Tuy chỉ là một lát cắt về cuộc đời của đại thi hào trong những năm đầu thế kỷ 19, nhưng vở chèo đã đủ để khán giả đời nay cảm và thấy được những nỗi đau đời đầy bất lực của một tâm hồn thi nhân.

Nỗi đau đời ấy được bắt đầu từ lời than của quan cai bạ Quảng Bình - Nguyễn Du năm ấy: “Cả thiên hạ đã hóa ra hành khất/ Ăn bữa nay còn chưa biết ngày mai/ Chốn cung vàng yến tiệc chẳng hề ngơi/ Nơi lều cỏ đã tro tàn bếp lạnh”, để rồi cứ thế mở ra trước mắt ông biết bao bể khổ của cuộc đời từ mẹ con chị Mây ở phường Vải đến cô Cầm, nàng Thị Thái ở Thăng Long; thậm chí đi sứ sang Trung Quốc rồi thì bể khổ ấy vẫn hiển hiện ở Thái Bình, Hồ Nam với những cái chết vì đói giữa rượu thịt no say của kẻ cầm quyền...

Bất lực trước cuộc đời thì dòng lệ Tố Như chảy tràn trên từng câu thơ của Long thành cầm giả ca, Sở kiến hành, Thái Bình mại ca giả, Phản chiêu hồn để cuối cùng đọng lại trong những tiếng nấc đau thương trên suốt 3.254 câu Kiều. Đấy cũng là cái tứ đã chiếm trọn không gian của vở để không cần lớp hề chèo nào mà Dòng lệ Tố Như vẫn lôi cuốn khán giả.

Không cầu kỳ về trang phục cũng như cảnh trí, thế nên sự sáng tạo trong vở chèo Dòng lệ Tố Như được đặt hoàn toàn vào vai diễn của mỗi nhân vật. Ở đó, các nhân vật như cô Cầm - NSƯT Dịu Hương, nàng Thị Thái - nghệ sĩ Thục Hiền, ông già hát rong ở Thái Bình - nghệ sĩ Đoàn Vinh... gần như chỉ xuất hiện một cảnh nhưng đều là những tiếng khóc thầm về cuộc đời đen bạc. Chỉ có nhân vật Nguyễn Du - nghệ sĩ Tuấn Tài - là đi suốt cả vở diễn với phong thái thư sinh và những giây phút nhập vai nhiều cảm xúc.

Sau đêm ra mắt khán giả ngày 11-6, vở chèo Dòng lệ Tố Như sẽ được Nhà hát Chèo Việt Nam công diễn với khán giả thủ đô trong những ngày cuối tuần tại rạp Kim Mã.

Một cảnh trong vở chèo Dòng lệ Tố Như - Ảnh: Đức Triết Kịch bản Dòng lệ Tố Như đã được tác giả Trần Đình Ngôn viết cách đây 34 năm. “Năm 1981, khi về Nghệ An dựng vở, tôi đạp xe vượt 30km để đến thăm khu nhà tưởng niệm đại thi hào Nguyễn Du. Trên đường trở về, tôi đã nghĩ ngay mình cần viết một kịch bản về ông. Kịch bản Dòng lệ Tố Như ra đời ngay trong những mạch cảm xúc ấy. Thế nhưng ngay sau đó, khi kịch bản được đưa đến Đoàn chèo Hải Phòng, Đoàn chèo Hà Nam Ninh và Đoàn cải lương Quảng Ninh thì đều không được duyệt vì… nhạy cảm. Thế là kịch bản “ngủ yên” trên giá cho đến tận hôm nay” - tác giả kể và mừng ra mặt khi đón đứa con tinh thần 34 tuổi vừa được chào đời.