Các cuộc phỏng vấn của Hãng tin Reuters với những cựu trợ lý, quan chức trong chính quyền vừa sụp đổ ở Syria ngày 13-12 đã hé lộ phần nào những ngày cuối cùng của ông Bashar al-Assad tại Syria.

Người thân cũng không biết kế hoạch

Theo Reuters, vị tổng thống bị lật đổ đã nói với người quản lý văn phòng tổng thống vào tối 7-12, đêm trước khi quân đối lập tiến vào thủ đô Damascus, rằng ông sẽ về nhà sau khi làm việc.

Ông cũng gọi cho cố vấn truyền thông tên Buthaina Shaaban, yêu cầu cô đến nhà ông để viết bài phát biểu. Nhưng khi đến nơi, tất cả những gì cô thấy là một căn nhà không chủ.

Một cựu trợ lý cấp cao yêu cầu không nêu tên cho biết ông al-Assad đã làm ngược lại những gì mình nói với cấp dưới. Thay vì về nhà, ông đã ra thẳng sân bay.

Theo ba trợ lý, ông al-Assad thậm chí còn không thông báo cho em trai mình, Maher, chỉ huy Sư đoàn thiết giáp số 4 tinh nhuệ, về kế hoạch rời khỏi đất nước. Một trong những người này cho biết ông Maher sau đó lái trực thăng chạy sang Iraq và đến Nga.

Hai người anh em họ bên ngoại của ông al-Assad, tên Ehab và Eyad Makhlouf, cũng bị bỏ lại khi Damascus rơi vào tay quân đối lập. 

Hai người này sau đó cố gắng chạy trốn bằng ô tô đến Lebanon nhưng bị phục kích trên đường.

Quân đối lập tuyên bố bắn chết một trong hai và làm trọng thương người còn lại nhưng chưa có thông tin chính thức xác nhận.

Nỗ lực cứu vãn tình hình bất thành

Trong những ngày cuối trên cương vị tổng thống Syria, ông al-Assad cũng giấu cấp dưới việc tình hình chiến trường đang ngày càng tệ đi.

Ông đến Nga ngày 28-11, một ngày sau khi quân đối lập tấn công thành phố Aleppo, nhưng không nhận được bất kỳ cam kết nào của Matxcơva về việc sẽ can thiệp quân sự.

Trong cuộc gặp ngày 2-12 với Ngoại trưởng Iran Abbas Araqchi tại Damascus, ông al-Assad đã thừa nhận rằng quân đội chính phủ Syria không đủ sức phản công phe đối lập. Ông không yêu cầu Iran triển khai quân đội, bởi ông hiểu sự can dự của Iran sẽ khiến Israel có động thái đáp trả quyết liệt.

Trong cuộc họp với khoảng 30 chỉ huy quân đội ngày 7-12, ông al-Assad vẫn cam đoan với họ rằng sự hỗ trợ của quân đội Nga đang trên đường đến và thúc giục các đơn vị kiên trì chiến đấu.

Song khi đồng hồ nhích sang ngày 8-12, chỉ vài giờ trước khi quân đối lập vào thủ đô, ông al-Assad lên máy bay rời Damascus. Chiếc máy bay đã bay dưới tầm quét của radar với bộ phát đáp bị tắt để không một ai theo dõi được hành trình của nó.

Chiếc máy bay sau đó hạ cánh xuống căn cứ không quân Hmeimim của Nga tại thành phố ven biển Latakia ở Syria và từ đó đến Matxcơva. Vợ cùng ba người con của ông al-Assad không có trên chuyến bay rời khỏi đất nước, bởi họ đã chờ sẵn trước đó tại Nga.

Các nỗ lực của Nga

Cũng theo các cuộc phỏng vấn của Reuters, Matxcơva không nằm trong lựa chọn đầu tiên của ông al-Assad. Ba thành viên trong đội thân tín của ông cho biết ban đầu ông muốn đến Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất khi quân đối lập đã kiểm soát được Aleppo cùng Homs và đang tiến về Damascus.

Nhưng người Ả Rập đã từ chối với lo ngại họ sẽ vấp phải những phản ứng dữ dội khi cho ông tị nạn.

Chính vào thời điểm này, người Nga đã lên tiếng. Theo một nguồn tin ngoại giao Nga giấu tên, mặc dù không muốn can thiệp quân sự vào Syria nhưng Matxcơva cũng không muốn bỏ rơi ông al-Assad.

Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov, người đến Qatar để tham dự một hội nghị quốc tế trong hai ngày 7 và 8-12, đã tìm cách đảm bảo an toàn cho ông al-Assad bằng đường ngoại giao. 

Nỗ lực này nhận được phản hồi từ Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar, những nước đã tận dụng các kênh liên lạc với nhóm Hayat Tahrir al-Sham (HTS) có ảnh hưởng trong liên quân đối lập.

Một nguồn tin an ninh phương Tây khẳng định ông Lavrov đã làm "bất cứ điều gì có thể" để đảm bảo ông al-Assad được an toàn rời đi.

Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ sau đó dàn xếp với HTS để tạo điều kiện cho ông al-Assad rời khỏi không phận Syria.

Phía Nga cũng liên hệ với các nước láng giềng với thông báo sẽ có một máy bay Nga sắp rời khỏi Syria và cần đảm bảo an toàn cho chiếc máy bay đó.

Điện Kremlin và Bộ Ngoại giao Nga từ chối bình luận về các thông tin trên Reuters, trong khi Bộ Ngoại giao Iran chưa đưa ra phản ứng.

Phe nổi dậy ở Syria đốt mộ cha của ông Assad

Phe nổi dậy đã đốt mộ của cố tổng thống Syria Hafez al-Assad - cha của ông Assad - tại quê nhà của ông ở tây bắc Syria.