Phóng to

Từ trái sang: các ông Triệu Quốc Mạnh, Nguyễn Hữu Hạnh, Nguyễn Hữu Có và nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu trong buổi họp báo sáng 25-3-2005 - Ảnh: T.T.D.

TT - Ba tướng lĩnh của chế độ Sài Gòn trước năm 1975 Nguyễn Hữu Có, Nguyễn Hữu Hạnh và Triệu Quốc Mạnh cùng với nhà nghiên cứu lịch sử Nguyễn Đình Đầu đã có cuộc tiếp xúc với các nhà báo nước ngoài tại Sở Ngoại vụ TP.HCM hôm qua.

Các nhà báo đã đặt nhiều câu hỏi với bốn nhân vật trên xoay quanh những thời khắc cuối cùng của ngày 30-4-1975, quá trình học tập cải tạo, cuộc sống trong 30 năm qua và những suy nghĩ về thời đại.

Ông Nguyễn Hữu Hạnh, nguyên chuẩn tướng, phụ tá tổng tham mưu trưởng quân đội Sài Gòn của chính quyền VN Cộng hòa, kể lại: khi ông Dương Văn Minh được quân giải phóng yêu cầu đến đài phát thanh để đọc tuyên bố đầu hàng vô điều kiện, ông Hạnh và những người khác vẫn tiếp tục ở lại trong dinh Độc Lập cho đến tối ngày 2-5.

Trước đó, chiều 30-4 đại tá Sáu Trí (tình báo của quân đội cách mạng) đã vào nói chuyện với mọi người trong dinh và mọi người đã được trấn an. "Khi ấy tôi cảm thấy yên lòng vì đất nước thống nhất, thái bình" - ông Hạnh nói. Sau khi làm việc với tướng Trần Văn Trà trong dinh, ông Hạnh đã được quân cách mạng chở về nhà. Nhà báo Mỹ David Lamb mở đầu phần phỏng vấn với thắc mắc các tướng lĩnh đã làm gì sau ngày 30-4-1975 và họ có bị đưa đi cải tạo hay không. Ông Nguyễn Hữu Có, nguyên thiếu tướng, tổng trưởng quốc phòng chế độ Sài Gòn, cho biết ông được đưa ra miền Bắc bằng máy bay và cùng học cải tạo với khoảng 25 tướng lĩnh khác.

12 năm sau, ông về TP.HCM và sống cùng gia đình. Ông cho biết cuộc sống lúc đầu vất vả và vợ ông làm nghề đan len để có tiền nuôi cả gia đình. Ông nói gia đình ông theo đạo Tin lành và đều được tự do đi lễ. Ông cũng được tự do sang Mỹ mỗi năm để thăm vợ con. Đến nay ông đã 81 tuổi và mỗi ngày đều ra bên ngoài tập thể dục nên cảm thấy rất khỏe mạnh, hài lòng với cuộc sống và "cả gia đình đều hạnh phúc".

Câu trả lời này gần như cũng làm thỏa mãn cho nhà báo Việt Tiến từ Canada khi ông thắc mắc vì sao hai ông Triệu Quốc Mạnh (nguyên chuẩn tướng, chỉ huy trưởng Cảnh sát quốc gia Sài Gòn - Gia Định) và ông Nguyễn Hữu Có sau khi cải tạo lại không qua Mỹ định cư.

Ông Có nói ông từng có ý định này. Tuy nhiên lãnh sự Mỹ cho biết chỉ có thể giải quyết cho ông và vợ đi trước, năm năm sau đó ông mới được bảo lãnh những thành viên khác trong gia đình gần 25 người của ông. Ông đã quyết định ở lại để chăm sóc các con. Trong khi đó, ông Triệu Quốc Mạnh cho biết không hề bị đưa đi học tập cải tạo mà chỉ tham gia các buổi học chính trị ba ngày một lần. Ông ở nhà "làm một công dân bình thường". Ông nói trước ngày đất nước mở cửa, cuộc sống của ông và nhiều người khác khá vất vả (ông vẫn nhớ ông và con cái phải mặc áo rách).

Nhưng sau ngày đất nước đổi mới, cuộc sống được nâng cao lên. Ông cho biết hiện nay ông đang tự do hành nghề luật sư. Về tư tưởng yêu nước, ông nói chỉ có một loại người yêu nước, và "những ai nghĩ rằng cần trông cậy vào lực lượng nước ngoài thì đó không phải là những người yêu nước đích thực".Ông Nguyễn Hữu Hạnh nhân tiện cho biết ông thấy lối sống ở Mỹ rất khác với VN nên đã quyết định không ra đi. Ông nói mình nhận thấy đất nước cần có những người của "phía kia" để đối thoại, làm gạch nối với chính quyền mới và làm cho đất nước hòa hợp, nên ông quyết ở lại VN cùng gia đình.

Ông Hạnh cho biết không bị đưa đi cải tạo mà chỉ tham dự các lớp triết học Mác - Lênin và về Đảng Cộng sản VN trong 18 tháng. Ông cũng được tham gia Mặt trận Tổ quốc TP.HCM và trung ương. Các con ông đều được học tới nơi tới chốn và đi làm nên đời sống ổn định. Ông Nguyễn Đình Đầu - nhà nghiên cứu sử học, đại diện cho thành phần thứ ba trong giai đoạn thực hiện Hiệp định Paris - nhấn mạnh đến "thành phần thứ ba" không thuộc chế độ cũ cũng như không thuộc chế độ cách mạng. Ông nói giai đoạn sau ngày 30-4-1975, những người này cũng tương đối khó khăn, "ít được nhắc tới".

Tuy nhiên sau đó những người này, trong đó có tầng lớp trí thức, cũng đã dần trở lại với công việc của mình. Ông khoe đến nay đã 85 tuổi nhưng năm nào cũng viết được một quyển sách, hằng tháng đều có bài trên tờ Công Giáo và Dân Tộc. Ông nói cứ mỗi năm cuộc sống nhìn chung "càng đỡ hơn, sống được và vui vẻ". Nữ phóng viên Margie Mason của Hãng tin AP hỏi các ông nhận định như thế nào về mối quan hệ giữa VN và Mỹ. Ông Nguyễn Hữu Hạnh cho rằng Mỹ nên công nhận sai lầm trong cuộc chiến tranh VN và không nên nghĩ mình là nước lớn thì muốn thế nào cũng được.

Ông nói Mỹ nên trân trọng mối quan hệ hữu nghị với các nước vì đây chính là điều quan trọng nhất giữa những nước lớn cũng như nước nhỏ. Về quan hệ Việt - Mỹ, ông nói rất cần thiết thúc đẩy quan hệ, nhất là về thương mại.Ông Nguyễn Hữu Có cho biết đã đọc qua tập hồi ký của cựu bộ trưởng quốc phòng Mỹ McNamara và thấy ông này đã thừa nhận sai lầm khi đưa quân sang VN. Ông Có cho rằng Chính phủ Mỹ cũng phải có hành động tương tự và thừa nhận gây ra lỗi lầm trong cuộc chiến VN.

Phóng to Ông Nguyễn Hữu Hạnh trả lời phỏng vấn của Hãng tin Reuters và các phóng viên trong nước và nước ngoài - Ảnh: T.T.D. Ông Nguyễn Hữu Hạnh cho biết ông chỉ giữ chức 21 giờ cùng với chế độ của tổng thống Dương Văn Minh từ 12g ngày 29-4-1975. "Tôi là một người yêu nước" - ông nói, khi làm nhiệm vụ ông chỉ nghĩ làm thế nào để VN có hòa bình và hòa hợp dân tộc. Ông rất tâm đắc câu nói của tướng Trần Văn Trà với ông Dương Văn Minh: "Giữa chúng ta không có kẻ thua người thắng mà chính là dân tộc VN thắng đế quốc Mỹ". Ông Hạnh cho biết nhiều người hỏi ông tại sao quân đội Sài Gòn thua nhanh như vậy mặc dù được huấn luyện và trang bị tốt. Theo ông, cần phải hiểu rõ là Mỹ và ông Thiệu đã thua ngay từ Hiệp định Paris nhưng ông Thiệu cứ nghĩ là "mình thắng với những lá phiếu giả mạo".