Leonardo DiCaprio trong Inception - Ảnh: Warner Bros.

Sau 10 năm từ khi ra đời, Inception (tựa tiếng Việt: Kẻ đánh cắp giấc mơ) một lần nữa gây sốt trên thị trường quốc tế và Việt Nam. Tuần qua, phim trở lại rạp để làm bước đệm cho "bom tấn" Tenet của Christopher Nolan ra rạp vào 28-8.

"Ngụy trang thành kiệt tác"

"Christopher Nolan - ông vua phim xoắn não", "quái kiệt Christopher Nolan"... - những danh xưng không sai nhưng có phần tâng bốc đối với vị đạo diễn. Việc Inception là một trong những phim định danh Nolan cũng khiến người ta nhắc về bộ phim như một huyền thoại.

Còn thực tế, đây là bộ phim hấp dẫn và vượt trội hiếm hoi trong một mùa hè "bom tấn" kém cỏi của năm 2010, trong đó có một Iron Man 2 quá nhạt nhòa.

10 năm trước, Inception xuất hiện và khiến khán giả toàn cầu sửng sốt vì một "bom tấn" lại có tính nguyên gốc và sáng tạo đậm đặc đến vậy so với những hậu truyện, chuyển thể, phim làm lại... nhan nhản mỗi mùa hè.

Một trong những cống hiến lớn của Inception, như các báo Mỹ công nhận, là "thúc ép các bom tấn giải trí phải trở nên thông minh hơn" thay vì coi thường trí tuệ khán giả.

Người ta sửng sốt đến nỗi sau 10 năm dường như họ vẫn nhớ về Inception theo cách vĩ đại hơn bộ phim vốn là, giống như một lời nhận xét sâu cay: "Đây là bộ phim giúp nhiều người tỏ ra thông minh hơn họ vốn là".

Đạo diễn Christopher Nolan và diễn viên Leonardo DiCaprio. Bộ phim là cột mốc lớn trong sự nghiệp của cả hai - Ảnh: WARNER BROS.

Theo trang Vox, người hâm mộ Inception bị lóa mắt bởi cốt truyện khoa học viễn tưởng đầy tính trí tuệ về những giấc mơ tầng tầng lớp lớp; những câu hỏi không lời đáp, trong đó có câu hỏi bất hủ:

- "Con quay của Dom Cobb (Leonardo DiCaprio đóng) có dừng lại ở cuối phim?";

- Những phân cảnh hớp hồn với kỹ xảo đỉnh cao của bộ phim: cảnh gập nguyên con đường ở Paris khiến khán giả thốt lên "siêu đẳng" hay cảnh Arthur (Joseph Gordon Levitt) chơi đùa với trọng lực.

Đồng thời, khán giả bị lạc trong mê cung của câu chuyện, khiến họ cho rằng Inception vượt xa tầm hiểu biết của số đông.

Cảnh Joseph Gordon-Levitt chiến đấu trong tình trạng không trọng lực, một cảnh quay rất khó - Ảnh: WARNER BROS.

Nhưng thực chất đây là một "bom tấn" hè gần như hoàn hảo về nhiều mặt, thu 828 triệu USD tại phòng vé và sau khi phát hành đĩa thì đạt gần 1 tỉ USD.

Một bộ phim như vậy không thể nào quá khó hiểu. Nếu quá khó hiểu, nó đã chung số phận với những phim "xoắn não" doanh thu thấp khác của Nolan.

Trang DU Clarion nhận định thẳng thừng: Inception là "một phim bỏng ngô được ngụy trang thành kiệt tác".

Nói Inception là "phim bỏng ngô" (giải trí đơn thuần) thì hơi bạo miệng, bởi không phải phim không có chiều sâu trí tuệ hay thông điệp nghiêm túc cùng những cảnh quay rõ ràng là rất kịch tính và lộng lẫy về phần nhìn.

Nhưng cụm từ "ngụy trang thành kiệt tác" lại rất sắc sảo. Đó là một lời khen lồng trong lời chê và ngược lại.

Nó thừa nhận phim được đánh giá rất cao bởi cộng đồng hâm mộ khắp toàn cầu, nhưng đó cũng là chiếc áo quá rộng che mắt các khán giả khác, khiến nhiều người không thể nhìn nhận trong sáng về bộ phim.

Nhân vật Mal của minh tinh Pháp Marion Cotillard mang ý nghĩa biểu tượng phức tạp - Ảnh: WARNER BROS.

Người nghệ sĩ trí tuệ bên trong Nolan

Inception không chỉ là câu chuyện về những "giấc mơ lạc trong giấc mơ", bản thân bộ phim như một "giấc mơ trở thành hiện thực" đối với giới làm phim. Một chiếc chìa khóa để "mở cửa" Inception là: đây là một bộ phim nói về cách làm phim.

Trong một lần trả lời phỏng vấn năm 2010, Christopher Nolan nói nhân vật Cobb của Leonardo DiCaprio "không xâm nhập vào những giấc mơ, mà anh ấy xây dựng những giấc mơ thay thế và đặt chúng vào tâm trí của mọi người".

Và, không có gì trùng hợp cả, đó cũng là công việc của đạo diễn điện ảnh. Họ dựng nên những bộ phim, đặt chúng vào tâm trí khán giả thông qua máy chiếu.

Cảnh gập con đường ở Paris gây sửng sốt cả nhân vật và khán giả - Ảnh: WARNER BROS.

Tác giả sách Maria Bustillos từng chỉ ra rằng Nolan xây dựng hệ thống nhân vật của ông tương xứng với những nhân vật quan trọng trong một đoàn làm phim. Cobb, người trích xuất, hẳn nhiên là đạo diễn. Nhân vật Ariadne (Ellen Page) là kiến trúc sư hay chính là nhà thiết kế sản xuất hoặc biên kịch.

Mal (Marion Cotillard), người vợ quá cố của Cobb, có thể coi là nàng thơ trong tâm hồn người nghệ sĩ (đạo diễn). Nàng thơ là một hình tượng đẹp đẽ nhưng cũng không thể theo nghệ sĩ đến hết cuộc đời. Đến một lúc nào đó, nghệ sĩ buộc phải rũ bỏ nàng thơ thời tuổi trẻ thì mới tạo nên được những tác phẩm lớn. Và đôi khi nàng thơ phản bội nghệ sĩ, đẩy họ lún sâu vào ảo tưởng sáng tạo.

Và tất nhiên, có Fischer (Cillian Murphy), kẻ luôn khiến nghệ sĩ phải chọn giữa cảm hứng sáng tạo của chính mình và việc tiếp cận khán giả. Fischer chính là cột mốc Cobb phải đạt mới có thể "trở về nhà".

Các nhân vật trong Inception

Cách hiểu này giúp khán giả có cái nhìn sâu sắc hơn về người nghệ sĩ bên trong Christopher Nolan, dù ít ai có thể nắm bắt hết chiều sâu trí tuệ ở con người ông.

Kiệt tác hay không kiệt tác chẳng phải điều gì quan trọng, khi Inception vẫn xứng đáng được xem đi xem lại và bàn luận say sưa.

Đạo diễn lừng danh Christopher Nolan kể chuyện làm phim tại Cannes

TTO - Tài tử người Anh Gary Oldman (ẵm tượng vàng đầu năm với Darkest Hour) sẽ cùng với John Travolta, đạo diễn Christopher Nolan... chia sẻ thông điệp cũng như các dự án điện ảnh nhằm đánh động khán giả của nghệ thuật thứ 7.