Sông Sài Gòn uốn lượn đoạn qua TP Thủ Đức và quận Bình Thạnh, TP.HCM - Ảnh: QUANG ĐỊNH

TP.HCM sẽ vươn tầm quốc tế khi các vỉa hè vẫn đầy rác? TP.HCM sẽ vươn tầm quốc tế khi dòng sông Sài Gòn và các dòng kênh chảy trong thành phố vẫn bị đối xử như những "thùng rác" thiên nhiên? TP.HCM sẽ vươn tầm quốc tế khi các nhà máy vẫn xả thải ra môi trường, không qua hệ thống xử lý tập trung?

Sự hồi sinh của dòng kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè là một câu chuyện nổi bật của lịch sử TP.HCM hiện đại. Dẫu vậy, vẫn đang còn nhiều khu vực ô nhiễm cần chờ hồi sinh trong nhịp thở nhanh của thành phố. 

Dễ nhận diện nhất là những dòng kênh, đoạn sông đen và khu dân cư "tạm bợ" trong ô nhiễm. Những khu vực này cũng cần được đối xử và "chăm sóc" đặc biệt để hồi sinh, để góp thêm một thương hiệu quốc tế cho thành phố.

Bài viết này chia sẻ những ý tưởng hồi sinh các mảng phố "ô nhiễm" của thành phố dựa trên công cụ phân tích dữ liệu theo mô hình The Human Ecosystem Model (HEM - Mô hình nhân văn sinh thái*). 

Để "chữa lành" những mảng phố ô nhiễm, phải bắt đầu từ việc chữa lành những cộng đồng đang sống ở đó. Mô hình HEM là công cụ phân tích dữ liệu đơn giản để hiểu nhanh, cụ thể về khu vực ô nhiễm..., từ đó có phân tích chu kỳ cá nhân về ngày làm việc của cư dân trong cộng đồng có ảnh hưởng tình trạng ô nhiễm môi trường hay không. 

Chẳng hạn, thời gian thu gom rác thải của Công ty Môi trường đô thị có phù hợp với thời điểm ở nhà của người trong khu vực bị ô nhiễm hay không. 

Chu kỳ cá nhân cũng giúp xác định thời gian thuận lợi huy động tình nguyện viên tham gia các dự án hồi sinh, ví dụ thời điểm học sinh nghỉ hè, thời điểm tỉ lệ lực lượng lao động nhàn rỗi cao...

Các phân tích phân cấp xã hội để biết thành phần nào có ảnh hưởng trong khu vực và có thể hỗ trợ dự án hồi sinh như giáo viên, nghệ sĩ, người làm việc liên quan đến môi trường. 

Phân tích tài nguyên văn hóa của khu vực hướng đến câu chuyện lịch sử - nhân văn, đương đại của cộng đồng để xây dựng các dự án nghệ thuật và khu vực giải trí chung. 

Phân tích thiết chế xã hội, như các địa điểm tôn giáo, để lựa chọn làm nơi tổ chức hoạt động giảng dạy, tập huấn hoặc thông báo các quyết định của chính quyền về môi trường. Từ đó, những hoạt động cần có trong các dự án hồi sinh như:

- Cung cấp kiến thức về chính khu vực ô nhiễm, như kiến thức về chính dòng kênh, các mức độ nguy hại, nguồn ô nhiễm, cách thức ngăn chặn dần sự gia tăng của các chỉ số ô nhiễm. Hiểu rõ sự ô nhiễm để người dân thấy được đã đến lúc cần hợp tác với chính quyền hồi sinh nơi mình đang sống.

- Từ dữ liệu về tài nguyên sinh thái để thực hiện các hoạt động trồng cây, hồi sinh dần thảm thực vật và cả động vật tại những khu vực cần hồi sinh.

- Thực hiện các dự án nghệ thuật như vẽ tranh, nghệ thuật sắp đặt sáng tạo từ tài nguyên văn hóa của khu vực như câu chuyện lịch sử - nhân văn, đương đại của cộng đồng để xây dựng các dự án nghệ thuật. Biến những khu vực chứa rác trở thành khu vực "có giá trị giải trí", và "tận hưởng" thiên nhiên cho người trong cộng đồng.

Các hoạt động trên phải tiến hành song song cùng hoạt động chuyên môn như giải pháp xử lý ô nhiễm nguồn nước, thu gom rác, tái chế... Thành phố nâng tầm quốc tế là thành phố mà người dân tận hưởng được môi trường thiên nhiên trong lành, an toàn. Trong sự vươn tầm thế giới, hy vọng TP.HCM sẽ được biết đến như "nơi của những mảng phố hồi sinh".

Đồ họa: NGỌC THÀNH

Hiến kế 'TP.HCM nâng tầm quốc tế': 3C để nâng tầm quốc tế

TTO - Cuộc thi hiến kế 'TP.HCM nâng tầm quốc tế' là một diễn đàn mở dành cho bạn đọc đóng góp ý tưởng và giải pháp nâng cao vị thế quốc tế của Sài Gòn - TP.HCM thông qua việc nhận diện thương hiệu quốc tế nào cho thành phố.