Phóng to

Già làng Đinh Yem (phải) với một chú rể nghèo được ông tặng đất - Ảnh: B.D.

Đắk Yang 2 - làng Ba Na xinh xắn với những ngôi nhà được thưng bằng gỗ của đồng bào người bản địa - nằm trên tuyến đường dẫn từ thị xã An Khê vào trung tâm huyện Kbang. Phía sau làng là những ngôi nhà cấp 4 được xây theo chương trình 134 và công sức đóng góp của người làng, trong đó có vị già làng tốt bụng tên Đinh Yem.

“Thấy con cháu nghèo mình không yên bụng”

Già làng Đinh Yem gọi tất cả những thế hệ nhỏ tuổi hơn ông trong làng Đắk Yang 2 “là con cháu mình cả”. Cũng chính vì là “con cháu” nên có ai khó khăn là già Yem tìm cách giúp đỡ. Ông kể trước đây ông được cha dẫn về vùng đất màu mỡ nằm dưới các chân núi ở Kbang rồi hướng dẫn khai hoang, phát rẫy để làm ăn sinh sống. Nhờ chăm chỉ, chàng trai nghèo Đinh Yem đã sớm có trong tay gần 2 ha đất, được coi như những người đầu tiên khai phá làng Đắk Yang.

Thế rồi theo bước chân ông, nhiều người Ba Na khác cũng đến dựng nhà sinh sống ở Đắk Yang 2. Người đến ngày một đông, các cô gái trong làng lần lượt đến tuổi bắt chồng, đưa chồng về ở rể nhưng đất làng đã đuổi sát chân núi nên con trai con gái lớn lên cứ nghĩ đến việc lập gia đình là ngồi bên hông nhà thở dài. Thấy con trai con gái nghèo khó, đến miếng đất dựng nhà cũng không có để tách hộ, lập gia đình khi tới tuổi nên Đinh Yem thương lắm. Vừa làm cán bộ xã, vừa là người có vai vế trong làng nên ông càng ray rứt hơn.

“Mình không giúp được chúng nó cái ăn cái mặc cả đời thì giúp chúng nó có miếng đất để dựng cái nhà rẫy” - Đinh Yem định bụng. Nghĩ là thế nhưng đất đai là cả một tài sản quý của làng, con cái của ông cũng đông lắm, lớn lên lấy đất đai đâu mà cho chúng? Nhưng già Yem nói rằng cả cái làng Đắk Yang này cũng chỉ trong lòng bàn tay, người làng sáng ra đã thấy mặt nhau nên con cháu trong làng khổ cực ông không chịu được. Rồi ông về bàn với vợ và quyết định: sẽ tặng đất đai để trai gái nghèo làm nhà cửa. “Lúc nói ra ý định vợ mình cũng tiếc lắm, nhưng vợ mình hiểu cái bụng mình mà” - Đinh Yem kể.

Câu chuyện tặng đất cho trai gái nghèo của già Yem bắt đầu từ năm 1997. Khi ông tìm đến các đôi trai gái nghèo để nói rằng sẽ cho họ đất, nhiều người không dám tin vì nghĩ rằng con cái của ông đông đen, đất đai đâu mà cho. Nhưng việc tặng đất của Đinh Yem là sự thật chứ không phải chỉ là lời ướm hỏi. Cặp trai gái nghèo may mắn đầu tiên được tặng đất là Đinh Chông - Đinh Thị H’Mươi. Cùng lớn lên như đám trai gái trong làng nhưng nhà H’Mươi nghèo lắm, em út lít nhít tới mấy đứa. Năm đó H’Mươi đến tuổi bắt chồng rồi mà nghĩ đến cảnh đưa chồng về ở trong nhà chật chội, muốn có nhà riêng phải lên núi thật xa nên H’Mươi rất buồn. Thế rồi buổi chiều nọ, già Yem thương cái bụng nên nói với ông bà già của H’Mươi là “sẽ cho con H’Mươi một cái đất 250m2 để làm nhà”, H’Mươi mừng vô kể, có đất H’Mươi liền “bắt chồng” là Đinh Chông rồi xin phép làng làm cái lễ cưới nhỏ, hai vợ chồng ra dựng cái lều sinh sống cùng với người Đắk Yang 2.

Hết H’Mươi, già làng Đinh Yem lại thấy nhiều đứa khác trong làng cũng muốn bắt chồng như Đinh Vinh - Đinh Thị H’Mooc và Đinh Văn Hai - Đinh Thị Nghen. Chỉ sau H’Mươi mấy ngày, già Yem tặng luôn cho hai đôi vợ chồng trẻ này hai miếng đất khác trong sự bất ngờ của người làng. Không chỉ đất đai, già Yem còn tặng bò cho các đôi vợ chồng nghèo làm vốn ban đầu để gầy dựng cuộc sống gia đình.

Vẫn tiếp tục làm “ông bụt”

Vì việc làm của mình, bỗng nhiên Đinh Yem trở thành hiện thân của ông bụt ở làng Đắk Yang. Những đôi trai gái nghèo được ông tặng đất dần ổn định cuộc sống, có lúa trong nhà để không bị đói, có con bò lớn đẻ ra con bò nhỏ làm vốn. Bảy năm sau khi tặng đất cho ba cặp trai gái nghèo, đến những năm 2004 khi chương trình 134 của Nhà nước ra đời hỗ trợ tiền làm nhà nhưng nhiều đôi vợ chồng nghèo cũng không có nổi miếng đất để làm nhà. Để có quỹ đất cho các hộ gia đình mới, UBND xã Đông kêu gọi người dân trong các làng hiến đất.

Sau khi đã tặng đất cho ba đôi trai gái trong làng, trước lời kêu gọi của xã, Đinh Yem tiếp tục... tặng đất. Tháng 6-2004, Đinh Yem tập hợp dân làng dưới nhà rông và nói ông sẽ tiếp tục tặng cho sáu đôi trai gái nghèo sáu miếng đất để làm nhà. Đây là những đôi trai gái hoặc vợ chồng nghèo nhưng chăm chỉ làm ăn. Nghe thế người làng ưng bụng, đứng dậy vỗ tay rần rần.

Già làng Đinh Yem dẫn chúng tôi đi một vòng quanh ngôi làng của mình. Làng vẫn còn nghèo nhưng ông nói giờ nhiều người đã có nhà cửa ổn định rồi, đó là tài sản lớn nhất của một gia đình. Đinh Yem nói trong số 43 hộ ở làng Đắk Yang 2 thì có chín hộ được ông tặng đất với tổng diện tích gần 3.000m2.