Văn phòng Huawei ở Bắc Kinh, Trung Quốc - Ảnh: REUTERS

Việc Canada bắt giữ phó chủ tịch kiêm giám đốc tài chính Mạnh Vãn Chu của Tập đoàn viễn thông Trung Quốc cho thấy những căng thẳng trong lĩnh vực công nghệ khi ngày càng nhiều nước lo ngại sự bành trướng của kế hoạch "Made in China 2025".

Một tuần sau khi bà Mạnh bị bắt, căng thẳng tiếp tục leo thang khi Bắc Kinh ngày 9-12 ra tối hậu thư cho Ottawa phải thả nữ lãnh đạo của Huawei nếu không sẽ đối mặt với hậu quả nghiêm trọng.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc trước đó cũng triệu đại sứ Canada để phản đối vụ bắt giữ vô lý và "phớt lờ luật pháp".

Bà Mạnh bị bắt giữ tại Vancouver hôm 1-12 theo yêu cầu của giới chức Mỹ và đối mặt với nguy cơ bị dẫn độ sang Mỹ với cáo buộc cố tình bán các thiết bị cho Iran bất chấp lệnh trừng phạt của Washington.

Công tố viên Canada khẳng định bà Mạnh đã che giấu mối quan hệ giữa Huawei và Skycom, công ty thực hiện giao dịch với Iran, và thực chất là nhiều nhân viên của công ty có trụ sở ở Hong Kong này làm việc cho tập đoàn Trung Quốc. Nếu bị dẫn độ, bà có thể đối mặt với án tù đến 30 năm.

Vụ bắt giữ diễn ra giữa bối cảnh nhiều nước lo ngại về vấn đề thương mại với Trung Quốc và đúng vào ngày Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đạt "thỏa thuận đình chiến" thương mại bên lề Hội nghị thượng đỉnh G20.

Lãnh đạo Ủy ban Kinh tế quốc gia Mỹ Larry Kudlow ngày 8-12 nhấn mạnh Huawei đã được cảnh báo trước nhưng vẫn vi phạm. "Anh không thể phạm luật. Anh phạm luật Mỹ, phạm luật Canada, anh sẽ phải chịu hậu quả" - ông Kudlow nói.

"Vụ việc sẽ làm ngưng các chuyến thăm và trao đổi cấp cao với Trung Quốc. Khả năng đàm phán tự do thương mại cũng sẽ tạm đóng băng. Nhưng chúng ta phải chấp nhận, đó là cái giá để xử lý" - AFP dẫn lời cựu đại sứ Canada tại Trung Quốc David Mulroney nhận định.

Một trong những khúc mắc lớn trong căng thẳng thương mại Mỹ - Trung là công nghệ khi chính quyền Tổng thống Trump nhiều lần cáo buộc Bắc Kinh đánh cắp công nghệ của Washington.

Trước vụ bắt giữ lãnh đạo Huawei, tờ Business Insider cho biết Mỹ đã thuyết phục nhiều nước rằng công ty Trung Quốc là một mối đe dọa an ninh. Nhật Bản vừa qua đã cấm chính phủ mua công nghệ của Huawei và một số nước như Úc, New Zealand cũng có động thái tương tự trong khi Anh, Đức đang cân nhắc.

"An ninh mạng là một vấn đề ngày càng quan trọng ở Nhật Bản. Chúng tôi sẽ có các biện pháp cứng rắn từ nhiều khía cạnh" - chánh văn phòng nội các Nhật Bản Yoshihide Suga nói.

Huawei là nòng cốt của chiến lược phát triển mạng 5G của Trung Quốc, một ưu tiên hàng đầu trong chiến lược "Made in China 2025" nhằm đưa Trung Quốc dẫn đầu trong lĩnh vực công nghệ như robot, xe điện, chip máy tính...

Không chỉ Huawei, Mỹ trước đó cũng trừng phạt nhà sản xuất điện thoại ZTE và công ty sản xuất chip Fujian Jinhua của Trung Quốc.

Vụ bắt giữ bà Mạnh có thể nhanh chóng bùng nổ tùy vào phản ứng sắp tới của Mỹ và Trung Quốc.

"Bắc Kinh sẽ tăng cường nỗ lực để trở nên độc lập và tìm cách gõ lại chúng ta - giám đốc phụ trách chính sách công nghệ James Andrew Lewis của Trung tâm Nghiên cứu chiến lược quốc tế nói, cảnh báo Trung Quốc có thể trả đũa bằng việc cắt giảm đặt hàng máy bay hoặc nhắm vào các công ty Mỹ - Họ hi vọng sẽ không còn cần chúng ta sau 10 năm nữa".

TTO - Trung Quốc đã triệu tập ông Terry Branstad, đại sứ Mỹ tại Bắc Kinh, tới để yêu cầu Mỹ hủy bỏ lệnh bắt với bà Meng Wanzhou và chấm dứt ngay việc bắt giữ 'rất quá đáng' với bà.