Google... bóng dáng người quá cố

 

Nhiều người đã chia sẻ trên mạng xã hội câu chuyện thành công của họ, khi lần theo dấu vết người thân, bạn bè và thậm chí cả thú cưng quá cố của mình nhờ vào các hình ảnh do công nghệ Street View của Google ghi lại và cung cấp.

Tính năng phụ nằm ngoài dự đoán 

Kể từ khi Street View được ra mắt lần đầu tiên ở Mỹ vào năm 2007, người dùng đã định vị được đủ thứ trên đó. Đây là một tính năng đặc biệt trên Google Maps và Google Earth, kết hợp các hình ảnh chụp toàn cảnh lại với nhau để tái tạo ra bản sao kỹ thuật số của không gian trong thế giới thực để người dùng khám phá trực tuyến. Người xem có thể nhìn được nhiều góc độ khác nhau của cùng một vị trí nhờ vào những hình ảnh chân thực do các camera của Google chụp lại.

Cuối năm 2019, Google đã tuyên bố những chiếc xe “săn ảnh” dạo khắp phố phường đô thị và thậm chí cả nhiều vùng thôn quê của mình đã đi được hơn 10 triệu dặm - gần gấp 400 lần chu vi Trái đất. Gã khổng lồ công nghệ cho biết ý tưởng về Street View ban đầu chỉ là một dự án phụ, một phần của mục tiêu lập bản đồ toàn bộ thế giới, ngay cả những phần khó chạm đến nhất trên quả địa cầu.

Mỗi chiếc trong đội xe Street View được trang bị 9 camera, ghi lại hình ảnh độ nét cao từ mọi điểm thuận lợi có thể. Đối với những địa hình không thuận tiện cho xe cộ, họ sử dụng một chiếc balô gắn camera được chở bằng thuyền, cừu, lạc đà hoặc thậm chí là quân do thám để thu thập ảnh chất lượng cao từ nhiều góc độ.

Quá trình này kéo dài và tẻ nhạt nhưng đã tạo ra một số hình ảnh quý báu từ khắp nơi trên thế giới, có khi là một con lạc đà không bướu đâu đó ở Peru, những đàn bò trong một thị trấn nhỏ ở Ấn Độ hay cả những trận bão cát trong sa mạc.

Nhưng cái mà người ta đang tìm kiếm trên Street View lại là những thứ bình dị nhất - một con đường hay góc phố, một mái nhà, một quán cà phê, nơi mà người thân yêu đã khuất của họ tình cờ lọt vào ống kính.

Nơi thời gian dừng lại

Người ta phát hiện ra rằng nếu ngược về quá khứ (bằng cách kéo thanh thời gian lưu trữ trên Street View) đủ lâu, và nếu may mắn, họ có thể tìm được một bóng hình thân quen còn lưu lại trong những ảnh chụp của Google.

Trong những năm gần đây, ngày càng nhiều người tìm thấy hình ảnh của người thân hoặc bạn bè quá cố khi đang dùng Google Maps. Một số người thì chủ động tìm kiếm sau khi đọc những chia sẻ trên mạng xã hội.

Nổi bật nhất trong tháng 6 vừa qua có lẽ là một dòng tweet của nhà văn Sherri Turner hiện sống tại Vương quốc Anh. Cô đã nhận được hàng chục nghìn lượt thích trên Twitter, thu hút sự chú ý không chỉ từ những người dùng Twitter khác mà còn cả các phương tiện truyền thông lớn. Turner cho biết mẹ cô đã qua đời được 4 năm và cô muốn xem ngôi nhà nơi bà từng sống bây giờ trông ra sao nên đã bật chức năng “du hành thời gian” trong Street View.

Hình ảnh lưu trên hệ thống cho thấy lần cuối camera chụp hình ngôi nhà này là vào năm 2009. Trong nhà đang sáng đèn, chắc là mẹ cô đã về. Cô chia sẻ cảm xúc: “Xem ảnh trên này có cảm giác như mình tình cờ nhìn thấy hơn là đang tự gượng ép sắp đặt mọi thứ xảy ra”. Các tweet tương tự đã trở thành chủ đề bàn tán, tạo cảm hứng cho nhiều người chia sẻ những câu chuyện tìm kiếm người thân đã khuất của họ trên Google Maps.

 

Paula Sullivan, 23 tuổi, hiện đang sống tại Florida (Mỹ), tình cờ lướt qua một bài đăng Twitter của một cô gái nhìn thấy bà trên Google Street View vào tháng 1-2020 và quyết định thử vận may của mình.

“Tôi mò mẫm trên Street View từ mọi góc độ và cuối cùng tôi thấy bố tôi đang bước ra khỏi nhà. Khoảnh khắc đó trong tôi buồn vui lẫn lộn, hình ảnh khiến tôi hạnh phúc nhưng cũng rất bồi hồi xúc động. Tôi đã chụp ảnh màn hình và sẽ luôn lưu giữ bức ảnh đó” - Sullivan chia sẻ với tạp chí Vice.

Đã gần bốn năm kể từ khi cha của Sullivan qua đời một cách đột ngột, việc nhìn thấy ông bên ngoài ngôi nhà ở Pennsylvania được chụp bởi Google Street View đã trở thành một cách độc đáo để cô lưu giữ mảnh ký ức cuối về cha mình.

Không chỉ Mỹ mà ở nhiều nơi khác trên khắp thế giới, nhiều người đã có cơ hội nhìn lại bóng dáng thân thương của người thân quá cố nhờ Street View. Tại Nhật, một tài khoản Twitter tên TeacherUfo chia sẻ: “Tôi tìm nhà cha mẹ mình trên Google Earth vì dịch bệnh ngồi nhà chả có gì để làm. Tôi thấy cha mình trên đó, ông đã mất được 7 năm rồi. Tôi phóng ảnh lên thì thấy cả mẹ mình đang trên đường về nhà. Chắc là cha tôi đang đứng đợi mẹ. Ông là mẫu người ít nói nhưng tốt bụng. Tôi hy vọng rằng Google Earth sẽ không cập nhật hình ảnh mới cho khu vực này”.

Lo ngại về quyền riêng tư

Đây không phải là lần đầu tiên rộ lên phong trào sử dụng tính năng du hành thời gian trong Street View để tìm kiếm những người đã mất trên Google Maps hay chia sẻ trải nghiệm này trên phương tiện truyền thông xã hội.

Những bài đăng liên quan đến chủ đề này đã nổi trên mạng xã hội từ 2013. Năm ngoái, một người dùng Twitter cũng tạo sóng với hơn 400.000 lượt thích từ bài đăng tìm thấy ảnh ông mình trên Street View.

Nhưng đằng sau những câu chuyện mang tính nhân văn với tốc độ lan truyền chóng mặt trên mạng xã hội là một mối băn khoăn khác về quyền riêng tư của những nhân vật trong ảnh. Họ không biết rằng mình đang bị chụp và đương nhiên những ai đã qua đời thì lại càng không thể có ý kiến ý cò về chuyện hình ảnh mình lưu lạc đâu đó trên Internet, khơi gợi đủ thể loại cảm xúc cho những người thân còn ở lại.

Nếu xu hướng tìm lại bóng hình người xưa này vẫn tiếp diễn lâu dài có thể thấy Google Earth hay Google Maps dần đóng vai trò quan trọng hơn trong việc ghi chép lại cuộc sống hằng ngày của chúng ta theo thời gian mà chưa bàn đến chuyện những thông tin hình ảnh này có cần được kiểm soát hay không.

Có thể nói các công ty công nghệ như Google nắm giữ nhiều quyền lực đối với dữ liệu cá nhân nhạy cảm và người dân không có vai trò thực sự trong việc thiết lập các tiêu chuẩn về cách xử lý dữ liệu liên quan đến những người quá cố.

Vấn đề này đặc biệt quan trọng vì cách tiếp cận của Google đối với dữ liệu có thể không phù hợp với các chuẩn mực tôn giáo và văn hóa xung quanh cái chết của nhiều người dùng trên khắp thế giới.

Hiện các camera của Street View đang hoạt động ở khoảng 87 quốc gia và liên tục cập nhật dữ liệu hằng ngày hằng giờ. Ngoài ra chính người dùng cũng có thể góp nhặt hình ảnh do mình chụp để bổ sung vào kho dữ liệu đồ sộ dù tính năng này đã từng có lần khiến Google bị phản đối.

Chỉ vừa mới đây thôi, Google đã phải gỡ bỏ những hình ảnh do người dùng đóng góp về đỉnh núi Uluru ở Úc theo mong muốn của người Anangu bản địa - những chủ nhân đích thực của khu vực này. Họ cho rằng đó là đỉnh núi thiêng mà không phải ai muốn đến là đến, dù chỉ là khám phá bằng Street View.

Google cũng đã phải đối mặt với những hình phạt pháp lý vì vi phạm quyền riêng tư của người dùng trong dự án lập bản đồ Street View do bị cáo buộc thu thập mật khẩu, email và thông tin cá nhân mà không có sự đồng thuận trước.■