Một lá phổi xanh Lung Ngọc Hoàng - Ảnh: CHÍ CÔNG

Đến đây, chúng tôi hỏi thăm đội "Hai lúa" gồm 22 người ở xã Phương Bình, huyện Phụng Hiệp đang miệt mài giữ rừng, ai cũng vui vẻ chỉ tận đường.

Giữ rừng kiểu nông dân

10h sáng, trời oi bức. Anh Y, cán bộ khu bảo tồn, lái vỏ lãi chở chúng tôi luồn qua nhiều con kênh hẹp để đến giữa tim rừng - nơi có những "Hai lúa" túc trực canh giữ. Vừa đến gần, ngoài tiếng chim rừng chao chát, chúng tôi đã nghe giọng nói cười rôm rả vang cả khu rừng.

"Hai lúa" Dương Kha Ly, trạc ngoài 50 tuổi, nước da đen sạm vì nắng gió, cười rổn rảng: "Chỉ nghe chim rừng inh ỏi là tụi tui biết có người đến rồi. Thì ra mấy chú".

Ông Ly là một trong những "lính canh" rừng cố cựu của khu bảo tồn. Nghe chúng tôi hỏi chuyện, ông hứng thú kể liền một lèo là trước đây chứng kiến kiểm lâm vây bắt kẻ lạ đột nhập vào rừng, ông hay giúp đỡ. Năm 2014, nghe khu bảo tồn có nhu cầu tìm cộng tác viên, ông xăng xái tình nguyện ngay.

Rồi hơn 4 năm trôi qua, ông Ly và anh em miệt mài bảo vệ rừng như chính ngôi nhà mình. Mỗi ngày, cứ 5h sáng, ông lục đục chuẩn bị cơm, nước mang theo. Vào rừng, phương tiện đi lại của ông chủ yếu là vỏ lãi. 

Đồng thời, ông với mọi người dùng kinh nghiệm bản thân để bảo vệ từng khu riêng biệt. Cụ thể, mùa khô thì ông thường xuyên bơi vỏ lãi dưới kênh để tăng cường kiểm tra. Mùa mưa, ông dùng mẹo vặt lấy cỏ mọc ven bờ hay bẻ cây sậy để làm dấu chắn ngang đường mòn. Thấy chúng mất dấu là ông biết có kẻ lạ lẻn vào rừng.

"Khi phát hiện, tôi điện thoại tập hợp anh em chặn các lối thoát trong rừng rồi vây bắt. Ngoài đê bao, chúng tôi có thêm một lực lượng nhỏ chừng vài người chạy xe rảo rảo đón đầu" - ông Ly kể.

Góp thêm chuyện, anh Y tâm sự: "Mấy chú nông dân có sáng kiến bảo vệ rừng rất độc đáo và phối hợp với nhau chặt chẽ. Hôm Tết Kỷ Hợi 2019, tui nhận tin báo có kẻ lạ lẻn vào rừng, liền cùng các chú vây bắt 3 trường hợp đốt ong và bắt cá. Nhưng họ nghèo, tụi tui chỉ nhắc nhở rồi cho về. Thời gian qua, sản vật trong rừng được bảo vệ, số người xâm nhập trái phép ít hẳn. Tôi ước tính giảm hơn 70% so với trước".

"Bà con làm rất tốt công việc dù không được hỗ trợ gì. Để tạo điều kiện, chúng tôi xin ý kiến UBND tỉnh đồng ý cho anh em gác kèo ong ở khu phục hồi sinh thái nhưng tuyệt đối không khai thác sản vật và dùng lửa đốt ong. Chúng tôi mong muốn bà con vừa có thêm thu nhập, trang trải cuộc sống gia đình vừa yên tâm bảo vệ rừng" - ông Lư Xuân Hội, giám đốc khu bảo tồn thiên nhiên Lung Ngọc Hoàng, chia sẻ thân tình.

Vừa giữ rừng, anh Trường vừa khai thác mật ong rừng tự nhiên - Ảnh: CHÍ CÔNG

Hiện nay, khu phục hồi sinh thái cũng là vùng lý tưởng để các loài động thực vật phát triển, trong đó có ong rừng. Nói về nghề gác kèo ong rừng lấy mật, anh Nguyễn Văn Trường, một thành viên trong đội "Hai lúa" tình nguyện giữ rừng, chia sẻ: "Gác kèo ong lấy mật, chúng tôi làm tự nhiên, không dùng lửa để tuyệt đối bảo vệ rừng. Ong về kết tổ khu ai quản thì người đó giữ. Nhiệm vụ giữ rừng là trên hết"...

Đến nay, anh Trường gác kèo ong được 2 năm và sở hữu "khối tài sản" kha khá với hơn 20 tổ ong rừng. Sau tết, bông tràm ở cánh rừng nở rộ cũng là lúc anh bắt đầu chuẩn bị để thu hoạch mật ong. Mỗi tháng, anh đều đặn đi lấy một lần. Mỗi lần, anh chọn khoảng 2-3 tổ và mỗi tổ có thể thu về sản lượng tầm khoảng 3-6 lít mật nguyên chất tự nhiên. Giá khoảng 500.000 đồng/lít, tính chi li anh cũng kiếm được gần 40 triệu đồng mỗi mùa bông tràm nở. "Ở quê, số tiền đó kết hợp với vợ tôi đi làm mướn thêm thì cuộc sống cũng ổn định, mình yên tâm bảo vệ rừng".

Các nông dân giữ rừng Lung Ngọc Hoàng - Ảnh: CHÍ CÔNG

Lá phổi xanh của miền Tây

Nằm phía tây sông Hậu, khu bảo tồn thiên nhiên Lung Ngọc Hoàng là nơi hội tụ nhiều sản vật và vẫn còn đậm nét hoang sơ. Ngoài rừng quốc gia Vồ Dơi (Cà Mau), vườn quốc gia Tràm Chim (Đồng Tháp) và rừng quốc gia U Minh Thượng (Kiên Giang) thì khu bảo tồn Lung Ngọc Hoàng cũng là "lá phổi xanh" của Đồng bằng sông Cửu Long với diện tích rừng nguyên sinh rộng 2.800ha, bảo tồn đa dạng hệ sinh thái độc đáo.

Giám đốc khu bảo tồn Lư Xuân Hội cho biết hiện xung quanh khu có gần 800 hộ dân sinh sống với không ít hộ nghèo, cận nghèo, nên khó tránh việc người dân vào rừng khai thác sản vật trái phép, phá hủy môi trường sinh thái tự nhiên. Đặc biệt, họ vô tình cũng có thể là một trong những tác nhân gây cháy rừng.

Vì thế, bên cạnh việc chủ động khai thông kênh rạch và tuần tra nghiêm ngặt của lực lượng kiểm lâm chuyên trách thì giải pháp "nhất cử lưỡng tiện" là kết hợp với 22 hộ dân địa phương để phân vùng quản lý khu phục hồi sinh thái, bảo vệ sản vật và đề phòng cháy rừng.

"Ở đây, bà con bảo vệ rừng rất giữ chữ tín. Tôi đặc biệt ấn tượng và nể họ ở tâm huyết bảo vệ sản vật và màu xanh của rừng. Hằng năm chúng tôi cũng tổng kết và khen tặng những cá nhân có thành tích nổi bật. Về lâu về dài bà con tiếp tục làm hiệu quả, tôi sẽ đề xuất lên UBND tỉnh khen tặng và tìm giải pháp hỗ trợ để họ yên tâm chung tay giữ lá phổi xanh của đồng bằng" - ông Hội tâm sự thân tình.

TTO - Ở Gia Lai, khu vực huyện Krông Pa là nơi còn lại khá dày cây rừng nguyên sinh. Ở đây, chuyện kiểm lâm bị lâm tặc nhắn tin dọa giết, đòi hành hung, hãm hại người thân là chuyện xảy ra rất thường xuyên.