Công trình thi công Trường THCS Hưng Nhượng, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre bị chậm tiến độ 1 tháng do không có cát lấp để tiếp tục các hạng mục tiếp theo - Ảnh: Mậu Trường

Theo nhiều người, về lâu dài, các nhà khoa học, Nhà nước tính toán đến việc nghiên cứu vật liệu xây dựng thay cát.

Cần tìm vật liệu thay thế cát

Trao đổi về hướng xử lý tình trạng giá cát tăng cao, ông Nguyễn Văn Thăm, phó giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Bạc Liêu, cho biết sở đã có văn bản tham mưu UBND tỉnh Bạc Liêu có ý kiến với Bộ Xây dựng để trình Chính phủ một số vấn đề.

Một là cho phép điều chỉnh đơn giá đối với các hợp đồng trọn gói và hợp đồng theo đơn giá cố định.

Hai là chỉ đạo các địa phương có nguồn tài nguyên cát được cấp phép khai thác cát để bù lại lượng cát thiếu hụt trên thị trường, với điều kiện xác định được việc cấp phép đó không ảnh hưởng môi trường và không gây ra sạt lở.

Ba là chỉ đạo cơ quan chức năng nghiên cứu tìm vật liệu thay thế cát tự nhiên vì hiện nay nhiều nhà khoa học, viện, trường đã manh nha về việc này nhưng chưa đại trà trên thực tế.

Lãnh đạo Sở Giao thông vận tải Long An cũng cho biết sở đang tìm cách xoay xở các loại vật liệu thay thế cát ở các công trình giao thông, như có thể thay thế bằng đất sét. Nhưng vì nguồn đất sét nằm ở xa, việc vận chuyển để các công trình giao thông có nguồn vật liệu đủ và kịp thời để thi công cũng đang cần tính toán thêm.

Sử dụng cát nhân tạo là biện pháp hữu hiệu

Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS Trần Bá Việt - phó viện trưởng Viện Khoa học công nghệ xây dựng (Bộ Xây dựng) - cho rằng sử dụng nguồn cát nhân tạo là biện pháp hữu hiệu, lâu dài nhằm giải quyết vấn nạn thiếu hụt cát tự nhiên như hiện nay.

TS Việt cho biết các công trình xây dựng ở VN chủ yếu sử dụng cát vàng ở sông, suối chứ không phải cát ở trên núi hay cát nhân tạo. Trước đây nhiều doanh nghiệp của VN đã nhập cát từ Campuchia nhưng đến thời điểm hiện tại nước bạn cũng đã cấm khai thác cát tự nhiên.

Lãnh đạo Viện Khoa học công nghệ xây dựng phía Nam cho hay tình hình cát xây dựng đang nóng, nhiều doanh nghiệp đã sử dụng loại đá nghiền hay còn gọi đá mi (kích thước 1-5mm) sàng sạch để đổ bêtông thay thế cho cát. 

Ở phía Nam, đá nghiền được lấy từ các mỏ đá như Kiên Giang, Bình Phước, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu... Các nước tiên tiến trên thế giới đa số dùng cát nhân tạo nghiền từ đá.

Ông Phạm Văn Bắc - vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) - cho biết sản phẩm thay thế cát ngoài đá thì cát làm vật liệu san lấp trước đây, xỉ, phế thải cũng được nhiều doanh nghiệp xây dựng sử dụng. Ví dụ như thủy điện Sơn La thay thế 90% cát nhân tạo cho cát tự nhiên. 

Ông Bắc cho rằng nguồn cát tự nhiên của VN chỉ là hữu hạn vì chủ yếu khai thác ở các dòng sông, nhưng nay nhiều đập thủy điện ngăn dòng chảy cũng đã làm sản lượng cát bồi đắp ít đi. 

Theo ông Bắc, giải pháp tức thời trước việc thiếu hụt cát tự nhiên cần phải mạnh tay khuyến khích, ưu đãi giá thành hơn nữa trong việc sử dụng cát thay thế, đồng thời tăng cường quản lý về khai thác cát tự nhiên đúng so với quy định, đề án phê duyệt. 

Cần phải tìm thêm nguồn vật liệu trong lấp trũng, tôn nền các công trình xây dựng, trong đó đặc biệt là ở ĐBSCL.