Mới đây, trên tạp chí Nature lại thêm một công bố phanh phui dấu vết của fusobacterium nucleatum - vi khuẩn bản địa của oral microbiota, trong 50% ca ung thư ruột kết, lần nữa khẳng định lợi hại của quần thể vi sinh vật hùng cứ trong miệng chúng ta.

Cộng đồng hội sinh

Oral microbiota là cộng đồng vi khuẩn hội sinh, gồm hơn 700 loài cả thảy, đông đúc và máu mặt thứ nhì, chỉ sau hệ vi sinh vật đường ruột danh tiếng. Lép vế so với đồng mưu cuối ống tiêu hóa, nhưng oral microbiota sớm tỏ rõ đáng gờm. Cũng như đường ruột, oral microbiota được tổ chức theo hình thái hội sinh, tức khuẩn lợi xen lẫn khuẩn hại, và mồm miệng rối ren hay thái bình là tùy phe nào thắng thế.

Màng sinh học bốc mùi

Tách làn một chút để nói về màng sinh học/biofilm, với miệng mồm chính là mảng bám răng nâu xỉn ai soi gương cũng thấy. Biofilm bám chặt men răng này là bản doanh hầu hết vi khuẩn bản địa, là xuất phát điểm của gần hết những tan tác của vùng miệng, đặc biệt là nha chu, sẽ kể sau.

Gà nhà bôi mặt đá nhau

Quay lại cuộc so kè khuẩn lợi - khuẩn hại, khi nào phần thắng nghiêng về phe hại, thì "nồi da xáo thịt" răng lợi nổ ra lúc đó, với sê-ri con bệnh răng miệng - sâu răng, hôi miệng, viêm nướu và nha chu.

Như đã nhắc, nha chu là sự nghiệp sáng chói nhất của biofilm - mảng bám răng, khởi đầu với viêm nướu, chảy máu chân răng, dần tiến tới rụng cả ổ răng, nhưng chưa dừng ở đó...

Chết chùm

Ai chưa biết hẳn phải choáng với bảng kê nạn nhân ngoài răng và lợi "chết chùm" cùng nha chu, và đằng sau là cuộc cốt nhục tương tàn của oral microbiota.

Tiểu đường typ 2 (T2DM) được xem là chứng cứ "rút dây động rừng" giữa miệng và phần còn lại, đậm nét hơn cả. Nha chu dồn ép đường huyết lúc đói và HbA1c (theo dõi kiểm soát đường huyết) mạnh tay, làm tăng nguy cơ mắc T2DM của người mắc nha chu lên 19 - 33%.

Porphyromonas gingivalis (Pg), Prevotella intermedia, Tannerella forsythia... bọn "ăn cơm chúa múa tối ngày" của nha chu, nườm nượp để lại dấu tay trên mảng xơ vữa, nguồn cơn đau tim, đột quỵ.

Lại qua tay Pg và đồng bọn, nha chu nâng triển vọng mắc viêm khớp dạng thấp (RA) của bệnh nhân nha chu gấp đôi so với người răng lợi lành lặn.

Việc phát giác Pg "tần mần như ma" trong não, cùng tang chứng hậu thuẫn mảng amyloid rành rành, nha chu hết đường chối về quy kết dính dáng tới Alzheimer.

Game ác tính

Sau cùng là ung thư, duyên cớ dẫn tới bài vạch trần oral microbiota này. Như cũ, dựa vào ngòi nổ viêm mãn tính, cytokine và P. gingivalis, một tay nha chu tạo lập, đám tế bào ung thư đại tràng, tụy, vú và phổi được thể lên cơn đâm hà bá phá sơn lâm.

Chết người hàng thứ 7

Đầu bài có khơi gợi bằng tin từ Nature là có chủ ý. Cùng ung thư ruột kết, ung thư tụy tạng chỉ đứng hàng 14 tỉ lệ mắc, nhưng giết người vào hàng thứ 7 của làng game ác tính. Tỉ lệ sống 5 năm chỉ chừng 5 - 7%, phần lớn do phát hiện muộn.

Còn cầm lên đặt xuống

Ghi nhận quan trọng, là phần lớn nạn họa từ nha chu trên đang còn vướng tranh cãi. Không phải ai cũng đồng tình bản mục lục "nghiệp sát" toàn thứ dữ của cộng đồng vi sinh vật miệng, kể cả nghi ngờ chúng bị chụp mũ, kiểu "ghét nhau ghét cả tông chi họ hàng". Một gạch chân nữa, là đa số quy kết dựa vào việc phát hiện vi khuẩn hoặc các yếu tố trung gian của oral microbiota tại hiện trường, ví dụ ung thư ruột kết, mà suy ngược dính líu của chúng.

Bệnh từ miệng mà ra!

Chúng ta hẳn đã nằm lòng câu "bệnh vào từ miệng", ám chỉ tật bệnh theo thức ăn mà vào. Tuy nhiên, qua cắt xẻ trên, thì câu "bệnh từ trong miệng mà ra" rõ chí lý không kém.

Bảo vệ sức khỏe răng miệng là việc bạn đọc "nhừ như cháo", chỉ là không phải ai cũng biết và nhận ra, quần thể vi sinh vật lù lù trong miệng đáng nể và đáng sợ thế nào. Bài viết chỉ mong làm được việc đánh động, giúp bạn đọc nhận ra "giữ mồm giữ miệng" mang lại lợi ích to lớn hơn nhiều, so với một nụ cười đẹp, một hơi thở thơm tho.

Ráng giữ mồm giữ miệng

Đến đây tạm coi như cáo trạng về oral microbiota đủ sáng tỏ. Việc cần làm, là giữ cho hội đoàn nghìn tỉ thành viên chen chúc trong miệng đừng sinh chuyện. Việc này thật ra không gay go gì, giống như dụi tắt tàn thuốc lá tránh họa cháy rừng.

Đánh răng, súc miệng, dè chừng đồ ngọt, kiêng thuốc lá, ăn nhiều hoa quả, ngũ cốc nguyên hạt, khám nha định kỳ, để mắt nhất cử nhất động nha chu (nướu đỏ, sưng và dễ chảy máu, hôi miệng, tụt nướu, túi nha chu, răng lung lay), cũng như quản tốt màng sinh học - mảng bám răng.