Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe (trái) bắt tay với Tổng thống Nga Vladimir Putin trong cuộc gặp ở Điện Kremlin ngày 22-1 - Ảnh: REUTERS

Hôm qua (22-1), Tổng thống Nga Vladimir Putin và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã có cuộc hội đàm kéo dài 3 giờ tại thủ đô Matxcơva. Hai nhà lãnh đạo Nga - Nhật đã nhất trí tăng cường các cuộc đàm phán về hiệp ước hòa bình hậu chiến, vốn bị cản trở bởi tranh chấp chủ quyền ở quần đảo Kuril/lãnh thổ phương Bắc, theo Hãng thông tấn Kyodo của Nhật.

"Chúng tôi xác nhận quyết tâm tích cực giải quyết (vấn đề này) dưới sự lãnh đạo của tôi và Tổng thống Putin nhằm tìm ra một giải pháp làm hài lòng cả hai quốc gia", Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe, đứng cạnh ông Putin, phát biểu trước báo giới sau cuộc hội đàm.

Hai nhà lãnh đạo cũng cam kết tăng cường quan hệ kinh tế song phương. Tổng thống Nga Vladimir Putin đề xuất tăng 50% giá trị thương mại hằng năm với Nhật lên khoảng 30 tỉ USD, và tăng cường nỗ lực nhằm thực hiện các hoạt động kinh tế chung trên 4 đảo đang tranh chấp.

Tuy nhiên, Hãng tin Kyodo nhận định: căn cứ theo nội dung hội đàm được công bố, hai nước vẫn chưa đạt được những tiến bộ đáng kể trong giải quyết vấn đề tranh chấp chủ quyền ở quần đảo Kuril sau cuộc gặp thượng đỉnh lần thứ 25 giữa ông Abe và ông Putin.

"Việc giải quyết các vấn đề hậu chiến kéo dài hơn 70 năm vốn không dễ dàng", ông Abe thừa nhận. Trong khi đó, Tổng thống Putin cho biết hai nước vẫn cần nhiều nỗ lực để đi đến một hiệp ước hòa bình và rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải nhận được sự ủng hộ của dân chúng ở hai nước.

Ông Abe cho biết ngoại trưởng hai nước Nga - Nhật đã được chỉ đạo tiếp tục có cuộc gặp bên lề một hội nghị an ninh ở Đức vào tháng 2 tới để tham gia vòng đàm phán thứ hai.

Vị trí 4 đảo cực nam của quần đảo Kuril đang tranh chấp giữa Nga và Nhật Bản - Đồ họa: DW.COM

Nhật Bản và Nga hiện đang tranh chấp chủ quyền tại 4 hòn đảo cực nam của quần đảo Kuril mà Tokyo gọi là "lãnh thổ phương Bắc", còn Matxcơva gọi là Nam Kuril. Liên Xô đã chiếm đóng 4 đảo này là Shikotan, Habomai (thật ra là một nhóm đảo nhỏ), Etorofu và Kunashiri vào những ngày cuối của Thế chiến 2 và trục xuất 17.000 dân Nhật khỏi đây.

Nhật Bản luôn khẳng định chủ quyền đối với tất cả 4 đảo này và nhấn mạnh việc Matxcơva chiếm đóng là không có căn cứ pháp lý. Trong khi đó, Nga lại bám theo Tuyên bố chung Xô - Nhật năm 1956, trong đó nêu rõ Matxcơva sẽ chuyển giao 2 đảo Shikotan và Habomai cho Tokyo sau khi ký hiệp ước hòa bình.

Các nguồn tin cho biết ông Abe hiện cho thấy xu hướng chấp nhận một hiệp ước hòa bình hậu chiến với Nga, chỉ cần Matxcơva bàn giao 2 trong số 4 đảo đang tranh chấp là Habomai và Shikotan.

Cách tiếp cận linh hoạt này đang được xem xét trong bối cảnh các quan chức Nhật nhận định việc thuyết phục được Nga bàn giao 2 đảo còn lại - Etorofu và Kunashiri, chiếm tới 93% tổng diện tích 4 đảo tranh chấp - là "phi hiện thực".

Tuy nhiên, việc Nga chấp nhận đề xuất này hay không vẫn là câu hỏi bỏ ngỏ. Theo Kyodo, Nga lo ngại rằng nếu Matxcơva trao trả cho Nhật đảo Shikotan và đảo Habomai, Mỹ - quốc gia có hiện diện quân sự tại Nhật Bản - có thể triển khai binh sĩ lên hai đảo này. Việc để quân đội Mỹ triển khai quân sự sát sườn là điều mà Nga không hề mong muốn.

TTO - Đã hơn 70 năm kể từ sau Thế chiến 2, Nga và Nhật Bản vẫn chưa ký kết được hiệp ước hòa bình và vấn đề tranh chấp quần đảo Nam Kuril/lãnh thổ phương bắc chính là “cái gai” lớn nhất cản trở quá trình này.