24,61 tỉ USD

Đó là giá trị xuất siêu kỷ lục Việt Nam đạt được trong 10 tháng năm 2023 trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu 557,9 tỉ USD.

Nhập khẩu linh kiện từ Hàn Quốc tăng

Trong 10 tháng năm nay, Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch ước đạt 78,6 tỉ USD. Ngược lại, Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất với kim ngạch ước đạt 89,8 tỉ USD.

Đại diện Tổng cục Hải quan cũng cho hay nhóm mặt hàng có kim ngạch nhập khẩu cao nhất của cả nước trong ba quý đầu năm là máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện. Lũy kế trong chín tháng, nhập khẩu nhóm hàng này chỉ đạt khoảng 62,8 tỉ USD.

Song song với đó, Hàn Quốc đã vượt Trung Quốc trở thành thị trường lớn nhất cung cấp nhóm hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện cho Việt Nam. Bởi trị giá nhập khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện từ Trung Quốc giảm mạnh tới 16,6 tỉ USD nhưng nhập khẩu từ Hàn Quốc cũng tăng trên 20 tỉ USD so với cùng kỳ năm trước.

Nông nghiệp trúng lớn và còn thắng lớn

Nhiều lĩnh vực xuất khẩu tốt, xuất siêu ngành nông nghiệp 10 tháng đầu năm nay đã vượt mức xuất siêu cả năm trước.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến cho biết 10 tháng năm 2013, tổng kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản đạt 43,08 tỉ USD, mặc dù giảm 4,2% so với cùng kỳ năm trước nhưng xuất siêu đạt 9,3 tỉ USD, tăng 26,2% so với cùng kỳ năm trước.

Mức xuất siêu sẽ còn tăng

"Việc xuất siêu tăng mạnh có ý nghĩa rất quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội nói chung và ngành nông nghiệp nói riêng. Còn 10 tháng đầu năm nay, xuất siêu ngành nông nghiệp đã đạt 9,3 tỉ USD. Việc xuất siêu tăng mạnh giúp nền kinh tế có thêm ngoại tệ để nhập trang thiết bị về tiến hành công nghiệp hóa - hiện đại hóa" - ông Tiến nói.

Cùng với đó, gói hỗ trợ 15.000 tỉ đồng cho ngành lâm nghiệp và thủy sản đã giải ngân được hơn 5.500 tỉ đồng (đến tháng 9). Theo ông Tiến, điều này giúp các doanh nghiệp có thêm nguồn tài chính để dự trữ nguyên liệu, tăng cường chế biến và xúc tiến thương mại. Với tất cả các lĩnh vực, trong đó tập trung vào các thị trường đang có nhu cầu tăng cao như Trung Quốc, Nhật, Hàn... thì từ nay đến cuối năm ngành nông nghiệp sẽ về đích xuất khẩu 53 - 54 tỉ USD.

"Với kinh nghiệm từ các năm trước, Bộ NN&PTNT sẽ chỉ đạo các đơn vị cùng các địa phương tập trung sản xuất để có nguyên liệu cho xuất khẩu những tháng cuối năm. Từ việc đạt mục tiêu xuất khẩu, chắc chắn xuất siêu sẽ tăng cao hơn" - ông Tiến nói.

Xuất khẩu nông lâm thủy sản đứng 15 thế giới

Về kế hoạch đẩy mạnh thị trường xuất khẩu trong thời gian tới, ông Tiến cho biết bộ sẽ tiếp tục xử lý các vấn đề thị trường nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu nông sản, thủy sản, đặc biệt là thị trường Trung Quốc, Hoa Kỳ, EU...

Ví dụ, thị trường Trung Quốc 10 tháng đầu năm 2023 chiếm 22,8% thị phần xuất khẩu nông sản Việt, tăng 18,6% so với năm trước. Ngành nông nghiệp đã nỗ lực đàm phán để ký kết nghị định thư để xuất khẩu chính ngạch nhiều loại nông sản như sầu riêng, thanh long, chuối… Bộ NN&PTNT đang tiếp tục đàm phán để ký kết nghị định thư với dược liệu, trái cây đông lạnh, dừa và dưa hấu.

Nếu giải quyết được đồng bộ các vấn đề trong xuất khẩu các mặt hàng này, theo ông Tiến, tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu với Trung Quốc còn lớn hơn rất nhiều.

"Dù xuất khẩu nông lâm thủy sản chúng ta đứng thứ 15 trên thế giới nhưng có những ngành hàng chúng ta đứng tốp đầu như thủy sản. Để xuất siêu tăng cao thì năng suất, chất lượng rất quan trọng. Ngành nông nghiệp sẽ tiếp tục rà soát toàn diện về giống, quy trình canh tác, quy trình chăn nuôi, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, dừng thuốc thú y. Cùng với đó sẽ tiếp tục triển khai truy xuất nguồn gốc, mã vùng trồng, mã cơ sở đóng gói" - ông Tiến nói và cho hay giá trị gia tăng từ chuyển đổi số rất lớn, Bộ NN&PTNT đang đẩy mạnh, cùng với đó là các giải pháp kỹ thuật để nâng cao sức cạnh tranh.

Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu một số lĩnh vực quan trọng

Theo ông Phùng Đức Tiến, tháng 10-2023 xuất khẩu nông lâm thủy sản đạt 4,8 tỉ USD, tăng so với cùng kỳ năm trước 11,9%. Tốc độ tăng trưởng ngành rau quả rất cao, hết tháng 10 xuất khẩu đạt 4,91 tỉ USD, tăng 78,9%. Bên cạnh đó, lúa gạo đạt 3,97 tỉ USD (tăng 34,9%), hạt điều 2,92 tỉ USD (tăng 14,8%)... Năm 2022, xuất siêu nông lâm thủy sản đạt 8,76 tỉ USD, chiếm 77,41% trong tổng giá trị xuất siêu toàn nền kinh tế là 11,2 tỉ USD. Năm nay mới 10 tháng nhưng xuất siêu của ngành đã vượt mức cả năm trước.

Bắt đúng mạch, hỗ trợ tập trung

Đại biểu Quốc hội Trần Anh Tuấn, trưởng Ban đổi mới quản lý doanh nghiệp TP.HCM, nhấn mạnh xuất siêu đến nay đạt kỷ lục hơn 24 tỉ USD cần nhìn nhận trong bối cảnh tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giảm, trong đó nhập khẩu giảm nhiều hơn tạo nên xuất siêu.

Xuất siêu, theo ông Tuấn, có mặt tích cực là đem lại ngoại tệ, góp phần cho thị trường ngoại hối ổn định hơn. Tuy nhiên, hoạt động chung của kinh tế, độ mở nền kinh tế bị giảm do xuất khẩu, nhập khẩu giảm. Mô hình của ta đang hướng xuất khẩu mà độ mở giảm nên cần lưu ý.

Có nhiều nguyên nhân giảm như cầu tiêu dùng của thế giới giảm. Nhưng cần nhìn nhận nguyên nhân chủ quan, đó là sức cạnh tranh của hàng hóa trong nước còn hạn chế. Xu hướng tiêu dùng đã thay đổi, sử dụng sản phẩm nông nghiệp nhiều hơn và giảm sản phẩm xa xỉ. Vì thế, ông Tuấn đánh giá hàng nông sản chúng ta phát huy được lợi thế nhưng các hàng hóa tiêu dùng khác như dệt may, da giày, đồ gỗ… đơn hàng bị ảnh hưởng, từ đó nhập khẩu giảm. Doanh nghiệp cũng e dè mở rộng sản xuất, ảnh hưởng tới việc làm.

Ông Tuấn nhấn mạnh cần nhìn lại nguyên nhân chủ quan. Việc đầu tư đổi mới công nghệ, cải thiện kỹ năng người lao động để tăng năng suất lao động ba năm nay không đạt chỉ tiêu. Do đó, những yếu tố bên ngoài tác động đã bộc lộ năng lực không vững chắc của nhiều ngành, lĩnh vực. Việc phụ thuộc gia công lớn khiến tính vững chắc của nền kinh tế chưa đạt.

Cùng với các chính sách hỗ trợ giãn, giảm thuế... Chính phủ cần tập trung vào đầu tư bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao, hỗ trợ ứng dụng chuyển giao khoa học công nghệ; tăng cường tính liên kết giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa với doanh nghiệp FDI, tạo nên hệ sinh thái để hỗ trợ tài chính, hỗ trợ đầu vào và đầu ra để vực dậy khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa.

"Ta có nhiều chính sách hỗ trợ nhưng đang còn lẻ mẻ, manh mún và chưa mang tính hệ thống, cần tập trung vào các ngành công nghiệp chế biến chế tạo, công nghệ cao, doanh nghiệp nhỏ và vừa để tạo tính bền vững cho phát triển", ông Tuấn đề nghị.

Xuất siêu kỷ lục, áp lực tỉ giá vẫn cao

Theo Tổng cục Thống kê, lũy kế 10 tháng năm 2023, Việt Nam xuất siêu ước gấp khoảng hai lần cả năm ngoái.

Về lý thuyết, tỉ giá sẽ được hỗ trợ khi nguồn cung ngoại tệ dồi dào hơn từ thặng dư thương mại. Song chia sẻ với Tuổi Trẻ, bà Trần Thị Khánh Hiền - giám đốc khối nghiên cứu phân tích Chứng khoán MB (MBS) - nhận định xuất siêu chỉ hỗ trợ một phần, áp lực tỉ giá thực tế vẫn hiện hữu.

Tỉ giá USD/VND liên ngân hàng leo lên mức 24.590 tại ngày 26-10, tăng 4,1% kể từ đầu năm 2023. Theo chuyên gia MBS, đồng USD tăng quá mạnh. Việt Nam đẩy mạnh hạ lãi suất, "ngược chiều" xu hướng chính sách tiền tệ nhiều nước trên thế giới. Đây là yếu tố lớn gây áp lực lên tỉ giá.

Bà Hiền cho biết Ngân hàng Nhà nước vẫn đang cẩn trọng quan sát, đồng thời duy trì diễn biến tự nhiên của tỉ giá trong bối cảnh các đồng tiền khác mất giá mạnh hơn so với USD (baht của Thái Lan giảm xấp xỉ 5%, ringgit của Malaysia giảm 6,5%, nhân dân tệ của Trung Quốc giảm 7%...). Việc ổn định tỉ giá trong tầm kiểm soát, theo bà Hiền, là rất quan trọng. Bởi nếu VND tiếp tục mất giá có thể giúp hàng xuất khẩu Việt Nam rẻ hơn nhưng hàng nhập khẩu sẽ đắt hơn, đặc biệt là nó sẽ đẩy lạm phát tăng, khó duy trì giảm lãi suất thấp để hỗ trợ nền kinh tế.

Trong ngắn hạn, theo một số chuyên gia, động thái hút ròng liên tục của Ngân hàng Nhà nước thời gian qua là giải pháp tạm thời hút bớt thanh khoản thị trường liên ngân hàng, giảm áp lực đầu cơ tỉ giá trong ngắn hạn.