Tàu chiến Mỹ di chuyển trên biển Đông trong một cuộc tập trận với Singapore hồi tháng 7 - Ảnh: Navy Times

Theo trang Navy Times, các quan chức quân sự Mỹ cho biết hải quân nước này có thể lập tức đưa tàu chiến đến áp sát các đảo nhân tạo bất hợp pháp do Trung Quốc xây tại quần đảo Trường Sa của Việt Nam chỉ trong vài ngày tới.

Tuy nhiên hải quân vẫn còn đang chờ tín hiệu đèn xanh từ chính quyền Tổng thống Barack Obama. Trên thực tế, Mỹ đã có kế hoạch đưa tàu chiến đến gần các đảo nhân tạo bất hợp pháp từ hồi tháng 5. Tuy nhiên đến thời điểm này các quan chức hải quân Mỹ mới tin tưởng chính quyền Obama quyết tâm hành động.

Trước câu hỏi của các phóng viên, mới đây người phát ngôn Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ (NSC) nhắc lại tuyên bố của ông Obama: “Mỹ có lợi ích trong việc đảm bảo các nguyên tắc tự do hàng hải và tự do thương mại cơ bản”.

Người phát ngôn Văn phòng Bộ trưởng Quốc phòng cũng nhắc lại lời của Bộ trưởng Ashton Carter: “Nước Mỹ sẽ cử tàu và máy bay tới bất kỳ khu vực nào mà luật pháp quốc tế cho phép”.

Thông tin mới này xuất hiện ngay sau khi đô đốc Scott Swift, tư lệnh Hạm đội Thái BÌnh Dương Mỹ, chỉ trích “một số quốc gia coi tự do hàng hải là thứ có thể chiếm đoạt, có thể phá hủy, có thể định nghĩa lại bằng luật trong nước hoặc bằng cách diễn giải luật pháp quốc tế theo ý mình”.

Ông Swift chỉ trích “một số quốc gia” này “hạn chế tự do hàng hải và đòi chủ quyền theo cách không phù hợp với Công ước Luật biển Liên HIệp Quốc“. Giới quan sát nhận định đây rõ ràng là lời ông Swift chỉ trích Trung Quốc.

Hồi tháng 9, Hạ nghị sĩ Randy Forbes, thành viên Ủy ban Quân vụ Hạ viện Mỹ, gửi lá thư có chữ ký của 29 nghị sĩ, mô tả hành vi xây đảo nhân tạo của Trung Quốc là mối đe dọa đối với tự do hàng hải và trật tự hòa bình của quốc tế.  

“Để ngăn chặn hành vi này và đảm bảo ổn định không tiếp tục bị xói mòn trong khu vực, Mỹ cần khẳng định rõ cam kết bảo vệ tự do hàng hải trên biển Đông” - lá thư viết. Các nghị sĩ yêu cầu quân đội Mỹ triển khai máy bay và tàu chiến áp sát các đảo nhân tạo trái phép.

Navy Times dẫn lời nhà phân tích Bryan Clark của Trung tâm Đánh giá ngân sách và chiến lược (CSBA) cho biết việc hoạt động trong vùng 12 hải lý là cách hải quân Mỹ thường thực hiện để khẳng định quyền tự do hàng hải theo luật pháp quốc tế.

“Nếu chúng ta hành xử như thể Trung Quốc có quyền hợp pháp hạn chế đi lại trong vùng 12 hải lý thì có nghĩa là Mỹ gián tiếp thừa nhận đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc là hợp pháp“ - chuyên gia Clark giải thích quyết định triển khai tàu và máy bay của hải quân Mỹ.