Hà Lan: "Cơn ác mộng" hay "làn gió đổi thay" ở châu Âu?

NYT nhấn mạnh chiến thắng của Đảng Tự do do ông Geert Wilders lãnh đạo sẽ "nối dài chuỗi thành công của các đảng cực hữu ở Bắc Âu".

Chiến thắng thuyết phục của Đảng Tự do thật bất ngờ, vì ngay trước ngày bầu cử, cơ hội chiến thắng của cả ba thế lực chính ở Hà Lan được coi là ngang nhau. Đảng Tự do đã nhận được sự ủng hộ tích cực trong tuần cuối cùng trước bầu cử nhờ chiến thuật tranh cử của Wilders. Ông nhấn vào các chủ đề được quan tâm nhất hiện nay ở Hà Lan là di cư và người tị nạn, chăm sóc sức khỏe và bảo trợ xã hội.

Hà Lan đã phải bầu cử Quốc hội trước thời hạn sau khi Thủ tướng Rutte tuyên bố từ chức vào tháng 7-2023 do cuộc khủng hoảng di cư mà nội các của ông không giải quyết được. Đảng Tự do của Wilders gây sốc khi nhận được 37/150 ghế, tăng hơn gấp đôi kết quả năm 2021 (17 ghế). Trên truyền thông phương Tây, Wilders thường được gọi là "Donald Trump của Hà Lan" - một phần do sự giống nhau về kiểu tóc, như Le Monde viết, nhưng chủ yếu là do quan điểm chống nhập cư.

Năm 2016, một tòa án Hà Lan đã cáo buộc Wilders phân biệt đối xử và kích động hận thù do những tuyên bố của ông chống lại những người di cư Morocco (ông gọi họ là "lũ cặn bã"). Năm 2020, tòa tuyên Wilders phạm tội xúc phạm người Morocco, nhưng ông không bị trừng phạt vì tòa cho rằng Wilders, người đã sống 10 năm dưới sự giám sát của cảnh sát, "đã phải trả giá đắt cho hành động của mình".

Với một trong những bài phát biểu cuối cùng tại cuộc tranh luận trước thềm bầu cử 2023, Wilders đã kêu gọi đóng cửa biên giới với người xin tị nạn. BBC cho biết: năm 2022, số người di cư đến Hà Lan đã tăng hơn gấp đôi, vượt quá 220.000, một phần là do người tị nạn Ukraine. Vấn đề trầm trọng hơn khi đất nước hiện đang thiếu khoảng 390.000 ngôi nhà.

Ngoài việc tuyên bố gay gắt về người di cư, Wilders còn lên tiếng chống lại người theo đạo Hồi. Năm 2016, trong cương lĩnh tranh cử, ông từng kêu gọi "đảo ngược quá trình Hồi giáo hóa" ở Hà Lan - đóng cửa nhà thờ và trường học Hồi giáo, cũng như cấm kinh Koran. Nhưng gần đến cuộc bầu cử, Wilders đã giảm bớt luận điệu đó. "Tôi hiểu rất rõ rằng các đảng [khác] không muốn nắm chính quyền với một đảng muốn có các biện pháp vi hiến. Chúng tôi sẽ không nói về các nhà thờ Hồi giáo, kinh Koran và các trường học Hồi giáo".

Về quan điểm đối ngoại, Wilders là người công khai theo chủ nghĩa hoài nghi châu Âu, từ lâu ủng hộ việc giành lại quyền kiểm soát biên giới đất nước, cắt giảm nhập cư, chấm dứt tự do di chuyển lao động, giảm ngân sách đóng góp và phủ quyết bất kỳ sự mở rộng thêm nào của EU. Politico gọi Wilders là "cơn ác mộng tồi tệ nhất của EU" vì ý tưởng trưng cầu ý dân về việc Hà Lan rời khỏi EU, hay Nexit.

Hiện để tranh cử chức thủ tướng với tư cách lãnh đạo đảng giành được đa số ghế trong Quốc hội, Wilders cần lập chính phủ liên minh có ít nhất 76 ghế. Điều này xem ra không đơn giản, khi Frans Timmermann, lãnh đạo liên minh đảng Xanh và cánh tả (đứng thứ hai trong cuộc bầu cử với 25 ghế), nói sẽ không tham gia bất kỳ liên minh nào với Đảng Tự do. Đảng Nhân dân vì tự do và dân chủ của cựu thủ tướng Rutte (24 ghế) cũng bác bỏ ý tưởng hợp tác với Wilders, Đảng Hợp đồng xã hội mới theo đường lối trung dung của Peter Omtzig (20 ghế) cũng tuyên bố không gia nhập liên minh. Nhưng như ông Wilders nói sau khi thắng cử: "Đã đến lúc không thể coi thường Đảng Tự do. Chúng tôi sẽ lãnh đạo".■