Hezbollah: Nỗi lo thực sự của Israel?

Đây là cửa hàng tạp hóa thứ ba mà tôi ghé. Nó ở gần trung tâm thành phố Beirut và chỉ cách Trường đại học American, Beirut khoảng nửa cây số, là chỗ xập xình hàng quán ngày đêm sinh viên ăn chơi. 

Nhưng đây là khu dân cư đi ngủ sớm, chứ không phải phố đi bộ chớp nháy đèn. Tôi vào bên trong lấy mấy chai bia lạnh. Khi ra quầy tính tiền, tôi nói với ông chủ tiệm là hai cửa hàng tôi mới ghé đều không có bia. Ông nhìn thẳng vào mắt tôi và nói thật đanh thép: "Ở cửa hàng này, tôi bảo đảm là ông sẽ luôn tìm được bia rượu!".

Lực lượng Hezbollah tại Lebanon ra đời sau biến cố 1982 - năm Israel xâm lăng đưa quân đến cổng thủ đô nước này để diệt các lực lượng kháng chiến Palestine lưu vong. Đây là lực lượng chính trị và quân sự dựa trên người Hồi giáo Shia, chiếm khoảng 1/3 dân số của quốc gia nhỏ Lebanon (5,5 triệu dân). 

Họ có mặt ở những nơi có người Shia, miền nam giáp ranh với Israel và thung lũng nông nghiệp Bekaa, hay ngoại ô nam Beirut là Dahieh, nơi người Shia lao động bình dân sinh sống.

Có một Trung Đông khác

Ngoại ô này hiện do Hezbollah kiểm soát nhưng cũng là đất tuyển mộ và dụng võ của hai phong trào đi trước khác. Đầu tiên là Đảng Cộng sản, vì quần chúng của đảng là tầng lớp lao động thành thị. 

Thứ nhì là phong trào Amal ("Hy vọng") - dựa vào tôn giáo nhưng có tính thế tục hơn Hezbollah. Lebanon có 16 giáo phái được công nhận và khu trung tâm tôi ngụ ở trên là khu có cả người Hồi Sunni, người Kitô, người Shia…

Một số cửa tiệm, nhà hàng, dưới ảnh hưởng của Hezbollah, không bán rượu. Có thể đó là vì áp lực của Hezbollah hay lựa chọn tôn giáo của chủ cửa hàng nhưng một số khác vẫn bán. Câu chuyện chung sống này phổ biến và một bận trong một bar thời thượng, cậu con tôi duỗi chân hỏi là ở đây có cocktail nào ngon thì anh phục vụ trả lời thành thật là vì anh đạo Hồi và không uống rượu nên không biết.

Lúc mới vừa thành lập, Hezbollah rất nghiêm khắc, họ còn ra chỉ thị cấm phụ nữ mặc đồ tắm hở hang khoe ngực giả ở bãi biển hỗn danh "Silicon Beach" tại Beirut. Nhưng người ta đã bỏ tiền ra sửa ngực thì chẳng lẽ lại không khoe và mấy ai vâng lời Hezbollah.

Năm 2008, tức 25 năm sau khi phong trào Hezbollah được biết đến, con tôi tốt nghiệp phổ thông. Lễ tốt nghiệp được cử hành như mọi năm ở một khách sạn trung tâm và sau đó các bạn trẻ, khoảng 100 người nam nữ, tức bốn lớp 12 tốt nghiệp, kéo nhau đến một câu lạc bộ bãi biển để vui chơi qua đêm. Nơi đó là "open bar", muốn uống nhiêu thì uống, với các em mặc đồ tắm đứng múa may ngay trên quầy.

Chỗ này nằm trong khu vực kiểm soát của Hezbollah và lúc 5h sáng, từng tốp xe limousine chở các cô cậu say mèm về nhà qua những phố vắng bình dân của ngoại ô nam thành phố. 

Thì tuần nào hay ngày nào chẳng thế, các bãi này ăn nhậu hát hò và xem người mẫu từ Ukraine sang trình diễn nội y. Đây là Lebanon chứ không phải Iran. Beirut là thành phố ăn chơi hàng đầu thế giới, tuy Hezbollah có 15/128 ghế quốc hội ở Lebanon và thuộc đa số cầm quyền (85/128). Họ còn có hai bộ trưởng trong chính phủ và quản lý nhiều địa phương.

Hezbollah làm gì ở Lebanon

Trước nội chiến 1975-1990 Lebanon từng mang danh Thụy Sĩ của Cận Đông; ngày nay thì mất điện mất nước, hạ tầng xuống cấp và suy sụp, đường phố rác rưởi và nhếch nhác. Tự nhiên khách đến đây lạc vào một khu vực thấy sạch sẽ, an ninh và ngăn nắp. 

Đó không phải Thụy Sĩ như ngày xưa trở lại mà là khu vực quản lý bởi Hezbollah. Sau chiến tranh 2006 với Israel, Hezbollah dựng lại cầu đường và hạ tầng, xây lại các chung cư bị đánh sập, sửa chữa miễn phí các hộ bị hư hại như công ty bảo hiểm. 

Người của họ đến từng hộ điền mẫu cho nạn nhân khai báo và lo cho từng gia đình ăn ở trong khi chờ đợi họ phục hồi gia cư. Đây như chuyện trong mơ hay nằm mơ cũng không thấy, và nằm mơ cũng không thấy chiến thắng của Hezbollah ở miền nam Lebanon năm đó.

Trong cuộc chiến đã nói, Israel dùng 20.000 phi vụ tấn công bằng máy bay, tức không kể các phi vụ tải thương, trinh sát, chuyển vận... trên toàn lãnh thổ Lebanon trong 34 ngày. Để so sánh, Hoa Kỳ và liên quân dùng 29.000 phi vụ khi đánh Iraq năm 2003 trong 21 ngày đầu. 

Về pháo binh, Israel bắn 170.000 trái, tức hơn gấp đôi tổng số cuộc chiến tranh 1973 khi họ đánh với Ai Cập - Syria trong 19 ngày. Israel dốc 30.000 quân đánh 1.000 du kích Hezbollah và không tiến được quá 5-8km. 

Ở làng Ayta Ash Shab cách biên giới có 1km, từ ngày đầu đến ngày cuối cuộc chiến, Israel dùng bốn lữ đoàn luân chiến đánh 60-70 du kích nhưng không chiếm được. Quân đội quốc gia Lebanon ở miền nam không phải bắn một phát súng. Hezbollah trở thành anh hùng của cả nước.

Đó không phải là thành tích đầu của phong trào này. Năm 1982, Mỹ, Pháp và Ý có gửi sang Lebanon một lực lượng trị an quốc tế. Lực lượng này mất dần tính trung lập và can thiệp vào nội bộ Lebanon. 

Năm 1983, Hezbollah đánh bom sứ quán Mỹ ở Beirut làm chết 63 người, rồi đánh căn cứ thủy quân lục chiến Mỹ làm chết 241 người, cùng lúc với trại lính nhảy dù Pháp làm chết 58 người. Pháp gửi sang một tàu sân bay gầm gừ. 

Mỹ gửi một hạm đội 50 tàu chiến có chiến hạm khủng New Jersey với hải pháo 460mm bắn long trời lở núi, cùng 2, rồi 4 tàu sân bay. Sau đó, quân Mỹ được tái phối trí ngoài khơi và đi luôn... về nước. Trong những sự cố này, Hezbollah chỉ mất có mấy chiếc xe bom.

Uy tín giảm sút

Uy danh trên thế giới, chí ít là thế giới Hồi giáo, và ảnh hưởng nội địa của Hezbollah lên cao nhất là sau chiến thắng 2006. Năm 2011 thì xảy ra nội chiến Syria. Phía muốn lật đổ chế độ Assad là liên minh Hoa Kỳ, Israel, Thổ Nhĩ Kỳ, Saudi Arabia, UAE, Qatar… 

Phía giúp đỡ Assad chủ yếu là Nga và Iran. Syria là đường tiếp tế huyết mạch của Hezbollah về quân trang và vũ khí. Khi Assad nghiêng ngả thì Hezbollah gửi 8.000-12.000 quân sang can thiệp vào nội chiến. 

Việc này cho lực lượng kinh nghiệm tổ chức và điều động ở mức cao hơn, cũng như nhận thêm nhiều vũ khí hạng nặng từ chính quyền Assad và Iran. Tuy nhiên, nó gây nhiều tổn thất về nhân mạng cho Hezbollah và tốn kém tiền bạc.

Với người dân Lebanon nói chung thì Hezbollah trong việc này mất đi chính nghĩa. Bảo vệ lãnh thổ trước Israel là một chuyện, còn bảo vệ chế độ Syria là chuyện khác. Syria từng chiếm đóng Lebanon nên không được lòng người dân nước này, bị coi là một kiểu ra dáng anh cả khó ưa, khác với Palestine là người bạn yếu đuối cần giúp đỡ.

Sau sự cố 7-10 vừa rồi tại Gaza, chưa ai biết phản ứng của Hezbollah sẽ ra sao. Lãnh đạo Nasrallah trong ba tuần không lên tiếng. Cho đến giờ, Hezbollah nói là làm nhưng vấn đề là chưa thấy họ nói gì. 

Tại biên giới với Israel có bắn pháo qua và ném bom lại nhưng một phần là do các lực lượng Palestine đang đồn trú tại Lebanon. Lebanon vẫn chứa 250.000 người tị nạn Palestine, đi kèm các tổ chức chính trị và vũ trang của họ.

Các vụ nã pháo của Hezbollah thì nhắm vào đồn bót và căn cứ của Israel trên phần đất đang tranh chấp giữa Israel và Lebanon rộng khoảng 220km2 - có nghĩa là tôi bắn pháo phần nhà tôi đang bị anh chiếm, chứ không bắn vào phần nhà anh hay phần anh chiếm của người Palestine. 

Dĩ nhiên là so với Hamas thì Hezbollah mạnh hơn nhiều, có khả năng đánh phá toàn bộ lãnh thổ Israel bằng tên lửa và sau kinh nghiệm Syria, cả khả năng dùng bộ binh đánh tới Haifa, thành phố Israel 300.000 dân cách biên giới 50km.

Diễn từ ngày 3-11 của Nasrallah được mọi người hồi hộp chờ đợi. Ông có thể tuyên chiến với Israel khiến chiến sự bùng nổ, lôi kéo Iran vào và chí ít là tàn phá vùng Vịnh. Nhưng Nasrallah đã chọn con đường kiềm chế. 

Theo ông, Hezbollah giúp Gaza bằng cách áp lực và giữ 1/3 quân Israel ở phía bắc. 250.000 dân cư Israel cũng sơ tán khỏi biên giới trong phạm vi 3km, tạo thêm gánh nặng kinh tế. Nếu Hezbollah nới tầm bắn tên lửa, thì sẽ có 1 triệu người phải sơ tán. Nasrallah cũng thòng thêm một câu là Hezbollah vẫn giữ quyền can thiệp bất cứ lúc nào nếu cảm thấy Israel đi quá giới hạn. Giới hạn này được ngầm hiểu là Israel chiếm đóng Gaza.■