Phát biểu ngày 18-4 tại Phòng Bầu dục, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố Mỹ sẽ "từ chối" làm trung gian các cuộc đàm phán tiếp theo giữa Nga và Ukraine nếu Matxcơva hoặc Kiev "gây khó khăn lớn" cho việc đạt được thỏa thuận hòa bình.

Tổng thống Mỹ cũng nói ông không mong đợi lệnh ngừng bắn diễn ra trong "một số ngày cụ thể", mà ông muốn nó được thực hiện "nhanh chóng", theo BBC.

Cú sốc từ Nhà Trắng

Bình luận của ông Trump được đưa ra vài giờ sau khi Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio bất ngờ cho biết Washington sẽ ngừng đứng ra làm trung gian đàm phán hòa bình giữa Matxcơva và Kiev nếu không có dấu hiệu rõ ràng là hai bên sẽ sớm đạt thỏa thuận.

Ngoại trưởng Mỹ nhấn mạnh: "Chúng tôi sẽ không tiếp tục nỗ lực này trong nhiều tuần hay nhiều tháng tới. Vì vậy trong vài ngày tới, chúng tôi cần phải xác định liệu điều này có thể kết thúc trong vài tuần tới hay không. Tổng thống rất coi trọng vấn đề này. Ông đã dành nhiều thời gian và tâm sức cho nó. Nhưng cũng có rất nhiều vấn đề khác quan trọng không kém, thậm chí có thể còn đáng chú ý hơn".

Phát biểu này cho thấy rõ ràng Washington đã gần cạn kiên nhẫn với cả Nga và Ukraine. Dù đều khẳng định mong muốn đàm phán hòa bình nhưng hai nước đến nay chưa cho thấy tiến triển nào cụ thể. Các hoạt động quân sự chống lại nhau không hề suy giảm và hai bên tiếp tục kiên trì với những yêu sách "vượt lằn ranh đỏ" của bên còn lại.

Tuy gây nhiều tranh cãi nhưng đến nay vẫn khó có thể phủ nhận có ai đủ sức nặng để buộc Kiev và Matxcơva ngồi vào bàn đàm phán ngoài Washington và ông Trump.

Châu Âu với lập trường "bài Nga" rõ rệt khó có thể đứng ra làm trung gian, trừ khi quân đội Nga hứng chịu thất bại nặng nề trên chiến trường. Đây lại là điều mà quân đội Kiev, vốn đang gặp muôn vàn khó khăn trước các đòn tấn công của Nga, khó lòng đạt được. 

Trong khi đó Trung Quốc lại bị Kiev cáo buộc tiếp tay cho Nga về cả nhân lực và vũ khí nên càng khó giành được sự tin tưởng để đảm nhiệm vai trò này.

Hiện chưa có bằng chứng nào khẳng định Mỹ sẽ tiếp tục hay cắt viện trợ quân sự cho Ukraine nếu ông Trump từ bỏ vai trò trung gian. Do đó việc đàm phán đổ bể sẽ mở ra rất nhiều viễn cảnh khác nhau.

Tuy nhiên, dù là viễn cảnh nào thì vẫn có một hằng số gần như chắc chắn: kinh tế Ukraine sẽ còn gắn chặt với Washington trong thời gian dài.

Chỉ vài tiếng trước phát biểu của ông Rubio, ông Trump đã thông báo Washington và Kiev vừa ký biên bản ghi nhớ mở đường cho việc ký kết thỏa thuận kinh tế giữa hai nước. Tổng thống Mỹ thậm chí còn đề xuất tổ chức lễ ký kết vào ngày 24-4 tới. Thông tin này nhanh chóng được Phó thủ tướng kiêm Bộ trưởng Kinh tế Ukraine Yuliia Svyrydenko xác nhận.

Lục địa già tìm đường vào bàn đàm phán

Một diễn biến đáng lưu tâm khác cho tiến trình hòa bình tại Ukraine chính là cuộc đối thoại an ninh mà ông Rubio vừa tham dự. Ngày 17-4, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron thông báo vừa "chủ trì cuộc đối thoại tích cực và mang tính xây dựng" giữa quan chức cấp cao châu Âu, Mỹ và Ukraine.

Phát biểu trên mạng xã hội X, ông Macron gọi ngày 17-4 là "ngày tổng động viên ngoại giao". Tổng thống Pháp khẳng định: "Chúng tôi đang thể hiện sự cam kết và sẵn lòng của châu Âu trong việc phối hợp chặt chẽ với Mỹ".

Dù chưa đạt đột phá tức thì nhưng những diễn biến ở Paris vẫn được xem là bước ngoặt đáng chú ý khi đây là lần hiếm hoi trong nhiệm kỳ của ông Trump mà quan chức châu Âu, Mỹ và Ukraine tề tựu đầy đủ để bàn chuyện hòa bình. Báo Washington Post đánh giá cuộc đối thoại đánh dấu khởi đầu cho nỗ lực chung của châu Âu để chen chân vào bàn đàm phán, vốn đang chỉ có ba bên Mỹ, Nga và Ukraine.

Cuộc đối thoại "vội vàng" (chỉ được công bố trước một ngày) diễn ra không lâu sau khi Phó tổng thống Mỹ J. D. Vance "khuyên" châu Âu "ngừng làm chư hầu an ninh cho Mỹ" và tự chủ hơn về cả quan điểm an ninh lẫn tiềm lực quân sự. 

Giới phân tích cho rằng việc ông Macron thành công triệu tập cuộc họp có sự góp mặt đầy đủ quan chức châu Âu, Mỹ và Ukraine chính là màn đáp trả tương xứng cho phát biểu của ông Vance.

Diễn biến tại Paris cho thấy lục địa già đang có những nước đi độc lập với Washington. Trong khi ông Trump có vẻ đang cân nhắc việc kết thúc chiến tranh theo hướng có lợi cho Nga thì châu Âu vẫn một mực cam kết an ninh với Ukraine và giương cao ngọn cờ chống Nga.

Tuy nhiên, sự hiện diện của phái đoàn Mỹ vẫn gần như là sự công nhận và tín hiệu "đèn xanh" để châu Âu có vai trò lớn hơn trong việc đàm phán hòa bình. Có thể không xa, bàn đàm phán sẽ không dừng ở ba bên Mỹ, Nga và Ukraine mà mở rộng ra với sự tham gia của rất nhiều nước châu Âu. Khi ấy việc đàm phán sẽ phức tạp hơn trước rất nhiều, bởi mỗi nước châu Âu đều theo đuổi quyền lợi quốc gia riêng.

Người Mỹ ngày càng quý Nga, quay lưng với Ukraine?

Kết quả khảo sát mới nhất cho thấy tỉ lệ người dân Mỹ xem Nga là kẻ thù và tỉ lệ ủng hộ việc hỗ trợ Ukraine đều đã giảm xuống mức kỷ lục.