Phụ nữ Mông Đỏ xem văn nghệ “cây nhà lá vườn” - Ảnh: TRẦN THẾ DŨNG

Đây là ngày hội vô cùng độc đáo, diễn ra bên sông do chính người dân trong thôn bản tự đứng ra đảm nhiệm tổ chức. Dù nơi sơn cùng thủy tận này trải qua nhiều biến động của thời gian song ngày hội vẫn được lưu truyền từ đời này sang đời khác.

Nhộn nhịp trên bến, dưới thuyền

Ngày hội xuân cũng là thời điểm chấm dứt ăn tết, người dân xung quanh trở lại cuộc sống bình thường nên chợ phiên bến Huổi Lóng, xã Huổi Só bắt đầu nhóm họp vào ngày Thìn hay ngày Tuất theo chu kỳ, không tổ chức cố định vào chủ nhật hay thứ tư trong tuần như các địa phương khác ở Tây Bắc.

Khách du xuân đi đường bộ muốn đến đây sẽ gặp không ít khó khăn bởi nếu đi ôtô từ huyện Tủa Chùa, Điện Biên xuống xã phải qua nhiều con đường đất mới khai thông đầy bụi bặm, chưa kể "ổ voi", "ổ gà" chằng chịt. 

Nếu từ cao nguyên Sìn Hồ, Lai Châu sang, ngoài đường bộ khách cũng cần thuê đò sang sông. Do đó, tốt nhất là thuê đò máy từ thị xã Mường Lay, Điện Biên xuôi dòng sông Đà chỉ vài ba giờ đã tới nơi dự hội như người địa phương, lại có dịp ngắm cảnh núi non sông nước thì đúng là nhất cử lưỡng tiện.

Ngay từ sáng sớm ngày họp phiên, những chiếc thuyền buôn như một siêu thị với đủ hàng hóa: cây kim sợi chỉ, vải vóc, áo quần cho đến tivi, ống nước, máy nổ, các loại lưới đánh bắt cá... đã chuẩn bị đón khách. Dân sống trên rẻo cao, người đi bộ, kẻ phóng xe môtô cũng đang đến đây. Tất cả tạo nên khung cảnh "trên bến dưới thuyền" ồn ào, náo nhiệt cả một khúc sông.

Hình ảnh gây ấn tượng, hào hứng từ cái nhìn đầu tiên của chúng tôi là cả khúc sông thuyền bè đậu san sát, còn trên bờ là tràn ngập sắc màu đen hoặc màu chàm trang phục của người phụ nữ Dao Làn Tẻn. Tuy không rực rỡ như trang phục người Mông hay người Thái, người Dao Đỏ, Hà Nhì... nhưng lại tôn lên vẻ đẹp mộc mạc và làn da trắng hồng của người con gái bản địa.

Trong khi đó, trên bến dân bản đang chộn rộn mang lương thực, thổ sản, rổ trứng, mớ rau... bày sẵn lên những tấm bạt cũ kỹ giữa trời như bao lâu nay vẫn thế. Nắng lên, vô số thuyền chèo, thuyền máy tì tạch của người Thái, người Dao, người Mông sống bên sông lần lượt đổ về.

Thuyền đậu ken kín cả khúc sông Đà đi dự hội xuân - Ảnh: T.T.DŨNG

Xuôi sông Đà, ngắm múa xòe

Thông thường, chợ đông thì họp tới trưa, chợ vắng họp chóng vánh vài tiếng rồi trả lại cho bến thuyền sự đìu hiu, vắng vẻ. Rời hội xuân, tiếp tục xuôi dòng sông Đà đến huyện Quỳnh Nhai, Sơn La sẽ rất dễ bắt gặp hội xòe của người Thái Đen trong tiếng trống, chiêng, mõ rộn ràng dồn dập như mời gọi, thôi thúc khách viễn du phải dừng thuyền neo đậu để dự hội.

Đây là hình thức múa xòe vui chơi tập thể do người trong bản ngẫu hứng tổ chức ngay trước nhà sàn mấy ngày xuân. Chẳng những người đã có gia đình, các cụ già, con cháu... hào hứng tham gia, mà còn thu hút khách gần xa. 

Thi thoảng khách được các cô gái mời nhấp chén rượu ngô thấy ấm lòng, khiến nhiều du khách khó khăn lắm mới có thể dứt áo ra về. Sau múa xòe, dân bản còn tiếp tục thi đánh trống và tung còn để cầu mong Thần nông ban cho một năm mới mùa màng tốt tươi, ngô khoai đầy gác, thóc lúa đầy bồ.

Với người Mông, ngày xuân đám con gái thường xúng xính trong bộ váy thêu hoa văn rực rỡ rủ nhau đi chơi núi. Khi đã mệt mỏi, họ thường dừng chân ăn tấm mía, cây kem trong những quán cóc xập xệ trên đầu dốc hay ghé xem văn nghệ "cây nhà lá vườn" do xã tổ chức. 

Ở những triền núi cao, xa xôi cách trở, quanh năm sương mù giăng kín, bọn trẻ hay xúm xít ném pao - một trò chơi mang đậm bản sắc dân tộc. Riêng đám con trai thì tập trung chơi tu lu - hình thức giống chơi bông vụ ở miền xuôi.

Ngày tết du xuân trên sông Đà, được thưởng ngoạn cảnh quan kỳ vĩ, hoang sơ và hòa mình vào những tục lệ vui xuân đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc anh em quả là không gì thi vị bằng.

TTO - Khi chảy qua vùng rừng núi hoang sơ, Đà Giang - con sông hung dữ nhất Tây Bắc - đã tạo ra nhiều cảnh đẹp hùng vĩ, một số đấy là vùng sơn thủy nguyên sơ, tuyệt đẹp thuộc cung đường Ba Khan - Tân Mai - Phúc Sạn (huyện Mai Châu, Hòa Bình).