Hãy sợ người biết dùng AI

TTCT - Tương lai sẽ thuộc về những ai biết vận dụng AI thuần thục nhất.

Trong khi vô số người vẫn đang bận tranh cãi về tính chính xác, độ tin cậy, các vấn đề đạo đức, bản quyền... của các ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh như ChatGPT, hay việc chúng có lấy mất việc làm của con người không, nhiều người khác đã học cách ứng dụng chúng vào công việc hằng ngày, tiết kiệm thời gian công sức mà hiệu quả rất ấn tượng.

Món quà cho nhân viên "lười"

Richie Flores, một kỹ sư phần mềm đang làm việc cho tập đoàn công nghệ quốc phòng Mỹ Northrop Grumman, tiết lộ với báo Wall Street Journal anh đã sử dụng ChatGPT để hỗ trợ công việc của mình kể từ khi công cụ này ra mắt vào tháng 11-2022.

Ngày vui ngắn chẳng tày gang, cách đây vài tuần công ty của Flores đã chặn ChatGPT với lý do họ không cho phép chia sẻ dữ liệu của công ty hoặc khách hàng ra các nền tảng bên ngoài cho đến khi những công cụ đó được kiểm tra một cách đầy đủ.

Nhưng Flores khẳng định cách anh dùng ChatGPT không tiềm ẩn nguy cơ rò rỉ dữ liệu vì anh chỉ đặt những câu hỏi mang tính khái niệm. Ví dụ, anh có thể yêu cầu ChatGPT thiết kế một hệ thống có kết nối với cơ sở dữ liệu và chatbot này sẽ giải thích từng bước để thực hiện điều đó.

Flores xem đó là chỉ dẫn mang tính tham khảo để tự viết những đoạn code của riêng mình. "Nó giống như một người cố vấn tuyệt vời, kiên nhẫn, không khó chịu khi bạn đặt nhiều câu hỏi" - Flores giải thích và cho biết sự cải thiện năng suất nhờ ChatGPT đã giúp anh hoàn thành công việc đúng hạn mà không cần làm thêm ngoài giờ hoặc vào ngày nghỉ.

Robert Bye, quản lý sản phẩm cho công ty phát triển phần mềm đồ họa Figma, cũng tích hợp AI vào quy trình làm việc hằng ngày của mình, ví dụ yêu cầu nó sắm vai một người làm công việc của anh để soạn mô tả sản phẩm dựa trên dữ kiện đầu vào.

Tùy vào câu trả lời mà Bye có thể yêu cầu ChatGPT chỉnh sửa bản nháp để giọng văn dân dã, súc tích, cảm xúc hoặc nhiệt huyết hơn. Anh chỉnh sửa lại lần cuối trước khi sử dụng nó trong thực tế. Là người mắc chứng khó đọc, Bye cho biết trước đây anh có thể mất hàng giờ cho những tác vụ cần đụng đến chữ nghĩa, trong khi ChatGPT giúp anh làm điều đó chỉ trong vài phút. "Tôi có nhiều thời gian hơn để làm những thứ mà mình giỏi, vốn không phải là ngôn ngữ viết" - anh nói.

Hơn 40% trong số gần 12.000 nhân sự tham gia một khảo sát của ứng dụng nhắn tin công sở Fishbowl hồi tháng 1-2023 cho biết họ có sử dụng ChatGPT hoặc các công cụ AI khác tại nơi làm việc. Gần 70% trong số này thừa nhận họ làm điều đó mà không báo cáo với cấp trên.

Trong một khảo sát khác vào tháng 2-2023 của trang web tuyển dụng Monster.com, một nửa trong số hơn 900 người lao động cho biết đã sử dụng ChatGPT cho các tác vụ như viết và trả lời email. Khoảng 1/4 cho biết họ sợ bị quản lý đánh giá thấp vì "đi đường tắt", nhưng trái lại nhiều người tin rằng họ sẽ được ghi nhận vì đã tìm ra cách cải thiện tốc độ làm việc.

Một tương lai "bản địa AI"

Cũng giống như việc thành thạo trình duyệt web, phần mềm xử lý văn bản hay email là những kỹ năng tin học văn phòng tiêu chuẩn trong thập niên 1990 và 2000, biết cách khai thác năng lực của những AI như ChatGPT sao cho hiệu quả nhất được dự báo sẽ là kỹ năng "ăn tiền" của thế hệ tiếp theo.

Một trong những lĩnh vực phản ứng với ChatGPT đầu tiên là ngành giáo dục, khi các trường học lo ngại sinh viên nhờ máy viết luận giúp. Giờ thì cái nhìn của các nhà giáo dục với công cụ này đã có phần cởi mở hơn, sau khi họ nhận ra sự quen thuộc với AI sẽ là một kỹ năng thiết yếu trong tương lai.

"Tôi khuyến khích tất cả sinh viên của mình sử dụng ChatGPT để làm bài tập về nhà. Chỉ có một yêu cầu duy nhất: sinh viên phải thẳng thắn với tôi về việc đó và trình bày cụ thể cách họ sử dụng nó" - GS Dan Wang của Trường kinh doanh Columbia (Mỹ) nói với Insider.

Wang cho biết theo thời gian ông đã nhận thấy sự thay đổi trong cách sinh viên sử dụng công cụ này, cụ thể là họ bắt đầu đặt cho ChatGPT những câu hỏi phức tạp hơn. Điều đó chứng tỏ các sinh viên đang sử dụng AI không đơn thuần để làm việc thay mình mà còn giúp họ đề xuất và khám phá những ý tưởng khác nhau.

Mira Murati, giám đốc công nghệ của OpenAI, cho biết công ty tin rằng ứng dụng này có thể cải thiện công tác giáo dục và cung cấp khả năng cá nhân hóa cho việc học của từng học sinh. Nhưng - cũng như Internet những năm 2000 - mọi người sẽ phải học cách tương tác với AI để có thể nhờ nó mà làm tốt việc của mình.

Hồi đầu năm, Sở Giáo dục thành phố New York cấm cửa ChatGPT tại các trường học công. Jenna Lyle, phó thư ký báo chí của sở, giải thích với Insider rằng lệnh cấm này chỉ là tạm thời. Cơ quan này đang làm việc với các giáo viên, học sinh và cộng đồng công nghệ để "xem xét cách chúng ta có thể tận dụng tốt nhất các thế mạnh và sự đổi mới của những công nghệ này để hỗ trợ tương lai của các học sinh".

Rõ ràng, nếu ChatGPT và AI không biến mất thì ta không còn lựa chọn nào khác ngoài học cách sử dụng nó để xuất phát trước người khác.

AI là công cụ, không phải ông chủ

A.T. (28 tuổi), quản lý đội ngũ tại một công ty cung cấp dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật (tech support) ở TP.HCM, cho biết cô không cấm nhân viên sử dụng ChatGPT trong công việc để hỗ trợ các tác vụ như tạo biểu mẫu email, soạn thảo bản thông báo, tham khảo giải pháp liên quan đến kỹ thuật cho khách hàng... Theo cô, dù AI đem lại nhiều lợi ích nhưng việc sử dụng nó trong công việc cần đặc biệt lưu ý để đảm bảo tuân thủ các yêu cầu liên quan đến bảo mật thông tin công ty và thông tin cá nhân khách hàng. Những thông tin này cô tuyệt đối không cho phép nhân viên đưa vào công cụ ChatGPT.

"Thật ra khi tìm kiếm trên Google thì vẫn có khả năng lộ thông tin, nên đây không phải là vấn đề mới. Một rủi ro khác là tính chính xác, nên các thông tin do AI cung cấp vẫn cần phải được kiểm duyệt lại một lần nữa bằng con người" - A.T. trả lời Tuổi Trẻ Cuối Tuần. Theo cô, một mối quan tâm lớn khác của cấp quản lý là việc phụ thuộc vào ChatGPT có thể mang lại tác dụng ngược và khiến nhân viên trở nên lười tìm tòi, đào sâu chuyên môn, từ đó làm giảm tính cạnh tranh của bản thân. "Khi mà ai cũng có thể dùng AI, nếu trình độ của bản thân cũng chỉ ở ngang tầm AI thì rất dễ bị thay thế" - cô nhận xét.

Sợ dao không bằng sợ kẻ cầm dao

Suy nghĩ ý tưởng và lập kế hoạch là những ví dụ điển hình về các công việc Conor Grennan phải làm trong vai trò trưởng khoa tại Trường kinh doanh Stern của Đại học New York mà AI có thể thực hiện thay ông hoàn toàn hoặc ít nhất một phần.

Nhưng thay vì cảm thấy lo sợ vì bản thân có thể bị thay thế bởi AI, Grennan là người ủng hộ mạnh mẽ công nghệ này và tin tưởng vào tiềm năng giúp con người làm việc tốt hơn của nó.

Ngoài việc nhờ AI làm những công việc "tay chân" như đọc email và chắt lọc thông tin quan trọng cần ông hành động, Grennan thích dùng nó như một công cụ hữu ích cho việc nghiên cứu, suy nghĩ ý tưởng và học hỏi những kiến thức mới.

Grennan cho rằng giao tiếp với AI - bao gồm đặt câu hỏi sao cho thông minh và tinh chỉnh câu trả lời của AI bằng những yêu cầu sau đó - giúp ông suy nghĩ sáng tạo hơn, khơi dậy cảm giác tò mò, sau hết là giúp cải thiện chất lượng công việc và cuộc sống.

Mặc kệ những cảnh báo về viễn cảnh AI cướp đi công việc của con người, Grennan và nhiều người khác đang sử dụng công nghệ này để tự giải phóng mình khỏi các công việc tốn nhiều thời gian và lặp đi lặp lại để có không gian khai phá năng lực sáng tạo và trau dồi kỹ năng chuyên môn. "Trong khi một số người nhìn thấy mối đe dọa, họ lại nhìn thấy ở nó cơ hội" - tác giả Rani Molla viết cho Vox.

Nhiều người hy vọng việc thành thạo các công cụ AI, cộng với những kỹ năng mà chỉ con người mới có, sẽ cho phép họ tiếp tục làm việc ngay cả khi AI ngày càng trở nên thông minh hơn.

Có lý do để tin rằng dù công nghệ mới có thể làm xáo trộn cách ta làm việc trong thời gian đầu, cuối cùng nó sẽ dẫn đến nhiều cơ hội công việc mới tốt hơn cho tất cả. Chẳng phải máy tính cá nhân và Internet không hề khiến dân văn phòng thất nghiệp như người ta từng lo sợ, mà trái lại khiến công việc văn phòng trở nên bớt thủ công hơn đó sao?

Kỹ sư học máy Santiago Valdarrama tóm gọn điều này trong một dòng tweet: "AI sẽ không thay thế bạn, mà một người biết sử dụng AI sẽ làm điều đó".

Những lo ngại chưa lời giải

Trong khi nhiều nhân viên hăm hở tìm đến AI để tối ưu hiệu suất làm việc, cấp quản lý dường như vẫn còn thận trọng và dè dặt vì những lo ngại hiện hữu.

Nhiều nhà tuyển dụng lo ngại việc sử dụng AI sẽ làm mất "tính người" trong các giao tiếp công sở, đặc biệt là vào những thời điểm mà điều đó cần thiết nhất, theo Wall Street Journal.

Mới đây, hai cán bộ của Đại học Vanderbilt (Mỹ) đã bị cho thôi giữ chức vụ sau khi họ sử dụng ChatGPT để soạn email gửi sinh viên sau một vụ xả súng hàng loạt ở một đại học khác. Việc một số nhà quản lý sử dụng AI để viết báo cáo đánh giá nhân viên cũng tiềm ẩn rủi ro thiếu công bằng do thiên kiến cố hữu của thuật toán, theo ông Ben Jackson, người sáng lập công ty chiến lược văn hóa Hear Me Out.

Các nhân viên có thể cảm thấy bất an nếu phản hồi do AI tạo ra trở thành một yếu tố quyết định ai được thăng chức hay bị sa thải. "Thật dễ để thấy được lợi ích của việc sử dụng một công nghệ như AI tạo sinh khi bạn là người tiết kiệm thời gian bằng cách sử dụng nó. Và chuyện bỏ qua những rủi ro tiềm ẩn cũng dễ dàng hơn" - Jackson nói với Wall Street Journal.