Kinh tế khó khăn, thu nhập giảm sút, giá cả tăng cao mà mức giảm trừ gia cảnh cứ đứng im chờ. CPI tăng tới 20% cơ quan quản lý mới đề xuất nâng, theo luật.

Giá cả tăng vù vù, giảm trừ gia cảnh quá thấp

Nhiều chi phí tăng mạnh, giá điện cũng vừa tăng thêm 3%, chị Bích Huệ (quận Tân Phú, TP.HCM) cho biết chị chỉ biết lo. 

Hiện nay thu nhập của hai vợ chồng chị sau khi trừ thuế thu nhập cá nhân còn 30 triệu đồng mà nào là tiền thuê nhà, tiền học cho con, tiền ăn, tiền điện, nước, trăm thứ tiền đều trông vào. 

"Người lao động như chúng tôi chỉ mong trước mắt nên miễn thuế thu nhập cá nhân đến hết năm 2023 và được sửa quy định bất cập về mức giảm trừ gia cảnh để người nộp thuế như tôi cảm thấy thỏa đáng", chị Huệ nói.

Chị Thanh Hằng (quận Gò Vấp, TP.HCM) nói người lao động cảm thấy rất khó hiểu về cách tính CPI. Cơ quan thống kê tính bình quân rất nhiều mặt hàng nhưng những mặt hàng thường ngày thì tăng rất lớn. 

"Trước tôi mua ổ bánh mì không chỉ 2.500 đồng/ổ, nay đã lên 4.000 - 5.000 đồng, tức tăng 60-100%. Miếng đậu hủ từ 2.500 đồng cũng lên 4.000 đồng, tăng 60%. Một ký gạo loại gia đình tôi hay ăn cũng từ 22.000 đồng lên 25.000 đồng. Tiền rác hằng tháng trước đây chỉ 30.000 đồng/tháng mà chỉ vài năm đã lên 60.000 đồng/tháng, gấp đôi. 

Lạ là CPI lũy kế qua mấy năm vẫn chưa đủ mức 20% để cơ quan quản lý đề xuất tăng mức giảm trừ gia cảnh. Trong khi người nộp thuế như chúng tôi đã cảm thấy ngộp thở để "co kéo" đồng lương ít ỏi rồi", chị Hằng than.

Chị Phạm Thị Phương (Hải Phòng) than thở con chị đỗ đại học vừa lên Hà Nội là niềm vui song cũng là nỗi lo lắng. Riêng học phí đã 4,2 triệu đồng/tháng. Ngoài ra tiền thuê nhà trọ, ăn, đi lại, sách vở... mỗi tháng cũng tốn khoảng 7 triệu đồng nữa. 

Toàn bộ tiền lương của chị 13 triệu đồng chỉ đủ nuôi con ăn học. Trong khi đó, mức giảm trừ gia cảnh cho con theo quy định 4,4 triệu đồng chưa bằng 1/2 so với thực tế chi phí tiền ăn học, thuê nhà... của con.

"Thu nhập của chồng tôi khoảng 17 triệu đồng không chỉ để mua thuốc cho cha mẹ già, học phí của đứa con học lớp 7, sinh hoạt ăn uống, điện nước... cho cả gia đình năm người mà còn để nộp cả thuế thu nhập cá nhân nữa. Nếu tăng mức giảm trừ gia cảnh lên thì tôi dễ thở hơn" - chị Phương kể.

Anh Trần Ngọc (Hà Nội), cán bộ tín dụng một ngân hàng ở Hà Nội, cho biết thu nhập của anh 26 triệu đồng/tháng đang phải trang trải từ tiền học của hai con và chi phí ăn, mặc, đi lại, lãi vay mua căn hộ... 

"Cuộc sống khá chật vật, chúng tôi chỉ dám mua sắm hàng thiết yếu nhất. Suốt hai năm qua, tôi không thể dành dụm được chút nào để phòng lúc ốm đau. 

Thế nhưng sau khi giảm trừ gia cảnh, tiền thuế thu nhập cá nhân tạm khấu trừ hằng tháng của tôi vẫn là 1,1 triệu đồng. Tôi chỉ mong được giảm thuế thu nhập cá nhân để bớt khó khăn" - anh Ngọc nói.

Căn cứ để điều chỉnh mức giảm trừ quá vô lý

Trao đổi với Tuổi Trẻ, luật sư Trần Xoa - giám đốc Công ty Luật Minh Đăng Quang - cho rằng đề nghị vừa qua của Ủy ban Kinh tế Quốc hội là Chính phủ cần nghiên cứu phương án điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh đối với thuế thu nhập cá nhân là rất cần thiết.

Luật Thuế thu nhập cá nhân quy định khi chỉ số CPI theo công bố của Tổng cục Thống kê tăng 20% thì mới đề xuất điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh. Nhưng danh mục CPI hiện nay bao gồm đến 752 mặt hàng, mà người lao động chỉ sử dụng vài chục mặt hàng thiết yếu. 

Do vậy sẽ rất bất hợp lý nếu phải chờ đợi chỉ số CPI chung này để làm căn cứ đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh. Nói cách khác, chỉ số CPI chung này không đại diện cho đời sống người lao động, lấy đó làm căn cứ để đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh sẽ rất thiệt thòi cho người làm công ăn lương.

"Nhìn vào con số mà ngành thuế đưa ra có thể thấy rõ điều này. 3, 4 tháng đầu năm nay số thu của nhiều sắc thuế đã giảm mạnh do chịu tác động từ những khó khăn của nền kinh tế nhưng số thu từ thuế thu nhập cá nhân tăng. Thu từ thuế thu nhập cá nhân gồm nhiều nguồn như thu từ đối tượng làm công ăn lương, chuyển nhượng nhà đất, chứng khoán... 

Nhưng thực tế thuế từ chuyển nhượng nhà đất, chứng khoán thời gian qua đã giảm rất sâu do thị trường ảm đạm. Như vậy có phải là người làm công ăn lương đang "gánh" hay không?", ông Xoa phân tích.

Cũng theo ông Xoa, mỗi năm đều tăng lương tối thiểu vùng, vậy sao không dựa vào mức này để quy định mức giảm trừ để theo đó mức giảm trừ gia cảnh của người nộp thuế có thể điều chỉnh linh hoạt? 

Có thể là bằng 5 tháng lương tối thiểu vùng, để khi mức lương tối thiểu vùng điều chỉnh thì mức giảm trừ gia cảnh cũng tăng theo.

Nâng mức giảm trừ gia cảnh, chứ chờ sửa luật quá lâu

Ông Nguyễn Đức Nghĩa, giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật thuộc Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA), cho rằng kiến nghị của Ủy ban Kinh tế Quốc hội là rất cần thiết vì chờ sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân thì quá lâu.

Từ năm 2018, Bộ Tài chính đã đề xuất sửa đổi một số bất cập của Luật Thuế thu nhập cá nhân nhưng đến nay bất cập vẫn còn nguyên. 

Năm 2009, khi áp dụng Luật Thuế thu nhập cá nhân, mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế là 4 triệu đồng/tháng, đến 2013 mức giảm trừ tăng lên 9 triệu đồng/tháng. Mãi đến tháng 7-2020, mức giảm trừ mới tăng lên 11 triệu đồng/tháng. 

Từ sau dịch COVID-19 đến nay đã trải qua bao nhiêu đợt bão giá hàng hóa, người dân đang phải "gồng" mình, thắt lưng buộc bụng. Nhưng người dân lại thất vọng khi phải "gồng" thêm 3 năm nữa cơ quan thuế mới sửa luật và rất có thể năm 2026 hoặc lâu hơn Luật Thuế thu nhập cá nhân mới được áp dụng.

Theo ông Nghĩa, trong lúc chờ nâng mức giảm trừ gia cảnh lên mức hợp lý, trước mắt nên miễn thuế thu nhập cá nhân cho người làm công ăn lương đến hết năm 2023.

Cũng theo một số chuyên gia, lần sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân gần nhất là 2012, nếu theo như kế hoạch của Bộ Tài chính thì phải 13 năm sau lần sửa luật đầu tiên mới sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân lần thứ 2. Với tình hình giá cả như hiện nay thì mức giảm trừ gia cảnh cho bản thân người lao động phải tương đương mức 20 triệu đồng mới phù hợp.

Kèm theo đó phải điều chỉnh biểu thuế lũy tiến từng phần theo hướng gia tăng khoảng cách giữa các bậc cũng như giảm mức thuế suất. Doanh nghiệp nhỏ hiện nay chỉ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp với mức 20% và được khấu trừ các chi phí hợp lý, hợp lệ.

Trong khi cá nhân nộp thuế thu nhập cá nhân bậc cao nhất lên đến 35% và dù người nộp thuế được giảm trừ gia cảnh nhưng mức giảm trừ đó chưa đủ để đáp ứng nhu cầu đời sống. 

Đây là điều rất bất hợp lý. Chưa kể mấy năm qua các doanh nghiệp đã được giảm thuế, gia hạn nộp thuế... nhưng cá nhân lại cơ bản không nhận được hỗ trợ nào. Như vậy là không công bằng giữa các đối tượng nộp thuế.

Đề nghị Chính phủ nghiên cứu tăng mức giảm trừ gia cảnh với thuế thu nhập cá nhân

Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu phương án điều chỉnh tăng mức giảm trừ gia cảnh đối với thuế thu nhập cá nhân.