Ca hát là “cái cớ” để các thí sinh, nghệ sĩ trình diễn trong Gương mặt thân quen - một chương trình tạp kỹ đang thu hút người xem - Ảnh: S.V

Vì sao?

Những số liệu từ Công ty nghiên cứu thị trường TNS từ đầu năm đến nay cho thấy rating (số liệu tỉ lệ người xem trung bình tại một thời điểm chiếu) của hầu hết cuộc thi ca hát đều giảm so với những năm trước và kém các cuộc thi mang tính tạp kỹ, giàu chất hài hước khác. 

Tạp kỹ “lên giá”

Dẫn đầu tỉ số rating từ đầu năm đến nay là Gương mặt thân quen và Người bí ẩn, dao động từ tám đến trên mười “chấm” (khoảng 8% đến hơn 10% số người xem tivi trong thời điểm đó xem Gương mặt thân quen hoặc Người bí ẩn).

Trong khi đó, những cuộc thi ca hát được cho là đình đám nhất thời điểm hiện tại như Nhân tố bí ẩn hay Giọng hát Việt nhí trung bình chỉ vào khoảng tám đến chín “chấm” (tùy đêm thi). Tôi là người chiến thắng thậm chí phải thêm khá nhiều chiêu trò cùng một danh sách dài những tên tuổi đình đám như Hoài Linh, Thanh Bạch, Đức Huy, Tấn Beo, Việt Hương, Trấn Thành, Uyên Linh, Noo Phước Thịnh... mới theo kịp mức sáu đến chín “chấm”.

Còn những cuộc thi ca hát đơn thuần với mục đích tìm kiếm những giọng hát hay, những tác giả trẻ có tiềm năng như Sao Mai hay Sao Mai - Điểm hẹn, Bài hát Việt... đều có lượt người xem khá thấp. 

Những chương trình quá đặt nặng chuyên môn, thi đua căng thẳng không còn được ưa thích nữa.

Rất có thể Sao Mai - Điểm hẹn và Tôi là người chiến thắng sẽ dừng chân hẳn ở mùa giải 2014 nếu không tìm được hướng đi mới nhằm ổn định rating và lượng quảng cáo. Thay vào đó là những chương trình mang tính tạp kỹ, chơi là chính, mang đến nhiều tình huống bất ngờ, hài hước như Gương mặt thân quen, Người bí ẩn... sẽ được ưa chuộng hơn.

Bởi ở đó khán giả vừa được xem hát, vừa được xem múa, nhảy, ảo thuật, võ thuật, hài đối đáp, hài tình huống, nghệ thuật hóa trang, vừa được gặp mặt rất nhiều nghệ sĩ, diễn viên, ca sĩ nổi tiếng tham gia chương trình... cùng hàng tá tình huống thi dở khóc dở cười khác.

Thắng lợi của dạng chương trình tạp kỹ này đã kéo theo hàng loạt chương trình tương tự vừa và sẽ ra mắt: Cùng nhau tỏa sáng (Đài PTTH Vĩnh Long), Bạn có thực tài (HTV7), Gương mặt thân quen nhí (VTV3), Ơn giời, cậu đây rồi (VTV3)...

Thí sinh đến với các cuộc thi này như... đi chơi, không nhằm mục tiêu chiến thắng để có thể bước vào showbiz hay có được danh tiếng nhiều hơn, nhưng nếu may mắn thắng lại có được số tiền thưởng khá cao (tính bằng trăm triệu) và những cơ hội tỏa sáng sau đó.

Ngược lại, nếu các thí sinh, giám khảo, MC... tạo được hiệu ứng tốt cho chương trình thì nhà tổ chức cũng sẽ hốt bạc tỉ từ quảng cáo đem về. Chiến thắng của Hoài Lâm trong Gương mặt thân quen bởi vậy đã là một ví dụ rất điển hình.

Hát hay chưa đủ hút khách

Nhưng người Việt tóm lại vẫn là những người yêu ca hát. Các chương trình mang tính tạp kỹ kể trên đều ít nhiều có “đất” cho ca hát. Vậy nên các nhà sản xuất dù có thêm bớt các chương trình cũng không bao giờ bỏ qua “món thi hát” trên bàn ăn truyền hình thực tế. Có chăng món ăn đó sẽ được chế biến theo một công thức khác, được nêm nếm nhiều gia vị hơn.

Dễ thấy nhất là sự thay đổi của Tôi là người chiến thắng - The winner is... 2014. Cuộc thi không còn là một sân chơi ca hát đơn thuần, nơi người ta đến để tìm ra giọng ca đặc sắc nhất nữa. Mỗi đêm thi của Tôi là người chiến thắng 2014 được ví như một “ván bài”.

Ở đó, một đêm thi với toàn những giọng ca hay chưa chắc mang đến sự hứng thú cho người xem vì còn lệ thuộc rất nhiều yếu tố “thực tế” khác như giám khảo chính và MC Hoài Linh có tung hứng thành công không, các thí sinh có biết “đối đáp” với nhau không, người nhà thí sinh có lời khuyên nào “bất thường” sau các phần thi của thí sinh không, có tình huống bất ngờ hay nghĩa cử đẹp nào trên sân khấu không...

Vẫn phải vui là chính! Nhiều cuộc thi hát hiện không đưa tiêu chí hát hay lên hàng đầu mà chọn các tiêu chí bên lề khác để thu hút người thi lẫn người xem như hát cho thỏa đam mê; hát như một cách xây dựng, bồi đắp tình yêu, hạnh phúc gia đình; hát để “gần” nhau hơn...

Tiếng hát mãi xanh hay Gia đình tài tử là hai trong số những cuộc thi hát như vậy, đã và vẫn đang được người xem, người thi ủng hộ nhiệt liệt. Vậy nên trong tháng 10 này sẽ có một cuộc thi “hát để yêu nhau hơn” nữa ra đời: Vợ chồng mình hát. Điều kiện để đăng ký tham gia được đặt ra rất đơn giản: không cần hát hay, chỉ cần là vợ chồng có giấy đăng ký kết hôn! 

Ở sân chơi này, ngoài việc thể hiện đam mê ca hát, các cặp đôi còn chứng tỏ tình yêu, hạnh phúc gia đình, nét tươi mới trong đời sống vợ chồng... Bởi thế, cặp đôi chiến thắng không hẳn phải hát hay, bè giỏi, mà trên hết là tinh thần đồng điệu, hòa quyện, hỗ trợ, giúp nhau thăng hoa trong âm nhạc và cả trong cuộc sống gia đình. 

Tại vòng sơ tuyển Vợ chồng mình hát hôm 14 và 15-9, không chỉ nghe bao cặp vợ chồng hòa giọng vào những bài tình ca mà còn nghe rất nhiều tâm sự đáng yêu như vầy: “Trốn con 19 tháng (gửi bà ngoại) đi thi nhân kỷ niệm 13 năm hai đứa từng hát chung ở trường cấp III” (Nguyễn Anh Đức - Huỳnh Mỹ Diệu); “Quen nhau từ thời sinh viên ở trọ, vừa cưới nhau được một năm, giấu gia đình đi thi.

Mà tính ra lâu lắm rồi hai đứa mới có dịp dậy thiệt sớm và đi chơi cùng nhau trong ngày chủ nhật như vầy” (Trần Đình Long - Nguyễn Thị Tuyết Minh); “Hai vợ chồng không có con và đây là lần đầu tiên hai vợ chồng hợp tác thực hiện một dự án chung cho cả hai” (Lê Bá Thông - Cao Thị Kim Dung); “Hồi vợ thi Tiếng hát mãi xanh tôi không thi vì dành sức cổ vũ cho vợ, còn Vợ chồng mình hát bắt buộc phải thi chung chứ chỗ này đâu có ai thế được” (Phạm Quốc Khánh - Mai Kim Hạnh), hay “Hai vợ chồng đều rất yêu văn nghệ. Thi để vớt vát cái tuổi 70” (Lý Quang Sang - Nguyễn Thị Thu Hà).

Tình huống hút khách không chỉ bằng giọng hát: cô gái mắc bệnh thận Thái Trân (trái) chấp nhận thương lượng, nhường đường cho Thái Sơn đi tiếp với hi vọng anh có thể giúp cô đi đến cùng đam mê ca hát. Nghệ sĩ Hoài Linh vì lẽ đó đã nhận Thái Trân làm con nuôi ngay trên sân khấu Tôi là người chiến thắng - Ảnh: L.V.P.H Các cuộc thi hát chưa được quy hoạch tốt Ông Phạm Lê Hiếu - giám đốc điều hành Công ty Đông Tây Promotion - cho biết: “Năm ngoái, Đông Tây Promotion chịu một áp lực rất lớn trong việc phải tìm ra hướng đi mới cho mình. Chúng tôi đã có những cuộc khảo sát sâu rộng và nhận được phản hồi là nhu cầu được xem các chương trình nhiều tính giải trí hơn nữa từ bạn xem đài. Và Hội ngộ danh hài ra đời. Về mặt truyền thông, chương trình này không được đánh giá cao nhưng rating lại gần như “đụng nóc” vào thời điểm đó. Từ đó, chúng tôi mạnh dạn chuyển sang xu hướng mới với các chương trình giải trí tương đối vui vẻ, hài hước, mang chất tạp kỹ như Người bí ẩn, Ơn giời, cậu đây rồi!... Thực chất, những cuộc thi tìm kiếm tài năng vẫn ăn khách nếu mới mẻ. Mới mẻ ở đây không nằm ở format chương trình mà ở chính các tài năng. Vì sao Nhân tố bí ẩn tuy là format mới đem về nhưng không thành công vang dội? Vì không có nhiều tài năng mới, không nhiều ca khúc mới có khả năng tạo “hit”, gương mặt giám khảo cũng không mới... Vì sao Thử thách cùng bước nhảy - So you think you can dance hay Giọng hát Việt nhí vẫn còn thu hút? Vì vẫn còn những tài năng, những thí sinh mà người xem chưa từng biết đến trước đó. Tuy nhiên, truyền hình thực tế, đặc biệt là những chương trình dành cho ca hát, tại VN quá nhiều. Trong một năm, chúng ta đón nhận gần như tất cả format nổi tiếng thế giới lẫn lâu năm trong nước: Vietnam Idol, X-Factor, The voice, The winner is..., Ngôi sao Việt (K-pop), Sao Mai - Điểm hẹn, Tiếng hát truyền hình... nên khán giả buộc phải ngán vì “quy hoạch” chưa hợp lý từ các nhà sản xuất”.