Nhóm giáo viên vật lý Trường THPT Nguyễn Thượng Hiền (TP.HCM) thảo luận về giáo án dự thi tại hội thi giáo viên dạy học theo chủ đề tích hợp năm 2013-2014. Đây là bài dự thi đoạt giải nhì cấp quốc gia - Ảnh: Kim Ngân

Đào tạo GV chưa bắt kịp nhịp đổi mới; áp lực thời gian và áp lực chương trình học là những vướng mắc khi triển khai dạy học tích hợp.

Thực trạng này được nêu ra tại hội thảo khoa học về dạy học tích hợp, dạy học phân hóa ở trường trung học đáp ứng yêu cầu chương trình và sách giáo khoa (SGK) sau năm 2015 do Viện Nghiên cứu giáo dục (ĐH Sư phạm TP.HCM) tổ chức sáng 5-12.

Hiểu nhầm về tích hợp

“Chúng ta sẽ dạy như thế nào khi kiến thức, bài giảng, thông tin bài học đều đã có trên... Google?” - câu hỏi của cô Trương Thị Thanh Mai (Trường ĐH Sư phạm - ĐH Đà Nẵng) đặt ra vấn đề đổi mới dạy học, trong đó dạy học tích hợp là xu hướng phù hợp và hiệu quả mà các nước đã triển khai lâu nay.

Tuy nhiên, mức độ sẵn sàng của GV đối với triển khai dạy học tích hợp còn thấp. Kết quả khảo sát 250 GV tại 18 trường THCS trên địa bàn TP Đà Nẵng cho thấy: 9% GV cho rằng bản thân chưa hiểu biết về dạy học tích hợp, 40% GV nhầm lẫn khái niệm tích hợp liên môn và đa môn, 12% GV cho biết chưa từng lồng ghép giáo dục các vấn đề khác ngoài phạm vi nội dung SGK.

Cô Thanh Mai nêu một ví dụ về sự nhầm lẫn của GV trong dạy học tích hợp:

Với chủ đề “Ảnh hưởng của thuốc lá đối với sức khỏe con người”, có GV tích hợp cả chục môn học như toán (học sinh tính toán số lượng), hóa (phân tích thành phần hóa học của cây thuốc lá), sinh (ảnh hưởng của thuốc lá đối với hệ hô hấp), văn (học sinh viết báo cáo), giáo dục công dân (thay đổi nhận thức học sinh), tin học (trình bày bằng trình chiếu)...

Thực tế cho thấy nhiều GV chưa nắm rõ về tích hợp, thấy cái gì liên quan, giông giống thì gom vào thành tích hợp.

Cô Nguyễn Thị Ngọc Linh (Trường THPT Phan Văn Trị, Bến Tre) cũng kể một câu chuyện vui về việc GV tích hợp không hợp lý: “Khi dạy đoạn trích Trao duyên (Truyện Kiều, Nguyễn Du), GV liên hệ cuộc sống bằng câu hỏi: Nếu là Thúy Kiều, em sẽ làm gì?, học sinh liền trả lời: Em sẽ lấy chồng Đài Loan”.

Cô phân tích: “Nếu tích hợp, liên hệ không hợp lý thì câu trả lời của học sinh có thể đi ngược lại điều GV mong muốn”.

Nhiều vướng mắc

Nhiều giải pháp được đưa ra để dạy học tích hợp có thể đi vào đời sống giáo dục, trong đó vấn đề cốt lõi là đào tạo, tập huấn cho GV để họ đáp ứng được yêu cầu giảng dạy, được bổ sung kiến thức giao thoa giữa các môn học, ứng dụng công nghệ thông tin...

Một đại diện của phòng giáo dục trung học Sở GD-ĐT TP.HCM cho rằng: “Nhiều báo cáo đưa ra yêu cầu về năng lực cần có của GV để đáp ứng đổi mới giảng dạy, nhưng vấn đề là mất bao nhiêu thời gian để có thể đào tạo một GV hội đủ các năng lực nói trên, ai đào tạo, hay GV phải tự rèn luyện?

Sự thật là hai năm qua TP đã hưởng ứng cuộc thi về dạy học tích hợp, rất nhiều sản phẩm của các thầy cô nhưng đọc đi đọc lại chủ yếu là kiểu một vấn đề tích hợp cả chục môn học một cách mơ hồ. Tỉ lệ GV hiểu về tích hợp không nhiều và chất lượng không cao, đó là cái khó hiện nay”.

TS Dương Thị Hồng Hiếu, khoa ngữ văn Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, nêu thêm: “Cốt lõi của tích hợp là phải chỉ ra được “địa chỉ” tích hợp. GV chưa hiểu kỹ về khái niệm này nên chỉ mới dừng lại ở lồng ghép hoặc đưa ra một vài chỗ liên hệ trong bài học, dẫn đến tích hợp khiên cưỡng. Trong khi chờ đợi chương trình mới, SGK mới, cần hướng dẫn GV lựa chọn những kiến thức tích hợp, ở bài nào, tránh việc biến bài học thành cồng kềnh, gây mất thời lượng tiết học. Đây là điểm vướng nhất hiện nay”.

Ông Đoàn Dụng, giám đốc Sở GD-ĐT Quảng Ngãi, bày tỏ băn khoăn: “Chúng ta có rất đông học sinh các huyện miền núi, học sinh con em các dân tộc và cả học sinh trong các trường chuyên biệt. Việc dạy học tích hợp và phân hóa cho các em sẽ như thế nào?”. Ông cũng lo ngại khi thực tế cho thấy trình độ GV hiện nay chưa đồng đều, nhất là trình độ ngoại ngữ, là rào cản để GV thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy.

Phát biểu tại hội thảo, TS Nguyễn Anh Dũng (nguyên phó viện trưởng Viện Khoa học giáo dục VN, thành viên Ban chỉ đạo đổi mới chương trình, SGK của Bộ GD-ĐT) ghi nhận nỗ lực của các nhà nghiên cứu khi tổ chức được một hội thảo ít lý luận, nhiều thực tiễn, giải pháp, với sự góp mặt của đội ngũ GV (khác với một số hội thảo bàn về giáo dục phổ thông nhưng không có GV tham gia).

“Cơ sở khoa học, lý luận thì nhiều hội thảo đã làm, thông tin chúng ta cũng đã đầy đủ, vấn đề bây giờ là làm như thế nào, phát huy những nghiên cứu nói trên ra sao, đề xuất xem phương pháp tích hợp nội dung chương trình sau năm 2015 là gì? GV là vấn đề đáng lo nhất. Chương trình, SGK dù hay đến đâu mà không qua được “cửa” GV thì cũng thất bại. Ở Phần Lan, khi đổi mới giáo dục, cái đầu tiên họ làm là đào tạo GV, tất cả đều có trình độ thạc sĩ trở lên. Khi SGK có sai một chút hay chương trình có vấn đề gì, GV đều có thể đáp ứng và xử lý tốt. Tôi nghĩ rằng sẽ chậm nếu chúng ta không chuẩn bị trước, nhất là ngành sư phạm” - ông Dũng nói.