Huyền thoại về người nghệ sĩ dương cầm trên đại dương

"…Anh ấy thật sự là người vĩ đại nhất. Chúng tôi chơi nhạc còn ở anh ấy là một thứ gì đó khác hẳn. Anh chơi…, thứ mà anh ấy chơi không tồn tại trước đó, ok? Không có ở bất kỳ nơi đâu. Và khi anh ấy đứng lên khỏi cây đàn dương cầm, nó không còn nữa… mãi mãi không còn nữa… Danny Boodmann T.D. Lemon Novecento. Lần cuối cùng tôi thấy anh ấy là khi anh đang ngồi trên một quả bom…".

Baricco đọc Novecento

Năm 1994, tại Liên hoan sân khấu Asti thuộc vùng Piemonte nước Ý, vở kịch độc thoại Novecento ra mắt khán giả và sau hơn một phần tư thế kỷ liên tục được trình diễn, vở kịch đã trở thành một biểu tượng của sân khấu Ý. 

Năm đó, nghệ sĩ sân khấu tài năng Eugenio Allegri, sau nhiều năm thành công trong diễn xuất, mong muốn có một kịch bản độc thoại dành cho riêng mình đã ngỏ lời với nhà văn Alessandro Baricco thông qua nhà đạo diễn Gabriele Vacis. 

Ngay cùng năm, cuốn Novecento đã được Nhà xuất bản Fetrinelli phát hành và trở thành một tác phẩm kinh điển của văn học Ý và thế giới.

Cây bút vàng Alessandro Baricco chính là tác giả của Seta (Lụa), Senza Sangue (Không lấm máu) và Oceano mare (Đại dương biển) mà độc giả Việt Nam đã từng biết đến và đã nhiều lần đón tiếp ông.

Alessandro Baricco sinh ra ở Torino năm 1958. Sau khi tốt nghiệp triết học ở đại học và đàn dương cầm ở nhạc viện, ông làm công việc copywriter cho một hãng quảng cáo, tập trung vào việc phê bình âm nhạc. 

Ông bắt đầu sự nghiệp văn chương bằng chính những tiểu luận phê bình âm nhạc với nhật báo La Repubblica trước khi thành nhà bình luận cho tờ La Stampa. Baricco còn là đạo diễn, hướng dẫn chương trình truyền hình, sáng lập trường dạy viết văn Holden… Ông đa tài, đa năng và giành được nhiều giải thưởng danh giá.

"Tôi viết bản này cho một diễn viên, Eugenio Allegri và một đạo diễn, Gabriele Vacis. Họ đã làm nên một vở diễn, đã ra mắt tại festival ở Asti tháng 7 năm nay. Tôi không biết nó có đủ để tôi có thể nói rằng tôi đã viết một kịch bản: nhưng tôi nghi ngờ điều đó. Giờ đây tôi nhìn thấy ở định dạng một cuốn sách, tôi thấy nó có vẻ như một văn bản nằm quân bình giữa một sự dàn dựng thật sự và một câu chuyện để đọc lớn giọng. Tôi không nghĩ là có một cái tên cho những văn bản loại như thế này. Tuy nhiên, không quan trọng mấy. Với tôi, nó dường như là một câu chuyện hay đáng để kể. Thật là thích khi nghĩ rằng ai đó sẽ đọc nó".

Trên một chuyến tàu xuyên đại dương nối liền châu Âu và châu Mỹ đầu thế kỷ 20, giữa những hành khách sang trọng đi du lịch, giữa những di dân xuống tàu từ một hải cảng nào đó của châu Âu, ấp ủ giấc mơ đổi đời có tên là America, luôn xuất hiện một người nghệ sĩ dương cầm có cái tên cực kỳ thú vị và một cuộc đời cũng thú vị không kém. Danny Boodmann T.D. Lemon Novecento, hay Novecento, được sinh ra ở trên tàu và chưa hề đặt chân lên đất liền, hoàn toàn chưa một lần trong suốt cả cuộc đời.

Từ một đứa bé bị bỏ rơi trên tàu, trên chiếc đàn dương cầm, Novecento biết cách mê hoặc người khác bằng thứ âm nhạc của chỉ riêng mình, thứ âm nhạc sinh ra giữa đại dương và chỉ trên đại dương nó tồn tại. Năm 27 tuổi, Novecento kết bạn tâm giao với Tim Tooney, người thổi kèn trumpet trong ban nhạc trên tàu. Chính Tim là người đã kể lại câu chuyện về người bạn của mình, một câu chuyện trong veo, nhiều phần lạ lùng và không thể giải thích nổi.

Novecento là một câu chuyện hay đến độ nó đi xa hơn những gì tác giả có thể nghĩ tới.

Năm 1998, bộ phim La leggenda del pianista sull'oceano (The Legend of 1900) do Giuseppe Tornatore đạo diễn và dàn dựng, nhạc phim do Ennio Morricone sáng tác trong khoảng thời gian gần một năm, bao gồm ít nhất 30 bài hát. Diễn viên chính Tom Roth trong vai Novecento ra mắt và thành công vang dội, giành được nhiều giải thưởng cao quý.

Phim The legend of 1900 - Tim Roth trong vai Novecento

Cùng năm 1998, nhạc sĩ Edoardo Bennato trình bày ca khúc Sempre in viaggio sul mare (Mãi du hành trên biển) lấy cảm hứng từ Novecento.

La vera storia di Novecento (Câu chuyện thật về Novecento) là truyện tranh do Tito Faraci viết, dưới nét vẽ minh họa của Giorgio Cavazzano, đăng trong ấn phẩm số 2737 của tạp chí truyện tranh Mickey Mouse, Disney Italia phát hành năm 2008, được bình chọn là câu chuyện hay nhất từng được đăng trên tạp chí này.

Tất cả những vở kịch, sách, phim, nhạc với nhân vật chính Novecento đều là sự gặp gỡ của các nghệ sĩ bậc thầy.

Truyện tranh La vera storia di Novecento

Tháng 1-2022, Alessandro Baricco đã thực hiện bản NFT (Non-Fungible Token) của cuốn Novecento với cái tên Novecento. The Source Code, tác phẩm kỹ thuật số dưới dạng một file sưu tầm duy nhất, được bán trên OpenSea từ tháng 3-2022. 

Baricco là nhà văn đầu tiên của Ý thực hiện một NFT từ một tác phẩm của mình sau một thời gian nghiên cứu, học hỏi và viết các tiểu luận về lãnh vực crypto. Nhưng điều ông muốn nhất là Novecento sau khi đã đi thật xa, đi khắp thế giới, sẽ trở lại với hình hài nguyên thủy của một giọng đọc mộc mạc như chính lúc ông ngồi vừa đọc vừa viết lúc sáng tác nó. Và nó sẽ tiếp tục đi về phía tương lai.

Vậy có gì ở trong cuốn sách loại bỏ túi chỉ trên dưới 60 trang giấy mà sức lan tỏa mạnh và bền vững với thời gian đến vậy?

Novecento là cuốn sách mang lại sự hiểu biết về lịch sử của một cuộc di dân, lịch sử âm nhạc: nhạc ragtime và nhạc jazz, về một tình bạn chân thật, không lấn lướt, luôn tôn trọng tình cảm và lựa chọn của nhau, về một trận đấu tay đôi, một cuộc tranh tài chẳng đặng đừng mà tất nhiên luôn phải có một người thất bại.

Cô đọng, rất cô đọng, giàu cảm xúc, đầy chất thơ, đầy ẩn dụ, triết học và hài hước đan xen, Novecento diễn tả cái nội tâm yếu đuối mong manh của con người trước cuộc sống bao la rộng lớn, những giới hạn không thể bước qua, đôi khi phải biết chấp nhận.

Novecento, người nghệ sĩ dương cầm đã dùng âm nhạc mê hoặc từng mảng thế giới lần lượt bước qua con tàu Virginian và mê hoặc những khát khao của chính mình bằng cách ngắm nhìn thế giới, cái thế giới có giới hạn trên chính con tàu đó. Cái giới hạn của thế giới trên con tàu giữa đại dương cũng giống như cái giới hạn của 88 phím trên chiếc đàn dương cầm.

Với ai đó, con tàu Virginian chỉ là một cuộc hành trình, dài thêm một chút nó là một cái nhà tù lênh đênh giữa đại dương. Nơi đó và chỉ có mỗi một nơi đó, Novecento có sống cuộc đời của chính mình không?

Vì sao Novecento đã không bao giờ bước xuống đất liền, đi cho biết thế giới vô tận, mênh mông? Hay ít ra chỉ để nhìn thấy biển từ một góc khác, từ phía đất liền. Vì sao nghiền ngẫm biết bao lâu, chỉ vài bậc cầu thang là đổi khác, Novecento lại chọn quay về lại với con tàu, dù chẳng là thủy thủ?

"…Giờ đây tôi biết rằng ngày hôm đó Novecento đã quyết định ngồi trước những phím đàn đen trắng của cuộc đời mình và bắt đầu dạo một thứ âm nhạc phi lý và xuất chúng, phức tạp nhưng đẹp đẽ, thứ vĩ đại nhất. Và trên cái dòng âm nhạc đó anh sẽ nhảy múa suốt những năm tháng còn lại của đời mình. Anh sẽ không bao giờ không hạnh phúc nữa…".

Một sự lựa chọn. Mỗi người có cách lựa chọn riêng. Nhưng dù chọn cách này hay cách khác, sau mỗi lựa chọn điều còn lại phải là "sẽ không bao giờ không hạnh phúc nữa". Lựa chọn như thế nào không quan trọng. Quan trọng nhất là "còn một câu chuyện hay để kể". Và kể như thế nào cũng không quan trọng. Quan trọng là kể cho thật hay. Để câu chuyện hay sống mãi.■

NFT Novecento The Source Code của Baricco