Nếu phe đối lập từ chối, ông sẽ phải đối mặt với khả năng từ chức.

Phóng to

Người Nhật biểu tình chống tăng thuế thu nhập và kế hoạch tái khởi động các lò phản ứng hạt nhân tại Tokyo ngày 10-6 - Ảnh: Reuters

“Đây là thời điểm để đưa ra quyết định vì người dân và tôi đang đánh cược số phận chính trị của mình vào việc thông qua dự luật này” - Kyodo dẫn lời Thủ tướng Noda tuyên bố.

Một trợ lý của ông Noda cho biết thủ tướng đang rất quyết tâm và “bây giờ không ai có thể ngăn cản ông nổi”. Thậm chí khi bị một chính trị gia đối lập chất vấn liệu hạ viện có bị giải tán nếu luật này không thông qua, ông Noda liền khẳng định: “Tôi sẽ không nói nhiều nữa, nhưng mọi người hẳn đã có thể hiểu rõ ý định của tôi rồi”.

Chia rẽ trong đảng cầm quyền

Ông Noda thề sẽ thúc đẩy việc thông qua đạo luật trước khi kết thúc kỳ họp quốc hội vào ngày 21-6. Ông nhấn mạnh “nếu không tăng thuế, Nhật cũng sẽ đi đến kết cục sụp đổ tài chính y như Hi Lạp”. Theo kế hoạch của Thủ tướng Noda, thuế tiêu dùng sẽ tăng mạnh từ 5% hiện tại lên 8% vào năm 2014 và 10% vào năm 2015 (nhằm bù vào khoản nợ đã chiếm 200% GDP). Tuy nhiên, nhiều ý kiến lo ngại việc tăng thuế sẽ làm mất niềm tin kinh doanh và sức tiêu dùng dẫn đến giảm phát, thất nghiệp... Một khảo sát cho thấy chỉ 17% ủng hộ quốc hội thông qua dự luật thuế trong kỳ họp này.

Trở ngại lớn nhất đối với ông Noda là sự phản đối của nghị sĩ Ichiro Ozawa, cựu chủ tịch và là người đứng đầu phái lớn nhất với hơn 100 nghị sĩ của Đảng Dân chủ (DP). Ông Ozawa chỉ trích việc tăng thuế sẽ phá vỡ cam kết từng giúp DP giành chiến thắng trong cuộc bầu cử hạ viện năm 2009. Khi đó, DP hứa sẽ tìm cách cắt giảm mọi khoản chi lãng phí trước khi nói đến chuyện tăng thuế.

Lo ngại dự luật tăng thuế có nguy cơ bị phủ quyết nếu hầu hết các nghị sĩ theo phe ông Ozawa bỏ phiếu chống, ông Noda đã cảnh báo “khi bỏ phiếu về dự luật, mọi thành viên DP đều phải tuân theo quyết định của đảng”. Song song đó, ông Noda đang vận động sự ủng hộ của phe đối lập để cứu vãn đạo luật tại thượng viện, nơi LDP chiếm đa số.

Phân tích tình thế của Thủ tướng Noda, báo Asahi Shimbun viết: Thủ tướng Noda đang đứng bên bờ vực. Đảng DP đang chia rẽ giữa những người ủng hộ và những người chống lại việc tăng thuế tiêu dùng. Tổng thư ký của đảng Azuma Koshiishi, người được đưa vào vị trí này để thúc đẩy sự tập hợp đoàn kết trong nội bộ DP, rõ ràng đã không hoàn thành được sứ mệnh này. Trách nhiệm này không phải do ông Koshiishi mà do thủ tướng. Ông đã làm như thể trong nội bộ DP đạt được một thỏa thuận, nhắm mắt làm ngơ trước số thành viên DP chống lại dự luật này đang tăng lên. Hơn nữa, ông lại không nắm chắc Đảng Dân chủ tự do (LDP) mà ông đang đưa tay ra bắt có sẵn sàng cứu hộ ông không.

Giải tán hạ viện hay từ chức?

Thủ tướng Noda hiện đối mặt với hai khả năng: hoặc kêu gọi bầu cử hoặc từ chức, điều sẽ đẩy chính trường Nhật rơi vào hỗn loạn.

Nếu dự luật thuế không được thông qua vào ngày 21-6, Thủ tướng Noda vẫn có khả năng đưa vấn đề ra để người dân quyết định bằng cách giải thích cho họ hiểu rõ mục tiêu của ông khi thúc đẩy đạo luật tăng thuế. Còn nếu thay vì làm như thế, ông lại chần chừ và gác lại vấn đề, cứ tiếp tục nhắm mắt làm ngơ trước những chia rẽ trong nội bộ đảng cầm quyền thì ông sẽ gây nên cảm giác bất lực, không có khả năng đưa ra các quyết định và hậu quả logic không gì khác hơn là phải từ chức.

Trong trường hợp đạo luật được thông qua, như giới phân tích nhận định, phe đối lập vẫn có thể yêu cầu ông Noda tổ chức bầu cử để đổi lại sự ủng hộ của họ đối với cải cách luật thuế. Hậu quả là Đảng DP của ông có khả năng sẽ bị thay thế. “Việc tăng thuế tiêu dùng giữa lúc giảm phát sẽ khiến GDP sụt giảm và đẩy Nhật khỏi câu lạc bộ các nền kinh tế phát triển. Một chính sách sai lầm có thể dẫn đến một hậu quả thảm khốc” - chuyên gia kinh tế vi mô Toichiro Asada thuộc Đại học Chuo ở Tokyo nhận định.