Hòa bình tại Gaza phụ thuộc vào ai?

Xin tóm tắt lại, Chiến tranh sáu ngày - trận chiến "đã đổi bộ mặt của Trung Đông" và chiến thắng lung linh huyền hoặc của Israel này vào năm 1967. 

Israel trong đúng ra là chỉ có năm ngày, với quân đội 264.000 người đã đánh thắng quân đội 290.000 người của ba nước Ai Cập, Syria và Jordan. Lebanon không tham chiến và Iraq ở xa chưa kịp động quân, tuy sân bay H3 của họ trong sa mạc bị Israel tập kích ngăn ngừa.

Một thống kê thiệt hại

Về diện tích, Israel chiếm được thêm Tây ngạn, cao nguyên Golan, Dải Gaza, bán đảo Sinai tổng cộng là 90.000km2 nhưng quan trọng nhất về mặt biểu tượng là Đông Jerusalem với vỏn vẹn 70km2. 

Về mặt tổn thất nhân mạng, phía Israel là dưới 1.000 người thiệt mạng, 4.500 người bị thương và 15 người bị bắt tù binh. Phía A Rập có trên 18.000 người thiệt mạng và 5.400 bị bắt.

Trong chiến tranh Gaza hiện nay, Israel năm tháng vừa qua vẫn chưa kiểm soát, cai trị và trấn đóng được diện tích 365km2 của dải, tương đương thành phố Đà Lạt. IDF (Quân lực Israel) là 170.000 quân nhân kèm 465.000 ở chế độ dự bị. 

Tổng số chính thức thiệt mạng (đầu tháng 3) là 585 quân nhân, số an ninh (công an cảnh sát) là 59 và 695 thường dân. Quân nhân bị thương là 3.029 theo IDF, nhưng báo chí tại Israel điều tra sơ khởi cho rằng là trên 5.000. Nhận xét thứ nhất là về phần Israel tới giờ là số thiệt mạng, bị thương và bị bắt đã vượt các con số của Chiến tranh sáu ngày.

Phần Hamas thì sao? Theo Israel thì lực lượng Hamas là 29 tiểu đoàn, lên đến 30.000 người. Về thiệt hại thì theo một cán bộ Hamas tại Qatar, tổ chức này đã mất 6.000 người (chết và bị thương). Theo IDF thì họ đã giết được 12.000 du kích Hamas. 

Tổng số người thiệt mạng tại Gaza giờ là trên 30.000 đếm được xác, với thêm 7.000 người mất tích dưới gạch vữa. Nếu tin được Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin trước Thượng viện Hoa Kỳ, thì trong số người chết trên có 25.000 phụ nữ và trẻ em. Số bị thương là 70.000.

Thế nhưng nếu chiến tranh sáu ngày chấm dứt trong sáu ngày, thì dù trả cái giá cao như vậy, về phía Gaza đã đành nhưng ngay cả về phía Israel, chưa có ngưng bắn hay giải pháp hòa bình, vì Gaza chưa thua và Israel chưa thắng. 

Hiện để có một giải pháp tạm thời ngưng bắn như trong tháng 11-2023 thì trước hết phải có trao trả tù nhân hai bên. Từ 7-10, Israel đã thả 240 tù nhân Palestine (để đổi lấy 105 người Israel), nhưng số người Palestine bị bắt thêm thay vào đó là 7.340 người.

Người Palestine có thể bị "giam giữ hành chính", tức là bắt giữ không kết tội và gia hạn cứ mỗi sáu tháng cho đến già. Những người bị kết tội thì 99% lãnh án trước tòa quân sự từ 2-20 năm. Phía Hamas không bắt thêm được ai và hiện còn giữ 130 người, nhưng đề nghị 1 đổi 10 của họ đã bị Israel từ chối. Chuyện trao đổi tù nhân như vậy là bế tắc.

Đi tìm giải pháp chính trị

Tiếp theo ngưng bắn, trao đổi tù nhân thì phải giải quyết chuyện ai sẽ quản lý Dải Gaza? Thành phần cực hữu trong chánh quyền Netanyahu đã đưa ra nhiều đề nghị như đẩy 2,3 triệu người này sang sa mạc Ai Cập, hay định cư đâu đó châu Phi nhưng không khả thi vì không có nước nào nhận! 

Vây hãm và phong tỏa từ 2007, xâm lăng 2008-2009, đột kích 2011 và 2014, 2018-2019-2021 đều có đụng độ. Chuyện mới là tầm mức của sự cố 7-10 và sự bất lực của Israel trong việc tiêu diệt đối thủ. 

Liên Hiệp Quốc cũng không thể can thiệp và Israel may ra có chấp nhận một lực lượng quốc tế thì đó phải là lực lượng Mỹ, nhưng thế thì phải hỏi Hamas. Đó là về mặt quân sự và an ninh tạm thời, còn lâu dài thì giải pháp chính trị phải ra sao?

Chính quyền Palestine (PA) ở Tây ngạn, tức là địch thủ của Hamas trong nội bộ từ đầu cuộc chiến, ngậm tăm không hó hé. Họ đứng đó để đợi Tây phương giao cho họ Dải Gaza là nơi họ đã bị Hamas đuổi đi sau khi Hamas thắng cử năm 2006 trong cuộc bầu cử duy nhất của lãnh thổ được quốc tế kiểm soát và công nhận. 

Hiện PA đã mất hết uy tín chính trị với quần chúng Palestine, đó là chưa nói đến chuyện nhũng lạm trong thời gian an bình và thiếu hiệu quả trong việc gác chân lên mà ký công văn. Nếu có nhiều người trước đây không ưa Hamas vì tính cách tôn giáo khắt khe của tổ chức thì sau 7-10, họ trở thành đại diện sáng chói của kháng chiến như ta thấy, mà Israel trong năm tháng không vật nổi.

Phần chính quyền Israel là liên minh của 36 đại biểu quốc hội Đảng Likud (Netanyahu) với 28 đại biểu của các nhóm cực hữu để có được đa số 64/120 trong khóa được bầu lên năm 2020. Có thể nói cá nhân Netanyahu là con tin của nhóm cực hữu trên. 

Thứ nhất, ông (và bà) Netanyahu đang bị điều tra tham nhũng và có thể bóc 20 cuốn lịch. 

Thứ nhì là ngay sau khi ngưng bắn và ngưng chiến sẽ có ngay các cuộc điều tra về trách nhiệm an ninh và quân sự. Tại sao tình báo và quân báo "số 1 thế giới" lại không biết sát nách họ 3.000 chiến binh tập luyện sửa soạn cho chiến dịch Al Aqsa? Tại sao sư đoàn canh giữ Gaza bị tràn ngập trong vài tiếng, đại tá sư trưởng bị bắt tại trận? Tại sao các đơn vị tiếp ứng lúng túng phản công và bắn chết, bắn nhầm bao nhiêu người trong số thường dân Israel thiệt mạng? 

Nếu giờ diệt hết Hamas thì có thể bỏ qua chuyện đó được khi hoan ca ăn mừng chiến thắng. Nếu không có chiến thắng thì tội trạng trên sẽ phải phơi bày.

Hướng về Washington?

Yếu tố ngưng chiến không chỉ nằm ở tay Netanyahu hay thành phần cực đoan như các bộ trưởng Smotrich và Ben Gvir. Nó nằm ở tay Hoa Kỳ là quốc gia luôn sát cánh Israel cùng với các quần đảo Marshall, Micronesia hay Nauru trong muôn ngàn sóng gió. 

Nếu Hoa Kỳ không gửi bom thì Israel sẽ không có bom mà ném theo đà hiện nay, với 31.000 phi vụ đánh bom trong năm tháng qua. Cho tới giờ, chính quyền Biden vẫn vui vẻ giúp tay, tuy dư luận Mỹ đã đổi chiều và 60% người Mỹ đòi ngưng bắn.

Số ủng hộ Palestine tại Mỹ ngày càng đông khi họ hằng ngày được xem trực tiếp cảnh giết người đi lãnh bột mì cứu trợ hay bắn tên lửa vào xe cứu thương chở em bé lên 6 tuổi. 

Còn nhớ năm 1956, Eisenhower dọa sẽ trừng phạt nếu Israel không rút quân khỏi Sinai và Israel rút.. Reagan năm 1981 sau khi Israel đánh bom Iraq thì đình chỉ không giao Israel phi cơ F16 và bắt đầu bán phi cơ tuần thám AWACS cho Saudi. 

Năm 1982, Reagan lại dùng quân viện ép Israel rút khỏi vòng đai Beirut và thay bằng lực lượng Mỹ - Pháp - Ý. Bush cha từng làm ngơ không dùng quyền phủ quyết tại Hội đồng An ninh Liên Hiệp Quốc chín bận khi Israel bị lên án và Bush con cũng sáu bận. 

Đây cho thấy nước Mỹ cũng có tí quyền. Khi bộ trưởng quốc phòng Israel là Ariel Sharon đòi đánh bom khách sạn Commodore tại Beirut (1982), là nơi báo chí quốc tế ngụ vì loan tin bất lợi cho Israel thì Reagan trừng mắt. 

Nay nếu các nhà thương, trường học bị đánh bom vui vẻ là vì Biden đeo kính Rayban đen. Ông có trừng mắt thì Israel chưa trông thấy.

Ngưng bắn tại Gaza cần một chiến thắng mà Israel không có được. Vậy nó cần Mỹ công nhận thất bại, chứ phe cực hữu Israel thì không bảo được, còn Netanyahu như người chết rồi. Hamas sẽ nhận quản lý tạm thời tại Dải Gaza và sẽ có giải pháp hai quốc gia với tổng tuyển cử tại phần Palestine. 

Hamas sẽ nhận vì họ sẽ thắng vẻ vang tại Gaza và tại Tây ngạn trong cuộc bầu cử sau đó. Giải pháp hai quốc gia cũng sẽ chỉ tạm thời vì nó không phù hợp với công lý và phải có một quốc gia trong đó mọi người đều bình đẳng như là tại Nam Phi. Nhưng đó là chuyện sau này. Giờ việc cần là Tổng thống Biden gỡ kiếng đen ra đằng hắng. ■