Liên danh tư vấn vừa trình báo cáo đầu kỳ về quy hoạch đường sắt đầu mối khu vực TP.HCM gửi Cục Đường sắt Việt Nam lấy ý kiến.

Theo phương án đề xuất, tư vấn chọn phương án mở rộng ga Sài Gòn và làm tuyến đường sắt xuyên tâm đi Bình Triệu - Sài Gòn - Tân Kiên.

Như vậy, ga Sài Gòn được định hướng sẽ trở thành đầu mối trung chuyển hành khách của nhiều loại hình: buýt, taxi, đường sắt liên vùng, nội đô...

Đề xuất ga Sài Gòn thành ga trung tâm

Đại diện liên danh tư vấn Công ty cổ phần Tư vấn thiết kế giao thông vận tải phía Nam (Tedi South) vừa trình báo cáo đầu kỳ về quy hoạch đường sắt đầu mối khu vực TP.HCM. Liên danh tư vấn đã đưa ra ba phương án để đánh giá về các ưu nhược điểm và lựa chọn phương án 1.

Đó là đề xuất ga Sài Gòn thành ga trung tâm hành khách của TP, tổ chức chạy tàu khách xuyên tâm theo hướng ga Bình Triệu - ga Sài Gòn - ga Tân Kiên theo kiểu "con lắc" qua ga trung tâm.

Nơi đây thành nơi đón tiễn khách đường sắt cao tốc, đường sắt liên vùng, đường sắt nội đô. Khu vực này còn bố trí ga metro kết nối đường sắt đô thị số 2, bến xe buýt, taxi, bãi đậu xe cá nhân phục vụ việc thu gom và phân tán khách đi, đến ga.

Còn ga Bình Triệu được đề xuất là ga đầu mối hành khách phía Bắc cho các đoàn tàu tốc độ cao, tàu khách liên vận, tàu nội ngoại ô...

Ga Tân Kiên rộng 67ha là ga đầu mối hành khách phía Nam tổ chức các đoàn tàu khách của đường sắt tốc độ cao đi phía Bắc qua ga Sài Gòn (đoàn tàu khách đường sắt tốc độ cao xuyên tâm TP).

Với ga Thủ Thiêm, dự kiến khoảng 17,2ha sẽ không tổ chức đón trả khách đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam như dự kiến mà sẽ là ga đầu/cuối của tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành và đường sắt đô thị.

Với phương án 1, tư vấn đề xuất bổ sung quy hoạch đoạn tuyến từ ga Bình Triệu - ga Sài Gòn - ga Tân Kiên đi trên cao, đường sắt mới khổ 1.435mm dài khoảng 23,6km. Đoạn từ ga Bình Triệu - ga Sài Gòn cải tạo từ tuyến đường sắt hiện tại dài gần 8km.

Đoạn tuyến Sài Gòn - Tân Kiên là đoạn tuyến xây dựng mới và đi trên cầu cạn chiều dài khoảng 15,7km. Hướng tuyến đi theo trục hành lang đường 3 Tháng 2 đến nút giao Cây Gõ - đi trên đường Hồng Bàng - vòng xoay Phú Lâm.

Tiếp đó, tuyến rẽ phải đi trên đường Bà Hom, sau đó tuyến rẽ trái và đi trên dải phân cách của đường số 7 - dọc theo bờ kè của kênh Lương Bèo - vượt rạch Bà Hom - nút giao Cửu Phú - đường Tân Tạo - Chợ Đệm về ga Tân Kiên.

Giữ ga Sài Gòn là lợi thế lớn

Theo TS Nguyễn Trọng Tâm, trưởng bộ môn đường sắt - metro Trường ĐH Giao thông vận tải TP.HCM, về đồ án quy hoạch ga đầu mối khu vực TP.HCM lần này, đơn vị tư vấn đã có những ý tưởng mới rất đáng ghi nhận, đặc biệt về đề xuất ga Sài Gòn (Hòa Hưng) thành ga đầu mối trung chuyển hành khách.

Đây là một ý tưởng tốt, có tính tích hợp và liên thông các loại hình giao thông trong đô thị như metro, xe buýt, không gian đô thị.

"Gần 50 năm trước, ga công viên 23-9 đã được dời sang ga Sài Gòn. Bây giờ đô thị phát triển lan rộng lại tiếp tục di dời ga Hòa Hưng sang một vị trí khác. Vậy điểm dừng của di dời là ở đâu? Việc di dời đẩy đường sắt càng xa trung tâm, từ đó giảm tính hấp dẫn đối với đường sắt", TS Tâm đặt vấn đề.

TS Tâm cho hay về phát triển đô thị, kinh nghiệm của thế giới cho thấy khi đường sắt phát triển chủ đạo, đô thị phát triển nén và ngăn nắp (theo mô hình TOD); còn khi đường bộ phát triển chủ đạo, đô thị sẽ phát triển phân tán. Hiện nay các cơ quan hoạch định chính sách cũng đã đề cập tới mô hình TOD.

Điều này thể hiện trong nghị quyết 98 của Quốc hội về cơ chế đặc thù cho TP.HCM. Vì vậy, một nhà ga đường sắt quốc gia hiện hữu, có sẵn diện tích nằm ngay trung tâm TP kết hợp cùng với một ga metro sắp xây dựng (tuyến số 2) là một lợi thế rất lớn để phát triển đô thị theo TOD, để đô thị ngăn nắp và bài bản.

Còn PGS.TS Vũ Anh Tuấn, giám đốc Trung tâm nghiên cứu giao thông vận tải Việt Đức (Trường ĐH Việt Đức), nói rằng các đơn vị đã khảo sát đánh giá kỹ thuật kỹ trước khi đề xuất.

Ông Tuấn đồng tình ga Sài Gòn nên ở đó, không ưu tiên việc di dời. Bởi vì khi ga đường sắt ở trong trung tâm TP, lợi thế cạnh tranh rất cao, hành khách dễ tiếp cận, đặc biệt sau khi nâng cấp lên thành đường sắt cao tốc.

"Chúng ta cần xác định đường sắt có quãng đường từ 700km trở lại mới đủ sức cạnh tranh với hàng không, còn xa hơn thì rất khó. Do đó, TP.HCM phải nắm bắt xu hướng, cơ hội. Hiện các TP lớn như Tokyo, Bắc Kinh, Thượng Hải... tất cả các ga đều nằm ở trung tâm.

Trong khi đó nếu di dời ra ngoại thành mà kết nối chưa tốt, khả năng tiếp cận khó, sức cạnh tranh kém, mất khả năng kết nối với các tỉnh xung quanh", ông Tuấn nói.

Ông Tuấn cho rằng vấn đề lớn nhất đặt ra chính là lo ngại đường sắt trong trung tâm giao cắt cùng mức với đường bộ gây mất an toàn giao thông.

Hầu hết các nước có đường sắt đi sâu vào trung tâm đều quy hoạch đi ngầm hoặc đi trên cao nhằm giảm ùn tắc, nâng cao an toàn, lịch trình vận hành ổn định.

Dù như vậy sẽ tốn kém nhưng hiệu quả kinh tế - xã hội đem lại là lâu dài. So với các phương tiện khác, đường sắt an toàn, ít phát thải CO2, bụi bẩn, giảm tiêu hao năng lượng...

Ga Sài Gòn làm ga tàu điện ngầm?

Trong khi đó, đánh giá về đề xuất của tư vấn, TS Nguyễn Văn Trình, giảng viên cao cấp Trường ĐH Quốc tế Sài Gòn (SIU), cho rằng ý tưởng mở rộng ga Sài Gòn thành ga trung tâm và làm tuyến đường sắt đi xuyên TP kết nối từ ga Bình Triệu - ga Sài Gòn - ga Tân Kiên rất tốn kém, khó khả thi.

Hiện nay, TP đã có một đô thị dưới lòng đất ở ga ngầm trung tâm Bến Thành, không cần thiết phải làm thêm một ga trung tâm ở ga Sài Gòn.

Do vậy, TS Trình đề xuất vẫn giữ lại ga Sài Gòn nhưng làm ga tàu điện ngầm metro, làm công viên cây xanh hoặc các công trình văn hóa, bảo tàng phục vụ công cộng.

Còn các ga đường sắt nên dừng ở bên ngoài nội đô và đã quy hoạch ở các ga Bình Triệu, Tân Kiên, Thủ Thiêm. Việc này cũng phù hợp với thực tế khu vực trung tâm hiện nay đã rất chật chội. Và TP cũng định hướng phát triển các đô thị vệ tinh lân cận, không nén vào khu vực trung tâm.

"Theo quy hoạch, sẽ phủ kín mạng lưới metro kết nối khắp TP, kết nối với các nhà ga đường sắt. Việc cần làm hiện nay là áp dụng cơ chế 98 triển khai nhanh như kỳ vọng 12 năm làm được 200km. Trong đó nghiên cứu kinh nghiệm của Singapore, di chuyển công cộng chuyển xuống đi ngầm dưới lòng đất, kết nối bên trên là hệ thống xe buýt", TS Trình nói.

Đề xuất 'lột xác' ga Sài Gòn, có quảng trường, bến xe buýt

Ga Sài Gòn dự kiến được xây dựng khoảng 6,85ha, gồm quảng trường, bến xe buýt, taxi, bãi xe cá nhân… Trong đề xuất này có cả sự kết hợp liên thông các ga Bình Triệu, Tân Kiên và Thủ Thiêm.