Phóng to

Với cơ chế điều hành xăng dầu theo dự thảo mới, giá xăng dầu trong nước sẽ diễn biến sát với giá thị trường - Ảnh: T.Đ.

Dự thảo nghị định mới về kinh doanh xăng dầu cũng tăng trách nhiệm của cơ quan quản lý, đồng thời hạn chế việc “tăng nhanh, giảm chậm” khiến người dân phản ứng thời gian qua.

Tính theo giá bình quân 15 ngày

Theo quy định mới vừa được trình Thủ tướng, một trong những điểm mới nhất về điều hành giá xăng dầu là giá cơ sở (căn cứ để điều chỉnh giá xăng dầu, gồm giá thế giới, thuế, phí, lợi nhuận định mức...) sẽ được tính bình quân 15 ngày thay vì 30 ngày như trước đây. Tuy nhiên, doanh nghiệp đầu mối sẽ vẫn phải đảm bảo dự trữ 30 ngày. Theo đó, giá xăng dầu trong nước tới đây sẽ có độ trễ so với giá thế giới chỉ 15 ngày, thay vì chờ tính bình quân 30 ngày nếu đủ điều kiện mới giảm như trước.

Ngoài ra, thời gian điều chỉnh giá giữa hai lần liên tiếp là 15 ngày thay vì mười ngày như trước đây. Đặc biệt, thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu được tự quyết tăng giá đến 7% nếu giá cơ sở tăng đến 7% (chỉ cần gửi phương án giá, quyết định điều chỉnh đến cơ quan quản lý nhà nước).

Nếu giá cơ sở tăng từ trên 7-12%, doanh nghiệp đầu mối sẽ phải gửi phương án giá, dự kiến mức điều chỉnh đến liên bộ Tài chính - Công thương trước thời gian điều chỉnh hai ngày làm việc. Nếu quá hai ngày mà không có văn bản trả lời, doanh nghiệp được tự tăng giá đến 7% cộng thêm 40% của mức tăng từ trên 7-12%. 60% còn lại sẽ dùng quỹ bình ổn giá xăng dầu theo hướng dẫn của Bộ Tài chính. Nếu sau hai ngày làm việc không nhận được văn bản trả lời (về việc sử dụng quỹ bình ổn - PV), thương nhân được tăng nốt phần còn lại.

Theo một quan chức Bộ Công thương, với quy định mới này cơ quan nhà nước sẽ buộc phải ra quyết định: hoặc cho tăng giá hay sử dụng quỹ bình ổn, hoặc Nhà nước bù đắp chứ không thể yêu cầu giữ giá, “nghiên cứu thêm xu hướng” như thời gian qua... Trường hợp giá cơ sở tăng trên 12% so với giá bán lẻ hiện hành, Thủ tướng Chính phủ sẽ công bố biện pháp bình ổn.

Tăng nhanh, giảm nhanh

Cũng theo dự thảo nghị định, Bộ Tài chính sẽ có trách nhiệm công bố trên trang web của bộ từ giá thế giới, giá cơ sở, đến giá bán lẻ xăng dầu hiện hành cũng như các biện pháp và thời hạn áp dụng biện pháp bình ổn giá do Thủ tướng quyết định. Các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu cũng phải công khai trên trang web của mình hoặc trên phương tiện thông tin đại chúng giá bán lẻ, số dư quỹ bình ổn xăng dầu, số đã sử dụng... Đặc biệt, các thương nhân đầu mối, dù không phải công ty niêm yết, cũng được yêu cầu phải công bố báo cáo tài chính đã được kiểm toán để người dân được biết.

Một điểm mới khác, theo dự thảo nghị định, thay vì quy định các đại lý, tổng đại lý chỉ được lấy từ một doanh nghiệp đầu mối duy nhất thì sắp tới sẽ có thêm loại hình “thương nhân phân phối” xăng dầu. Thương nhân này cùng lúc mua tại nhiều đầu mối kinh doanh xăng dầu khác nhau. Điều này sẽ giúp tăng tính cạnh tranh bởi thương nhân phân phối sẽ mua của đầu mối nào giá rẻ nhất, tăng sức ép giảm giá.

Bình luận về dự thảo nghị định mới, PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng dù có tiến bộ, nhưng với cơ chế cho doanh nghiệp tự quyết tăng giá đến 7%, thời gian tính giá bình quân chỉ 15 ngày thay vì 30 ngày, giá trong nước sẽ tăng nhanh hơn so với trước đây, dù giảm cũng sẽ giảm nhanh hơn. Với xu hướng giá thế giới cơ bản sẽ tăng như hiện nay, doanh nghiệp sẽ được lợi nhiều hơn. Theo ông Long, xăng dầu vẫn là độc quyền nhóm, lẽ ra Nhà nước nên định giá trần thay vì chỉ thả nổi. Bởi Nhà nước định giá cũng trên nguyên tắc thị trường, nên doanh nghiệp không bị thiệt và người dân thì có sự chuẩn bị.

Về quy định có thêm “thương nhân phân phối xăng dầu”, ông Long cho rằng cần quy định rõ hơn để tránh trường hợp đầu mối và nhà phân phối này chỉ tập trung lôi kéo nhau bằng tăng chiết khấu chứ không giảm giá cho người tiêu dùng.