Southgate (trái) khiến người hâm mộ khó hiểu khi để Saka đá quả luân lưu quyết định - Ảnh: AFP

Tiến từng bước một, tính toán từng chút một, đó là cái cách tuyển Anh tiến sâu ở VCK Euro. Họ hầu như không theo đuổi một thứ triết lý bóng đá nào cả. Tuyển Anh chỉ đơn giản là đá cẩn thận nhất có thể để không đánh mất các lợi thế quá lớn của mình (sân nhà, thể lực, nhiều ngôi sao…).

Nhưng cách thức đó không hề tồi chút nào, đặc biệt khi nó giải quyết được các vấn đề về tâm lý mà bao thế hệ cầu thủ Anh hay gặp. Southgate chứng tỏ ông đủ khôn ngoan để đưa ra sách lược hợp lý cho đội nhà qua từng trận đấu.

Khi Luke Shaw ghi bàn mở tỉ số ngay phút thứ 2 của trận chung kết, cả làng bóng đá đã phải ngả mũ thán phục trước Southgate. Các hậu vệ Ý bất ngờ, Mancini bất ngờ, và hầu như người hâm mộ nào cũng bất ngờ khi thấy "tam sư" đột ngột chơi tấn công phủ đầu.

Nhưng rốt cuộc, những ai dành lời khen ngợi quá sớm cho Southgate đã phải một phen "việt vị". Sau màn khởi đầu hoàn hảo, "tam sư" sớm trở lại với bộ mặt bạc nhược và run rẩy của họ. Sự cẩn trọng quá mức khiến tuyển Anh không thể kết liễu tuyển Ý trong khoảng thời gian mà các học trò của HLV Mancini lúng túng nhất.

Bàn gỡ hòa của Bonucci chưa đến mức đóng sập cơ hội sửa sai cho Southgate. Ông vẫn còn tận 30 phút hiệp chính và 30 phút hiệp phụ nữa để tận dụng các lợi thế của mình. Nhưng đến thời điểm này, người ta chẳng còn thấy một quyết định hợp lý nào nữa từ chiến lược gia 50 tuổi.

Nắm trong tay một dàn ngôi sao trẻ khỏe, giàu tốc độ và còn rất sung sức, Southgate không dám chơi canh bạc của cuộc đời. Ông vẫn kiên trì với thứ bóng đá phòng ngự tẻ nhạt trước người Ý.

Dù sao sự thận trọng đó vẫn còn có thể hiểu được, những quyết định thay người của Southgate mới khiến người ta phải đau đầu. Phút 120, Southgate tung vào sân bộ đôi tiền đạo trẻ Rashford - Sancho, thay cho những người dày dạn kinh nghiệm hơn là Henderson và Walker chỉ để đá luân lưu.

Trong thâm tâm các CĐV Anh, có lẽ từ khoảnh khắc đó họ đã cảm nhận được kết cục bất ổn của mình. Hãy nhớ lại một chút về các số liệu thống kê. Chưa có đội nào thắng luân lưu 2 lần ở một VCK Euro (Ý trước đó đã thắng Tây Ban Nha ở kỳ Euro này), nhưng cũng hiếm đội nào đá luân lưu… tệ như tuyển Anh.

Trong 4 lần bước vào loạt luân lưu ở các kỳ Euro trước đây, tuyển Anh chỉ thắng vỏn vẹn 1 lần. Tương tự là ở World Cup, cũng chỉ thắng 1/4 lần đá luân lưu. Tỉ lệ thắng luân lưu của Anh là 25%. Không một đội bóng đại gia nào "đấu súng" dở đến vậy, kể cả Hà Lan.

Ấy vậy mà Southgate vẫn kiên trì với lối đá phòng ngự để "lết" vào cuộc đấu sở đoản của mình. Và ông giao trọng trách cho 3 cầu thủ trẻ măng. Thứ tự sút các loạt 3-4-5 của Anh là Rashford-Sancho-Saka, những người có tuổi đời lần lượt là 23, 21 và 19.

Và không quá ngạc nhiên, cả ba đều sút hỏng. Nhưng những CĐV Anh sẽ không trách ai trong 3 cầu thủ trẻ đó, vì tất cả đều hiểu người đáng trách nhất chính là vị HLV trưởng, người đã lãng phí sức trẻ của những cầu thủ này để rồi giương lên điểm yếu non nớt của họ.

Câu hỏi về những quyết định thay người của Southgate sẽ tồn tại mãi trong lịch sử bóng đá Anh, sẽ ray rứt ông và các CĐV đến khi nào người Anh lần đầu tiên vô địch Euro (chẳng biết là bao lâu nữa).

Southgate đã làm tốt công việc của mình ở Euro 2020, nhưng vẫn nợ tất cả một lời giải thích!