Gan quản nhiệm hơn 500 công phu như chuyển hóa, dự trữ glycogen, tổng hợp protein, sinh dịch mật... Chỉ cần một trong số công phu này trục trặc, có khi đã đủ đưa chủ nhân về chín suối chưa cần xơ gan, ung thư gan...

Bi kịch của gan

Nói gì thì nói, chống độc vẫn là sứ mệnh ngàn cân của gan, và đây cũng là nguồn cơn bi kịch của nó- gan rất dễ bị dính độc. Éo le thay, việc giải độc cho gan lại rất… “hại não”: phải cử đội thanh tra đến thanh tra đơn vị có nhiệm vụ thanh tra một cơ quan thanh tra! Do đại cục rối nùi vậy, nên việc chúng ta giúp lá gan của mình bằng cách hở chút là đè gan ra thanh lọc, bổ tẩm, không khéo lại gây thêm bi kịch cho nó. Đó chính là khiến kẻ được cưng chiều phải nai lưng giải độc trên chính đống giải độc gửi cho mình.

Khi nào cần tẩm bổ?

Vẫn lý cũ: một lá gan khỏe đủ “một mình chống mafia”. Chỉ khi đương sự không khỏe thì mới cần giúp một tay. Lưu ý cho những ai có lối sống “thù địch” với gan, tốp đầu là mấy ông sống bạt mạng, đệ tử Lưu Linh, sau là người dùng thuốc chuyển hóa tại gan kéo dài. 

Vậy dấu hiệu lá gan không khỏe là gì? Mệt mỏi, kiệt sức, nhạt miệng, ngán mỡ là hồi chuông báo sớm. Ớn lạnh, ngứa ngáy, lòng bàn tay đỏ, vú to ở nam, rồi nước tiểu sậm màu, vàng da, vàng mắt, lú lẫn, mất phương hướng... là dấu hiệu tiếp theo. Tất nhiên, trên chỉ là những chỉ điểm sơ khởi; chốt hạ thế nào phải do thầy thuốc và kết quả cận lâm sàng quyết. 

“Chức danh” trên trời rớt xuống

Trong ngũ tạng, gan là cơ quan hay bị gán cho nhiều chức danh lạ hoắc lạ huơ. Nổi tiếng nhất là những “chỉ định y khoa” kiểu nóng gan, yếu gan rồi nảy nòi mấy “hội chứng” nóng gan sinh mụn, yếu gan sinh ngứa... Y học chánh tông phải thanh minh: không có cái gọi là nóng gan, và chỉ có suy gan chứ nói yếu gan thì mông lung khó hiểu. Cũng vậy với mụn nhọt, mẩn ngứa, thâm quầng, nếu dự phần, thì gan cũng chỉ sắm vai một bà mợ giữa chợ đông so với hàng tá thủ phạm tai to mặt bự khác.

Detox gan cần “đa phương tiện”

Kể không xuể thảo quả được cho giúp bổ gan, giải độc, có khi kêu gộp là mát gan (artisô, nhân trần, bồ công anh, tỏi, nghệ, bưởi, bơ, oliu, nghệ, óc chó, rau xanh, ngũ cốc, trà xanh...). Thuốc tây cũng có đống vé nghỉ mát dành cho lá gan (cianidanol, essential, flumeciol, methionin, silymarin, silibinin...). Giúp gan cường tráng, trong uống ngoài thoa chưa đủ, cần thi triển thêm chế độ ăn ưu tiên protein thực vật, giảm béo, nhất là trans fat (một dạng chất béo không bão hòa). Hạn chế thức khuya, tăng cường thể dục, chừng mực bia rượu, cẩn trọng tình một và nhiều đêm, chích ngừa phòng viêm gan virus...

Acetaminophen- “thần chết” không cần toa

Dùng thuốc chữa bệnh chuyển hóa tại gan là một cửa khiến gan… đuối.  Bảng kê thuốc men khiến lá gan “vì nghĩa quên thân” cũng khá dài, từ kháng sinh (tetracycline, ciprofloxacin, metronidazol…), trị nấm (ketoconazol), trị lao (isoniazid, rifampicin...), trị huyết áp (lisinopril, losartan), trị dạ dày (omeprazol), trị trầm cảm (fluoxetin, proxetin), trị mỡ máu  (statin), kháng viêm (NSAIDs), tâm thần (chlopromazin, mirtarazin), kháng histamin (promethazin), hormon (estrogen, testoterone...)... Riêng Acetaminophen (Paracetamol) được mệnh danh  là “thần chết” không cần toa của gan,  bởi là thuốc giảm đau, hạ sốt mua dễ và dùng cũng dễ như ăn kẹo, từ nam thanh nữ tú đến bà mẹ chăm con sốt. Dùng quá liều gây ngộ độc, phá hủy gan thì xác suất ra người thiên cổ rất cao.

Ăn gan khỏe gan?

Giàu dinh dưỡng và ngon ra phết, nên gan luôn là món đinh trên bàn ăn. Tuy nhiên, công thức thần thánh “ăn gì bổ nấy” có đúng với gan, và gan là rốn độc thì ăn gan liệu có phải xơi độc? Xin thưa, bổ gan nhờ gan được chứng minh là không có cửa! Còn chuyện độc, đúng là đáng cân nhắc, nhưng chủ yếu đề phòng gan của con vật bệnh, bị nhiễm độc, bị dư lượng kháng sinh; nếu đảm bảo nhân thân nuôi trồng tốt thì không gì phải e. Ngoài ra, gan cũng là ổ cholesterol cỡ bự, nên mấy vị mỡ máu nên có chút chần chừ “nhấp đũa bảy lần” với món pate gan.

Té ngửa với trà gạo lức, đậu đen

Gần đây một ngôi sao nhỏ lóe lên trên bầu trời giảm cân, làm đẹp của chị em: đó là trà gạo lức, đậu đen. Cây nhà lá vườn, hiệu quả chấp nhận được, chỉ có điều nhiều chị em bị Tào Tháo rượt sau liệu pháp. Vì đâu nên nỗi? Cớ sự nằm ở chính con át chủ bài của gạo lức và đậu đen- là giàu chất xơ, giúp người dùng no ngang, qua đó hỗ trợ giảm cân; nhưng đây cũng  là “biệt dược” giúp dễ đi ngoài, chống táo bón lừng lẫy. Thật ra, với chị em có tâm nguyện giảm cân thì đi ngoài cũng được xem là nên thuốc, chỉ hơi phiền phức một chút. Cách tránh là giảm liều.