Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) nâng ly với Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte trong tiệc chiêu đãi cấp nhà nước tối 20-11 ở Manila - Ảnh: REUTERS

Thỏa thuận - với tên gọi chính thức "Biên bản ghi nhớ về việc hợp tác phát triển dầu khí" - là một trong 29 văn bản được ký kết trong chuyến thăm cấp nhà nước Philippines, của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 20-11. Ông Tập là nguyên thủ Trung Quốc đầu tiên đến thăm Manila trong 13 năm qua kể từ chuyến thăm của ông Hồ Cẩm Đào năm 2005. 

Thông tin về thỏa thuận khai thác dầu khí chung giữa hai nước đã từng có quan điểm đối đầu trong vấn đề tranh chấp chủ quyền Biển Đông, ngay lập tức nhận được sự chú ý của cộng đồng quốc tế. Bất chấp các ý kiến phản đối trong nước, chính quyền Manila tiếp tục giữ kín nội dung thỏa thuận.

Tuy nhiên, trong cuộc phỏng vấn với đài CNN Philippines ngày 22-11, ngoại trưởng Philippines Locsin đã mang theo một bản sao của thỏa thuận gây tranh cãi và đọc nó. Ông Locsin khẳng định những câu chữ trong "bản ghi nhớ" là do chính ông viết cho cả Philippines lẫn Trung Quốc.

"Đó là lý do tôi cần sự cho phép của Bắc Kinh nếu muốn công bố toàn văn bản ghi nhớ. Họ đã tin tưởng giao cho tôi việc soạn thảo thỏa thuận" - ngoại trưởng Philippines giải thích. Trước sự chứng kiến của ông Locsin, nhà báo Pinky Webb đã đọc đoạn mở đầu biên bản ghi nhớ.

"Nhắc lại Hiến chương Liên Hiệp Quốc, Công ước Liên Hiệp Quốc về luật biển năm 1982 (UNCLOS) và Tuyên bố về ứng xử của các bên trên Biển Đông (DOC) năm 2002,

Nhận thấy thông qua các cuộc đối thoại tích cực và hợp tác thực tế, ở đây mang ý nghĩa giữa hai chính phủ, đã tạo ra những bước tiến đáng kể và có ý nghĩa trong việc tìm kiếm các cơ hội và những phương cách hợp tác trong lĩnh vực hàng hải, đóng góp to lớn cho hòa bình, ổn định và phát triển trong khu vực.

Tất cả những câu này có ý nghĩa gì vậy, thưa ông?" - bà Webb hỏi ngoại trưởng Philippines.

"Nó có nghĩa là chúng ta đang xem xét thỏa thuận dựa trên Hiến chương Liên Hiệp Quốc, UNCLOS và DOC. Có nghĩa chúng ta nhận thức đầy đủ những hạn chế, những gì các quốc gia có thể làm và không thể làm trong khu vực này. Theo sau đó là các nguyên tắc cơ bản như tôn trọng lẫn nhau, công bằng, cùng có lợi, và tính linh hoạt" - ông Locsin trả lời.

Ngoại trưởng Philippines Locsin và người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị trong cuộc gặp ở Davao (Philippines) hồi tháng 10-2018 - Ảnh: REUTERS

Ngoại trưởng Philippines xác nhận Tổng công ty dầu khí hải dương quốc gia Trung Quốc sẽ là đơn vị chịu trách nhiệm chính, trong thỏa thuận thăm dò và khai thác dầu khí chung giữa hai nước trên Biển Đông. Một ủy ban liên chính phủ sẽ được thành lập để đàm phán về số lượng các nhóm làm việc, các thỏa thuận liên thông, kỹ thuật và thương mại sẽ được áp dụng.

"Biên bản ghi nhớ này không tạo ra các quyền hoặc nghĩa vụ theo luật quốc tế hoặc luật quốc gia. Bản chất của thông tin là ngẫu nhiên. Bất kỳ vấn đề nào khác liên quan đến bản ghi nhớ có thể được hai chính phủ cùng tham gia với ủy ban hoặc nhóm làm việc" - ngoại trưởng Philippines đọc tiếp một phần trong thỏa thuận.

Hiện vẫn chưa rõ Manila và Bắc Kinh sẽ bắt tay thăm dò, khai thác dầu khí tại khu vực nào trên Biển Đông. 

Theo cảnh báo của các chuyên gia, việc Philippines và Trung Quốc bắt tay khai thác chung có thể dẫn tới nhiều hệ lụy. Các chỉ dấu điều cho thấy khả năng cao liên doanh khai thác sẽ được tiến hành tại Bãi Cỏ Rong, nơi các dự án dầu khí của Philippines đã bị đình trệ hàng chục năm qua bởi sự phản đối của Trung Quốc.

TTO - Thứ trưởng Bộ Ngoại giao VN nhận định tình hình Biển Đông hiện nay có nguy cơ dẫn đến những sự cố nghiêm trọng, ngoài mong muốn, đe dọa hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực và thế giới.