai được quyền sử dụng điện thoại thì luôn bị kiểm tra.

Tại các quán cà phê Internet, họ tìm cách xem ai làm gì. Chúng tôi biết các thành viên IS từng vào một quán cà phê Internet và mở một tài khoản Facebook mới để tiếp xúc bạn bè và trao đổi với họ, sau đó đóng tài khoản. Họ có những tài khoản tạm chỉ sử dụng một lần để không bị theo dõi.

Làm thế nào họ có thể chiến đấu nếu đã mất động lực?

- Khi bạn được điều đi đánh nhau, bạn sẽ bắn trả nếu ai đó nổ súng. Nhiều người chết chỉ sau 1-2 ngày. Lòng quyết tâm không còn nữa, nhưng họ tiếp tục chết. Họ được IS phái đến những nơi mà họ không thể chạy trốn và chỉ có mất mạng trong cuộc chiến. Họ không nhất thiết biết thực tế. Họ chỉ biết người tộc trưởng chỉ huy của mình mà không bao giờ biết cả hệ thống. Họ ở trong cái tế bào nhỏ của mình và làm những gì phải làm.

Ai có thể trở thành tộc trưởng chỉ huy? Theo những tiêu chí nào?

- Bạn trở thành tộc trưởng chỉ huy vì bạn trung thành, máu lửa và có trình độ, nhưng trước tiên vì bạn trung thành. Nếu như bạn trung thành mà không có trình độ thì sẽ nằm ngoài. Các tộc trưởng thay đổi nhiều. IS bị ám ảnh bởi sự kiểm soát.

Chính vì vậy mà lúc đầu họ muốn có một đạo quân hỗn hợp với những người nước ngoài trung thành với họ, vì những người tại chỗ thường trung thành hơn với gia đình và bộ tộc của mình. Họ thích người nước ngoài hơn vì những người này không có chốn dung thân.

Tại sao ông cho rằng các vụ tấn công của liên minh quốc tế chống IS chỉ làm họ mạnh hơn?

- IS mất rất nhiều người, cơ sở hạ tầng và cả danh tiếng bất bại của họ. Một mặt, họ chiếm được bản ngã của nạn nhân: cả thế giới chống lại IS và nhờ kiểm soát được một lãnh thổ rộng lớn, họ sẽ tranh thủ những tháng cuối cùng này để gắn kết các bộ tộc với mục đích của họ. IS đã trở thành một đạo quân xâm chiếm và tàn phá các làng mạc.

Liên minh ném bom họ, nhưng các “binh sĩ” của IS di chuyển trên những chiếc xe dân sự. Chẳng ai biết họ là ai và rất khó đánh bại họ. Họ tiếp tục tuyển người. Chừng nào còn tồn tại quan hệ tam giác này, trong đó IS là một kẻ thù ở Syria và Iraq nhưng là một kẻ thù có ích (cho các chế độ đang tồn tại), họ sẽ không bao giờ bị đánh bại.

Vậy ai có thể đánh bại IS? Và bằng cách nào?

- Những người Hồi giáo dòng Sunni. Những người này phải đối đầu với IS và bảo rằng: “Đó không phải là dòng Hồi giáo Sunni, chúng tôi không thích họ, chúng tôi không thừa nhận họ”.

■

Christoph Reuter -adoptrevolution.org Christoph Reuter sinh năm 1968, là một trong những phóng viên Đức nổi tiếng nhất về Trung Đông. Là chuyên gia về Afghanistan ở tòa soạn Spiegel, ông cũng đã thực hiện nhiều phóng sự ở Iraq và Syria. Ông viết nhiều tác phẩm về khu vực này, trong đó có quyển Quyền lực đen - “Nhà nước Hồi giáo” và những chiến lược gia của nỗi sợ hãi xuất bản bằng tiếng Đức năm 2015, trong đó ông kể lại và phân tích sự trỗi dậy mạnh mẽ của phong trào thánh chiến (Djihad). Ông vừa đoạt giải Bayeux-Calvados dành cho phóng viên chiến trường.