Huy chương Fields được trao cho hai, ba hoặc bốn nhà toán học dưới 40 tuổi tại các đại hội toán học quốc tế của Liên minh Toán học quốc tế (IMU), diễn ra bốn năm một lần và được tổ chức ở nhiều nơi trên thế giới.

Tên của giải thưởng này được đặt theo nhà toán học người Canada John Charles Fields, nhằm vinh danh ông.

Huy chương Fields là một trong những giải thưởng cao quý nhất đối với một nhà toán học. Dù có nhiều khác biệt về tần suất trao giải, số lượng giải thưởng, giới hạn độ tuổi và tiêu chí trao giải, nhưng huy chương Fields vẫn được giới toán học ví von như Nobel Toán học cho người trẻ.

Người đầu tiên nhận giải thưởng này là nhà toán học người Phần Lan Lars Ahlfors, và nhà toán học người Mỹ Jesse Douglas vào năm 1936.

Kể từ năm 1950, giải thưởng toán học này được trao định kỳ bốn năm một lần nhằm ghi nhận thành quả, tài năng và hỗ trợ của các nghiên cứu toán học trẻ tuổi trên thế giới.

Giáo sư Ngô Bảo Châu là người Việt Nam đầu tiên giành được giải thưởng danh giá trên vào năm 2010, ở tuổi 38, với công trình chứng minh bổ đề cơ bản cho các dạng tự đẳng cấu do Robert Langlands và Diana Shelstad phỏng đoán.

Tính đến lần trao giải năm 2022, đã có 64 nhà toán học được trao huy chương Fields. Tuy nhiên trong đó chỉ có hai người phụ nữ.

Năm 2014, nhà toán học người Iran Maryam Mirzakhani đã trở thành người phụ nữ đầu tiên, và cũng là người Iran đầu tiên, nhận huy chương Fields

Bà Mirzakhani sinh năm 1977 tại thủ đô Tehran, Iran. Bà lấy bằng tiến sĩ toán học tại Đại học Harvard vào năm 2004, và giảng dạy tại Đại học Princeton trước khi về Stanford làm giáo sư toán học vào năm 2008.

Các công trình nghiên cứu của bà bao gồm lý thuyết Teichmüller, hình học hyperbolic, lý thuyết ergodic và hình học symplectic. Ngày 15-7-2017, bà qua đời vì bệnh ung thư vú ở tuổi 40.

Đến năm 2022, nhà toán học người Ukraine Maryna Viazovska trở thành người phụ nữ thứ hai và là người Ukraine đầu tiên giành được huy chương Fields.

Sinh năm 1984 tại thủ đô Kiev, Ukraine, bà Viazovska giành huy chương Fields cho công trình đóng gói hình cầu (sphere packing), một vấn đề đã làm nản lòng nhiều nhà toán học trong hàng trăm năm qua. Về cơ bản, công trình liên quan đến việc làm thế nào để có thể sắp xếp các hình cầu vào trong một container theo cách ít chiếm không gian nhất.

Bà tốt nghiệp Đại học Quốc gia Taras Shevchenko ở Kiev trước khi lấy bằng thạc sĩ tại Đại học Kaiserslautern và bằng tiến sĩ tại Đại học Bonn, đều ở Đức. Hiện bà đang là giáo sư tại Viện Công nghệ liên bang Thụy Sĩ ở thành phố Lausanne.

Tại lễ trao giải huy chương Fields ở thủ đô Helsinki, Phần Lan hồi năm 2022, bà Viazovska cho biết bà thấy rất buồn khi mới chỉ là người phụ nữ thứ hai nhận giải thưởng danh giá này, và bà hy vọng điều này sẽ thay đổi trong tương lai.

Nữ giáo sư Ukraine đoạt 'Nobel toán học' Fields

TTO - Ngày 5-7, nhà toán học người Ukraine Maryna Viazovska nhận Huân chương Fields, giải thưởng toán học cao quý nhất thế giới, tại Phần Lan.