Hiện tượng Donald Trump

Donald Trump, ứng cử viên Tổng thống Mỹ. Reuters

Ngay cả các tờ báo lớn cũng viết về Donald Trump với vẻ coi thường, như đang tả một gã hề trên sân khấu, hoàn toàn không có cơ may thắng cử. Mà lạ một điều, coi thường như thế nhưng tin tức về Donald Trump cứ tràn ngập mặt báo như thể ai nấy đều bị ông này ám ảnh, vừa ghét vừa mê.

1 Cây bút bình luận của tờ Washington Post Kathleen Parker viết: “Ngắm Donald Trump  thiệt hết sức thú vị, chúng ta không chỉ chờ từng lời. Chúng ta ngồi ở mép ghế, chờ lời kế tiếp. Gã này sắp nói gì nữa đây?”.

Thật ra, người như Trump thời nào cũng có, nước nào cũng có. Gạt các phát ngôn gây sốc của ông ta sang một bên, quan điểm của Donald Trump cũng từng được các ứng cử viên khác của Đảng Cộng hòa phát biểu, từ chính sách chống người nhập cư, chống Obamacare đến chống hôn nhân đồng tính, chống phá thai, chống Trung Quốc - không khác nhau lắm.

Nói cách khác, hiện tượng Donald Trump không nằm ở bản thân ông ta - nó nằm ở hàng chục triệu người đang nhiệt tình ủng hộ ông ta - và nếu cuộc bỏ phiếu bầu tổng thống Mỹ diễn ra ngay bây giờ, nào ai dám chắc Donald Trump không thắng cử? Hiện nay trong các cuộc thăm dò, Donald Trump dẫn đầu cách xa các ứng cử viên khác của Đảng Cộng hòa.

Ví dụ, Donald Trump từng tuyên bố tỉ lệ thất nghiệp “thật sự” của nước Mỹ lên đến 42%. Báo chí cười giễu nhưng vẫn có người dân Mỹ tin Trump mặc dù số liệu chính thức cho thấy tỉ lệ thất nghiệp của Mỹ đã giảm từ 10% (năm 2009) xuống 5,3% (năm 2015).

Đó là bởi Trump biết cách đánh vào tâm lý tò mò của người thiếu thông tin, lại dễ bị cuốn vào “thuyết âm mưu” một khi có khe hở nào đó.

Khe hở ở đây là con số 5,3% nói trên không tính những người “thiếu việc làm”, tức chỉ làm bán thời gian hay bỏ cuộc, không cố tìm việc làm nữa. Cộng cả những người không đi làm vì nhiều lý do như đang đi học, ở nhà làm nội trợ thì có đến 37% người Mỹ trên 16 tuổi (đến 93 triệu người) không tham gia lực lượng lao động của nước này - không xa con số của Trump đưa ra là mấy.

Vấn đề là không ai tính tỉ lệ thất nghiệp theo kiểu của Trump cả.

Có lẽ người Mỹ đã chán cách nói “phải đạo” mà chính khách “tử tế” nào cũng phải học cho thuộc. Vì thế trong một khảo sát gần nhất, khi cử tri được yêu cầu dùng một từ để miêu tả các ứng cử viên, từ được dùng nhiều nhất cho bà Hillary Clinton là “nói dối”.

Trong một cuộc trả lời phỏng vấn New York Times, Donald Trump tiết lộ: Các ứng cử viên khác thuê người mỗi tháng trả cả 200.000 USD chỉ để tư vấn, không nên nói cái này, không nên nói điều kia, ông dùng sai từ rồi, đừng bỏ dấu phẩy ở đây... Tôi không muốn điều đó. Không ai bày tôi nên nói điều gì cả.

Thế là ông ta hết chê John McCain đến lăng mạ phụ nữ; hết ba hoa về quan hệ quốc tế kiểu như tôi quen hết mọi nhà thương thảo quốc tế nổi tiếng đến khoe mức độ giàu có của mình.

Ví dụ về Trung Quốc, ông này nói trong diễn văn tuyên bố ứng cử: “Tôi không nói họ ngốc. Tôi thích Trung Quốc. Tôi vừa mới bán một căn hộ giá 15 triệu. Làm sao ghét họ được chứ?... Nhưng lãnh đạo của họ thông minh hơn lãnh đạo của chúng ta nhiều...”.

Hay khi nói về các đối thủ cùng Đảng Cộng hòa: “Các ứng cử viên khác - họ bước vào, họ không biết máy lạnh không chạy. Họ đổ mồ hôi như các chú cẩu... Làm sao họ đánh thắng ISIS được. Tôi không nghĩ sẽ có chuyện đó”.

Donald Trump là như thế, tuyên bố nào phát ra cũng gây sốc, nhưng với những người Mỹ bảo thủ bình thường, đó lại là điều họ đang suy nghĩ, kiểu như “biến đổi khí hậu là đồ giả”, “bọn ngu đang thương thảo các hiệp định thương mại cho nước ta, thương mại mà làm gì”, “thuế doanh nghiệp 0% sẽ tạo ra hàng triệu việc làm”...

2 Bất kể việc báo chí Mỹ tin rằng Donald Trump sẽ là hiện tượng sớm nở tối tàn, có lẽ dựa vào sự phi lý từ các phát ngôn của ông ta, rõ ràng Trump đang có những ảnh hưởng sâu đậm lên chính trường Mỹ.

Một khi đã có một tỉ lệ lớn cử tri Đảng Cộng hòa tán thưởng cách suy nghĩ của Trump, các ứng cử viên khác không còn con đường nào khác là... bắt chước. Sự bắt chước đó có thể có hại cho nền văn hóa Mỹ một khi người ta bắt đầu khai thác sự phẫn nộ của người dân để đi theo con đường mị dân, khép kín, thậm chí như kiểu phát xít trong ứng xử với dân tộc khác.

Châu Âu đã và đang đi theo con đường này, nhiều người sợ tương lai nước Mỹ cũng sẽ theo chân.

Hiện nay người ta sợ một khi Donald Trump không được Đảng Cộng hòa cử làm ứng cử viên, ông ta sẽ tiếp tục tranh cử như một ứng cử viên độc lập, lấy theo ông ta một lượng không nhỏ đảng viên Đảng Cộng hòa kỳ cựu và như thế bất kỳ ai được đề cử phải chia phiếu cho ông ta.

Mà có lẽ diễn biến những tháng sắp tới sẽ là như thế, Đảng Cộng hòa khó lòng nhượng vị trí ứng cử viên được đảng này đề cử cho Donald Trump được vì nỗi xấu hổ ông này đang đem lại, hay ít nhất là nhiều người lãnh đạo Đảng Cộng hòa đang nghĩ như thế.

■