Iran - Israel và bàn cờ Trung Đông 2024

Rạng sáng thứ ba 16-4, tờ Tehran Times đăng một bài rất cứng rắn: "Iran đã cảnh báo Mỹ rằng bất kỳ hành động quân sự mới nào của Israel sẽ phải đối mặt với phản ứng quyết đoán và nhanh chóng". 

Ở phía bên kia, Tổng hành dinh Quân lực Mỹ (Centcom) phát đi thông cáo báo chí "Cập nhật bảo vệ Israel" thuật lại việc Mỹ chống trả vụ tấn công Israel đêm 13, rạng sáng 14-4 từ Iran và Yemen.

Có vẻ như ngay cả sau khi Iran cuối cùng cũng đã ra tay trả đũa Israel, cả Tehran và Washington vẫn cứ tiếp tục chọn lối tỉ thí "cách không" - không va chạm nhau trực tiếp, mà qua các "thủ hạ", tức lối chiến tranh ủy nhiệm - cả bằng sức mạnh quân sự và tâm lý chiến. 

Bên cạnh đó, người ta còn thấy bóng dáng các ông lớn khác như Trung Quốc và Nga. Đồng thời bên kia bán cầu, hôm thứ hai 15-4, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã tiếp Thủ tướng Iraq Mohammed Shia al-Sudani và một số lãnh đạo quốc tế khác. Bàn cờ Trung Đông đang ngày càng chật chội.

Cánh của Tehran: Vận động lực lượng

Tehran Times cho biết hôm 15-4, bộ trưởng ngoại giao nước này Hossein Amir Abdollahian đã điện đàm với Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị, và báo với ông này: 

"Chúng tôi đã cảnh cáo rõ ràng với Nhà Trắng rằng trong trường hợp chế độ Israel có hành động phiêu lưu lặp lại các cuộc tấn công khủng bố chống lại lợi ích và an ninh của Iran, thì phản ứng và hành động tiếp theo của Tehran sẽ mang tính dứt khoát, ngay lập tức và mở rộng".

Có vẻ người đang chủ sự chiến dịch "nối vòng tay" của Iran từ sau khi nổ ra vụ lãnh sự Iran ở Syria trúng tên lửa Israel có ý, qua kênh Trung Quốc, phát đi và giải thích thông điệp của Iran tới thế giới, mà đầu tiên là Washington.

Động thái này từ phía Iran đã có kết quả ngay: Sky News của Anh 16-4 chạy tít: "Israel không hài lòng với phản ứng của Trung Quốc trước các cuộc tấn công của Iran". Theo đó, trong khi phương Tây lên án mạnh mẽ cuộc tấn công của Iran vào Israel, thì Trung Quốc có cách tiếp cận khác. 

Sky News dẫn lời Yuval Waks, phó trưởng phái bộ Israel tại Trung Quốc: "Chúng tôi hy vọng có sự lên án mạnh mẽ hơn và sự thừa nhận rõ ràng về quyền tự vệ của Israel... Thật không may, chúng tôi không thấy được điều đó, đó là lý do tại sao chúng tôi không hài lòng với tuyên bố này".

Từ Nga, Tass cùng ngày loan tin, trong cuộc điện đàm của Bộ trưởng Ngoại giao Iran và Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Lavrov, ông Abdollahian đã "đánh giá tích cực lập trường của Nga với các hành động hợp pháp của Iran..., ca ngợi vai trò quan trọng của Nga trong việc ngăn chặn tội ác của Israel cũng như nạn diệt chủng đang diễn ra chống lại người Palestine ở Dải Gaza, hành vi gây hấn chống lại Palestine, cũng như ngăn chặn leo thang hơn nữa trong khu vực".

Trong cuộc điện đàm, ông Lavrov đã dành thời giờ để nói về vụ một công dân Nga trên một con tàu có liên quan với Israel đã bị Lực lượng Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) bắt giữ gần eo biển Hormuz ở vịnh Ba Tư vào thứ bảy tuần trước, Hãng tin Mehr News của Iran cho biết thêm. 

Đến thứ hai 15-4, Iran có một cuộc điện đàm "nặng ký" hơn, giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Iran Ebrahim Raisi. Hai nhà lãnh đạo đã "trao đổi quan điểm về các vấn đề liên quan trong quan hệ Nga - Iran, thể hiện quan điểm chung mong muốn mở rộng dần hợp tác song phương trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm cả việc thực hiện các dự án cơ sở hạ tầng cùng có lợi".

Quả là hai bên đang có những dự án như vậy: Nhà máy điện hạt nhân Bushehr của Iran do Nga xây dựng sẽ được bổ sung; Hành lang vận tải Bắc-Nam - tức tuyến đường sắt vận chuyển hàng hóa từ Nga đến Ấn Độ - sẽ được phát triển; và tuyến đường thương mại xuyên lục địa mới từ rìa phía đông châu Âu đến Ấn Độ Dương, dài 3.000km, tức ngoài tầm các lệnh trừng phạt quốc tế mà cả Nga và Iran đều đang là đối tượng (Bloomberg 21-12-2022).

Cánh của Israel: Thế nào là cam kết sắt đá?

Đến chiều thứ ba 16-4 (giờ Washington D.C.), tức rạng sáng thứ tư 17-4 (giờ Việt Nam), vẫn chưa thấy động tĩnh gì từ phía Israel nhằm đáp trả vụ tấn công của Iran. Trong cuộc họp báo ở Nhà Trắng chiều 16-4, một nhà báo "sốt ruột" hỏi: "Hiện Israel đang cân nhắc xem có nên tấn công Iran hay không, vậy Mỹ đã đưa ra lời khuyên gì cho Israel?". 

Cố vấn Truyền thông Hội đồng An ninh John Kirby lại phải trả lời như ngày hôm trước: "Chà, một lần nữa, đây sẽ là quyết định của Israel, và hãy để họ phát biểu".

Có vẻ như Nhà Trắng không muốn tỏ ra liên quan đến các quyết định của Israel. Trong cuộc họp báo hôm 11-4, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karine Jean-Pierre đã đoan chắc: "Chúng tôi không can dự vào vụ không kích Damacus... Chúng tôi đã tỏ rõ với Iran rằng Mỹ đã không dính dáng gì". Song trên thực tế, do quan hệ quá chặt chẽ giữa Washington và Tel Aviv, những tuyên bố như vậy không thuyết phục được nhiều người.

Bằng chứng là chiều 13-4, đích thân Tổng thống Biden đã ra thông báo: "Sáng sớm hôm nay, Iran - và các lực lượng ủy nhiệm của nước này hoạt động ở Yemen, Syria và Iraq - đã phát động một cuộc không kích chưa từng có nhằm vào các cơ sở quân sự ở Israel. Tôi lên án những cuộc tấn công này bằng những lời lẽ mạnh mẽ nhất... Tôi vừa nói chuyện với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu để tái khẳng định cam kết sắt đá của Mỹ đối với an ninh Israel".

Và ông Biden còn "vươn đôi cánh che chở" như lâu nay: "Theo chỉ đạo của tôi, để hỗ trợ phòng thủ Israel, quân đội Mỹ đã điều động máy bay và tàu khu trục phòng thủ tên lửa đạn đạo tới khu vực trong suốt tuần qua. Nhờ những đợt triển khai này và kỹ năng phi thường của các quân nhân, chúng tôi đã giúp Israel hạ gục gần như toàn bộ máy bay không người lái và tên lửa đang lao tới".

Quan hệ che chở trên, trong ngôn ngữ của Nhà Trắng, là tính từ "sắt đá" (ironclad), thường được lặp đi lặp lại trong các phát biểu của ông Biden về các đồng minh thân cận cỡ Isarel. 

Trước đó hai ngày, hôm 11-4, trong cuộc họp báo hằng ngày, trước một câu hỏi rất cụ thể: "Iran đang đe dọa một cuộc tấn công lớn chống lại Israel. Với tất cả nguồn lực của Mỹ trong khu vực, liệu Mỹ có hỗ trợ ngăn chặn cuộc tấn công này không? Và Mỹ chuẩn bị ứng phó thế nào?", bà Jean-Pierre đã nhắc lại: 

"Hôm qua..., tổng thống đã đề cập đến chuyện này ở đầu cuộc họp báo của ông và nêu ra quan ngại của chúng tôi về những mối đe dọa đang diễn ra. Ông đã nói rất rõ rằng sự hỗ trợ của Mỹ với an ninh của Israel là sắt đá, đặc biệt là chống lại những mối đe dọa từ Iran và các lực lượng tay chân của họ".

Còn trên thực tế, sau vụ không kích trả đũa của Iran, ngoài chuyện "ra tay" phụ Israel bắn trả các drone và tên lửa, Washington phát đi một thông điệp khác rất rõ ràng trong cuộc họp báo chiều 16-4, qua lời ông Kirby: "Tổng thống không muốn thấy một cuộc chiến tranh với Iran - ông đã từng nói rõ điều này trước kia". 

Tướng Pat Ryder, thư ký báo chí Bộ Quốc phòng Mỹ, trong họp báo hôm 15-4, cũng quả quyết: "Tôi chỉ nói về phần Mỹ thôi. Chúng tôi không tìm kiếm xung đột với Iran". "Cam kết sắt đá" với đồng minh dưới trướng không có nghĩa là phiêu lưu hay để đồng minh thủ hạ đó phiêu lưu.

Tránh xung đột, nhưng cũng không ngồi yên. Ông Biden, trong cuộc họp G7 và khi gặp gỡ các đối tác khác, đã phối hợp đưa ra một loạt phản ứng, chủ yếu là các lệnh trừng phạt mới nhắm vào Iran, bao gồm chương trình tên lửa và máy bay không người lái và các tổ chức hỗ trợ cho IRGC và Bộ Quốc phòng Iran, Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan loan báo chiều 16-4. 

Đã rõ: ông Biden chỉ trừng phạt và giúp Israel phòng vệ, không muốn chiến tranh với Iran; về phần Iran, sức lực họ cũng chỉ có vậy. Cái gọi là chiến tranh thế giới thứ ba chỉ là một màn chiến tranh tâm lý.■