Huyền thoại thức ăn, đồ uống

Vitamine C giúp chống cảm lạnh chỉ là chuyện quảng cáo.

Nước nào cũng có những món thức ăn, đồ uống thuộc loại “ông dùng, bà khen”. Từ những món quen thuộc như hàu, sôcôla, gừng đến các món kỳ bí như sừng tê giác, ruồi Tây Ban Nha... Sách vở cũng không thiếu các lời khuyên nên ăn gì cho “cường dương, bổ thận” như cuốn Kama Sutra ca tụng món măng tây nghiền nhuyễn trộn với sữa; tờ Zing News trong nước mới có bài về “6 thực phẩm nên ăn trước khi “lâm trận” để quý ông thêm sung mãn”. Có chút đáng tin nào về tác dụng của các món ăn này không?

Tờ Vox bỏ công phỏng vấn hai chuyên gia sinh học và tình dục về đề tài này: bà Megan Stubbs và bác sĩ Michael Krychman. Cả hai đều khẳng định không có món nào, cả ăn lẫn uống, có tác dụng cải thiện khả năng “chiến đấu” của quý ông cả, kể cả sôcôla dù trong một số nghiên cứu cho thấy có chút cải thiện chức năng tình dục, nhưng mức độ không đáng kể về mặt thống kê. Vox mới hỏi vì sao một số thức ăn lại được truyền miệng là tốt cho quý ông. Bà Stubbs cho rằng chủ yếu vì hình thức bên ngoài của các món ăn này như con hàu hay trái chuối! Còn lại phần lớn do người ta muốn bán chúng cho bạn kiếm tiền như cao hổ cốt, vi cá mập hay dầu trăn... là những thứ khó kiếm nên có thể độc quyền buôn bán.

Cho đến nay có rất ít nghiên cứu nghiêm túc về tính “cường dương, bổ thận” của các loại thực phẩm. Lý do, theo bà Stubbs, là ít ai chịu bỏ tiền ra tài trợ cho những nghiên cứu như thế. Bà ví von thuốc cải thiện cho quý ông thì đầy các nghiên cứu, nhưng thuốc cho quý bà hầu như chẳng có cái nào bởi không ai quan tâm.

Tuy nhiên, bà Stubbs cũng nhấn mạnh đến tác dụng “giả dược” (placebo effect), tức người dùng do tin thực phẩm có tác dụng nên thấy có tác dụng thật. Với tác dụng này thì ai tin gì cứ dùng nấy và cứ thỏa chí thấy mình sung sức.

Tương tự, có lẽ ai trong chúng ta cũng đã quen với ý nghĩ vitamin C giúp chống lại bệnh cảm lạnh. Thế mà cũng tờ Vox khẳng định đây là chuyện tào lao, vitamin C dù dùng liều cao cũng không giúp gì cho cơ thể chống lại bệnh cảm. Trích lời một chuyên gia về dinh dưỡng, tờ này cho biết chủ yếu do vitamin C vô hại nên cũng không ai nói lại cho rõ làm gì, dù thông tin sai lệch về vitamin C có đầy trên mạng.

Theo Vox, nguyên nhân nhiều người lầm tưởng như thế là do nhà khoa học nổi tiếng Linus Pauling - người chủ xướng vitamin C là thần dược trị bách bệnh. Ngày xưa, thủy thủ đi trên các chuyến vượt đại dương dài ngày thường bị bệnh thiếu vitamin C do ăn thiếu rau quả, biểu hiện qua chảy máu chân răng, sưng nướu, chậm lành vết thương, xuất hiện nhiều vết bầm tím dưới da. Đến đầu thế kỷ 20, người ta mới biết vitamin C có nhiều trong cam, chanh sẽ trị dứt hẳn những triệu chứng này.

Chính nhà khoa học Linus Pauling, người duy nhất đến nay nhận được hai giải Nobel, lại thuyết phục công chúng công dụng thần kỳ của vitamin C. Khi uống 3.000mg vitamin C mỗi ngày, ông tả cái cảm giác linh hoạt, mạnh khỏe và đặc biệt chứng cảm lạnh ông thường mắc phải biến mất. Năm 1970, Pauling xuất bản cuốn Vitamin C và chứng cảm lạnh thông thường, trong đó ông khuyên dân Mỹ nên dùng mỗi ngày 3.000mg vitamin C. Lúc đó, các nhà khoa học đã viết nhiều bài phê phán cuốn sách này, nhưng dư luận lại tin Pauling: doanh số vitamin C tăng vọt gần 10 lần trong năm 1971 sau khi sách của ông ra đời.

Cuốn sách Vitamine C và chứng cảm lạnh thông thường mang về bộn tiền cho L. Pauling.

Từ đó, Pauling đưa ra nhiều tuyên bố “chấn động” hơn nữa: vitamin C sẽ giúp xóa hẳn bệnh cảm lạnh, uống vitamin C sẽ giúp chữa nhiều bệnh, từ chữa rắn cắn đến diệt virút gây ra AIDS. Năm 1999, bốn năm trước khi qua đời, ông còn tuyên bố ai dùng vitamin C và các loại vi chất khác sẽ sống lâu hơn đến 25-35 năm. Nên nhớ Pauling được trao giải Nobel hóa học và Nobel hòa bình, chứ không liên quan gì đến y khoa.

Trong khi đó, hàng chục nghiên cứu quan sát người bị cảm cho thấy rằng vitamin C liều cao không giúp gì trong việc ngăn ngừa hay chữa lành cảm lạnh. Có chăng vitamin C có giúp giảm thời gian bị cảm chừng 8%. Việc vitamin C có giúp giảm nguy cơ bị ung thư hay không cũng được nghiên cứu kỹ và kết luận của những nghiên cứu này đều như nhau: vitamin C không có tác dụng đó. Ngược lại, các nhà khoa học khuyến cáo không nên uống hơn 2.000mg vitamin C mỗi ngày vì rủi ro bị đau dạ dày, buồn nôn và tiêu chảy. Một nghiên cứu khác của Thụy Điển cho thấy ai uống vitamin C nhiều có nguy cơ bị sỏi thận cao hơn người không uống.

Dù sao mọi người vẫn đang mua, vẫn đang uống vitamin C, có lẽ vì huyền thoại vitamin C chữa lành cảm lạnh vẫn dai dẳng trong tâm trí những ai bị bệnh, uống một ly chứa vitamin C sủi bọt cũng giúp cổ họng bớt khan vậy. Cũng như quý ông vào tiệm hải sản là gọi món hàu với chút hi vọng “lâm trận” sẽ chiến đấu tốt hơn.■