Nhìn từ thủy điện Sông Tranh 2

Năm 2011, hồ thủy điện Sông Tranh 2 tại huyện Bắc Trà My (Quảng Nam) bắt đầu tích nước cũng là lúc khu vực này xảy ra nhiều trận động đất kích thích. Tần suất động đất giảm dần theo thời gian và đến khoảng năm 2016 thì chấm dứt.

Một cán bộ nhiều năm công tác tại công trình này cho biết giai đoạn đó tần suất động đất nhiều nhất một ngày từ 2 - 3 trận, đa số là cường độ nhỏ, trận lớn nhất hơn 4 độ.

Theo cán bộ này, bản chất của động đất kích thích là sự sụt lún các cấu trúc hang động, khoang rỗng sâu dưới lòng hồ, là hiện tượng sắp xếp lại vị trí các kết cấu dưới lòng đất sau khi tích nước để làm ổn định lòng hồ.

Từ kinh nghiệm tại hồ Sông Tranh 2, cả khi nước hồ tích đầy và rút kiệt đều có khả năng xảy ra động đất nhiều hơn, không nhất thiết tích đầy hồ mới có động đất. Động đất kích thích sẽ giảm dần và chấm dứt theo thời gian, không ảnh hưởng nhiều tới an toàn công trình.

Yêu cầu các thủy điện đánh giá tình hình động đất

Sau những trận động đất liên tục những ngày qua, ông Lê Ngọc Tuấn - chủ tịch UBND tỉnh Kon Tum - đã đề nghị Công ty thủy điện Thượng Kon Tum, Công ty thủy điện Đăk Đrinh và Công ty thủy điện Thiên Tân theo dõi chặt chẽ dư chấn động đất, kịp thời thông tin tới chính quyền và người dân để chủ động phòng ngừa, ứng phó.

Trong khi đó, ông Trần Phước Hiền - phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi - cũng ký công văn hỏa tốc gửi các sở, ngành, địa phương trên địa bàn tỉnh, yêu cầu chủ động ứng phó với động đất ở Kon Tum ảnh hưởng đến địa bàn tỉnh này và có giải pháp hợp lý để bảo vệ người dân, tài sản nhà nước.

Cần đánh giá nghiêm túc tác động của dự án thủy điện

Lý giải về việc động đất xảy ra dồn dập tại khu vực huyện Kon Plông (Kon Tum) trong hai ngày 28 và 29-7, ông Nguyễn Xuân Anh, viện trưởng Viện Vật lý địa cầu, cho biết thông thường sau các trận động đất lớn thì sẽ có những trận động đất có cường độ nhỏ hơn kèm theo.

Hiện tượng này kéo dài trong vài ngày, sau đó sẽ giảm dần. Sau đó tích tụ một thời gian (thời kỳ yên tĩnh) thì lại xảy ra những trận động đất liên tiếp như vậy. Do vậy dự báo thời gian tới động đất ở Kon Tum sẽ tiếp tục xảy ra.

Theo ông Anh, các trận động đất xảy ra tại Kon Tum vừa qua vẫn là động đất kích thích. Động đất xảy ra do quá trình tích nước của hồ chứa thủy điện tác động lên hệ thống đứt gãy hoạt động bên dưới.

"Việc phát sinh động đất kích thích phụ thuộc vào nhiều yếu tố hoạt động địa chấn kiến tạo, thủy văn, cần có các nghiên cứu chuyên sâu mới đánh giá được.

Một số yếu tố liên quan đến động đất kích thích như mực nước hồ chứa, tốc độ tích nước hồ chứa, tổng lượng nước sẽ tác động đến động đất. Nhưng việc ảnh hưởng đó có thể là sau vài tháng, vài năm khi nước ngấm đủ xuống bên dưới mới gây ra động đất", ông Anh nói.

Theo tiến sĩ Phạm Viết Thuận - viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TP.HCM, động đất do hồ thủy điện tích nước gây ra vậy nên cần đánh giá một cách nghiêm túc về tác động của các dự án thủy điện tại đây. Phải cân nhắc về hiệu quả kinh tế so với tác động của nó đối với sinh thái môi trường, sinh thái địa chất, phản ứng xã hội khu vực.

Trường hợp hiệu quả kinh tế không đạt, không đáp ứng phát triển kinh tế xanh của Chính phủ thì nên xả đập hồ thủy điện và trả lại rừng tự nhiên vốn có của Tây Nguyên. Với những thủy điện nhỏ công suất không nhiều nhưng diện tích để làm cũng rất lớn đã làm mất đi độ che phủ của rừng. Việc đánh đổi này không cân xứng và cần thiết.

Đối với các công trình thủy điện tại huyện Kon Plông cũng cần có khảo sát, đánh giá xem trận động đất vừa qua có gây các khiếm khuyết gì không. Với cường độ 5 độ làm rung chuyển nhà cửa, công trình ở những địa phương rất xa thì các công trình tại chỗ không thể nào không bị tác động. Cần phải kiểm tra gấp để tránh các thảm họa có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

"Nếu xét về nhu cầu thiếu điện thì Kon Plông có địa hình đón gió gần như quanh năm. Do đó có thể phát triển điện gió thì tốt hơn. Chúng ta nên ưu tiên phát triển những năng lượng xanh chứ không nên cấp phép thủy điện vô tội vạ", ông Thuận nhận định.